Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. XXIV.

Van zeker justicie te Vilvoorde ghedaen, ende van een justicie in onsen legher ghedaen; noch van een justicie tAndtweerpen ghedaen; hoe die van Brugghe ende tVrije moesten haer andtwoorde zegghen up doncosten van tservicium vande Spaengiaerts te Ghendt; hoe meester Artus Boessens ghevanghen was; hoe zeker edelmannen inghedaecht waren; van een ghebroken cruseficx; van schepen met Spaensch crijschvolck; van een justicie ende de peste te Ghendt, ende ander dijnck.

Tsanderdaechs, dat was up den xxv^en septembris, zaterdach ende Sente Fremijnsdach¹ wesende, doe was Backerzele ende comijs Strael, ende meer andere tot ix toe, te Vilvoorde ghejusticiert, Ghodt wille haer zielen ontfaermen!

Men zeijde, dat den legher vanden duuck Dalve ende vande vijanden, ontrent desen tijt, wel vj mijlen van melcanderen verscheen waren, ende dat den Duuck verboden hadde zijn volck gheen foeraige over de Mase te halen; ende alzoo een landtman, met zijnen zone, zijn beesten ghebrocht hadde van over de Mase, van een vlecke Dalem ghenaemt, up dese zijde, om dat zij vande ghuesen niet gherooft en zouden werden, ende hadde zijn zelfs foeraigie hem toebehoorende ooc ghehaelt met hulpe van zijnen zone, waeromme

1 St Firminus.

[p. 250]

zij beede ghevanghen waren, ende men wildese beede hanghen; maer mits dat tstick onnoosel ghenouch was, zoo wasser zeer voren ghebeden, emmer die bedijnghe¹ die opereerde zoo verre, datter eenen gracie zoude crijghen, ende moesten tlootkin trecken, wie daer zoude moeten steerven, dwelc viel up den vader, eijlaes! die moestet metter kele betalen, dwelc een compasselic stick was van cleender baermerticheijt.

Alzoo wasser ooc curts tAndtweerpen een Walsch soldaet ghevanghen, om eenighe rudesse in dronckenschap up eens burghershuus bedreven, waer up hij droncken zijnde, ghevanghen wart ende voor dheere van Rues, den capiteijn, ghebrocht, de welcke hem beschalt ende hert ansprack, ende mits dat den ghevanghen al droncken was ende de zinnen noch al verstorbeert vander voorleden beroerte ende gramschap, zoo sprack hij ooc qualic jeghen den capiteijn, zegghende, als hij hem dreechde te hanghen: ghij hebt beter verdient te hanghen dan ic, ende dierghelijcke woorden, waerom den capiteijn zoo verstoort wart, besighende zijn eijghen passien te zeere, zoo dat hij hem, over dat hij was, al droncken, zoo dat hij niet rechte gheghaen en conde, dede naer de ghalghe leeden, die in de stadt stont, daer altijts een leere ghereet jeghen stont; ende alzoo hij up de leere zoude gheleet werden, en conde om zijn dronckenschap niet upgheghaen, ende wart verwurcht an de leere als een onredelicke beeste. Of hier de heere van Rues recht ghedaen heeft hem in zijn dronckenschap te doen steerven, dat late ic wijse lieden oordeelen. Paulus zecht: gheen dronckaerts en zullen trijcke der hemelen

1 Bede.

[p. 251]

bezitten. Es hij cause gheweest, om zijn eijghen fuerie te vulbrijnghen, van zijnder zielen verlies, zoo schijnt hij eergher ghedaen te hebben dan een ketter, die met zijn ketterie een ander zijn ziele in de qualicvaert jaeght; want dat doet hij om wel doen, meenende dat hij hem ter eeuwigher salicheijt helpt ende groote weldaet daer an doet; maer dese en heeft met zulck gheen meeninghe des aermen ruters ziele in de waechschale ghestelt, ende dat meer es, heeft ooc zijn lichaem doen dooden, om zijnen toorne te wreken. Dus scheen hij een moordenare van ziele ende lijve te wesen. Maer zulck eenen overmoet ende overwillicheijt esser onder sommighe groote heeren, dat haer dijnct dat haer alle dijnck gheoorlooft es, als oft zij gheenen rechter boven haer en hadden. Wij en willen niet zegghen, den ruter en dede qualick; maer hij was droncken ende die eenen dronckaert wijsheijt heesschen wilt, toocht veel beter, dat hij zodt es dan wijs. Hadde men hem willen vanden lijve straffen, men hadde hem laten nuchteren werden, ende alzoo zijn aerme ziele bewaren; maar vele marcialisten es tbloet zoo ghemeene, dat zij daar gheen achte up en slaen, daerom zullen zij ooc nederdalen in den put daer Ezechiel afscrijft, ende met Assur ende Elam¹ up haer zweerden slapen, dat es: zij zullen haer wreetheijt, die zij up de weerelt bedreven hebben, in den helschen put onder haer hoofden vinden.

Daer waert noch eenen anderen soldaet ghehanghen, ende een keercbreker, die in zijn opijnien bleef, verbrant. Godt hebbe de zielen! Amen.

Ende mits dat de stadt van Ghendt zeer bezwaert was

1 Zonen van Sem.

[p. 252]

van gheleende pennijnghen tAndtweerpen, zoo vooren dicwijls gheseijt es, zoo hadden zij zoo veel ghedaen an den duuck Dalve, dat zijn excellencie bevolen hadde, dat die vanden Vrijen, die haer andtwoorde niet uuten en wilden, haer andtwoorde gheven zouden, of ment zoude vinden up de generaliteijt vanden lande van Vlaenderen of niet, mits dat die Fockers¹ tAndtweerpen niet langher tfreet prolonghieren en wilden, maer hadden alomme haer pennijnghen ghehint daert moghelic was, als oft zij preparacie ghemaect hadden om naer Duijtschlandt te vertrecken, alzoot scheen. Ooc was den voorschepen van Ghendt, mer Nicolaus Triest, heere van Auweghem, ende joncheer Franchoijs Van Wijchuus, den ij^en schepen, met ander ghedeputeerde, daeromme binnen der stede van Brugghe ghetrocken, ende deden daer zoo vele, dat de resolucie van die van Brugghe viel: dat men die van Ghendt ter causen den oncost van haer Spaensche soldaten, om te blusschen tcapitael ende tfreet van dien tot lxx duijsent ghuldenen, dat zij te vreden waren, dat men die verhalen zoude uut die ghemeene bursse van dlandt van Vlaenderen, bij vorme van leenijnghe, voor die van Ghendt, welcke leeninghe mach alzoo heeten; maer tzal ghegheven blijven. Aldus moesten die van Brugghe ende bijsonder die vanden Vrijen haers ondancx ghedooghen, dat die van Ghendt vanden ghemeenen lande gheholpen waren, ende hadden in haer straf weijgheren lettel eere ende dancx behaelt, alzoo wel voor den Duuck als voor die van Ghendt.

Up den xxviii^en septembris was meester Artus Boessens, een vande vier capiteijnen van Ghendt gheweest hebbende, zoo hier voren ghescreven staet, ende baliu van Deijnse

1 Fuggers, rijke bankiers.

[p. 253]

wesende, te Ghendt ghevanghen ghenomen, oft emmer, up belofte ende zeker ghaende, van in tsheeren handen te commen, dies verzocht zijnde. Men leijde hem al wat te laste vanden keercbrekijnghe, zoo ooc sommighe pacienten ter justicie commende, ende inde laetste wijle van haren leven zijnde hem anriepen ende naer zeijden, zoo dat ghebuert was up den Coorenaert. Daer naer wordt hij in de vanghenesse vaste ghehauden, maer es naermaels wederomme uutghelaten gheweest.

Item de edelmannen te Bruessel te compareren inneghedaecht zijnde, ofte procuruers over hemlieden te constitueren, zoo es daer ghecompareert een edelman oft heere uut den lande van Ludick, ghenaemt Vande Merode, de welcke terstont ghevanghen ghenomen was ende naer Vilvoorde ghevoert.

Ende te Mechelen smeedde men al dat men mochte mijnckijsers¹, om te weerpen in de marasschen ende passaigen daer de vijanden commen mochten, om haer peerden te vermijncken ende de voetknechten van ghelijcken; want hoe mense weerpt, zij staen met een pine upwaert. Men zeijde ooc, dat de vijanden ontrent Aken waren.

Up den nacht vanden xxviij^en dach van september, wesende Sente Michielsavont, zoo was weder ghebroken oft afghedaen tcruijseficx, van eenighe ghoede lieden ghehanghen an dat groote hauten cruijsse an de dootbeenderen, up Sente Jacobs keerchof, daer veel lieden in ontrust waren, ende bijsonder een Spaensche vrauwe of twee, die daer ontrent thuus laghen, diet gheschepen zijn de Spaengiaerts te zegghen. Met welcke rampsalicheijt die van Ghendt wel zouden gheraken wederomme, gheplaecht te werden met

1 In het Fr. chausse-trape.

[p. 254]

Spaenschen gharnisoene. Eenighe zeijden: die Spaengiaerts zoudent wel zelve ghedaen hebben om hier wederomme in die stadt te nestelen; maer dat en gheloove ic niet, anghezien datter gheen Spaengiaerts en waren, dan die int nieu casteel laghen ende de ghene die altemet uuten legher met verlof quamen. Maer tsanderdaechs, up Sente Michielsdach, was daer weder een cruuseficxkin ghehanghen plat gheschildert ende van een berdekin uutghesneden, van schepenen weghe.

Up den xxx^en ende laetsten septembris, donderdach ende Sente Bavonsavent wesende, zoo wart gherelateert, als datter an de costen van Zeelandt anghecommen waren vij Spaensche schepen, waer af datter eene of twee up een zantplate vaste lach, in welcke schepen waren (zoo sommighe zeijden) drij duijsent Spaensche crijschknechten, ander die en zeijden niet boven vander heelft; maer die grove lueghenen werden zoo achterhaelt, dat die xxx^c up v^c quamen; maer men zeijde, datter daer noch te schepe ancommen zoude.

Ende up den zelven dach, tsmorghens, wart up eenen waghen ter Keijserpoorte uutghevoert, ter justicie, een audt man, ter causen vanden ghuesschen trouble, ende daer waren ontrent den souverain ende officiers van Sente Pieters.

De peste hadde ooc te Ghendt wel over ij maenden gheregneert, ende quam eerst uut de Vleeschhauwerstrate an tQuartier, die was daer brocht uut Zeelandt, van aude cleeren, die zij daer in een steerfhuus ghedeelt hadden, ende meerckende, dat de peste in de abijten zat, dedense sommighe van haren ghebueren in eenen oven drooghen, als oft zij wack gheweest hadden, de welcke uut ignorancie ende ghebuerlicke vriendtschap dat ghedaen hebben, ende ver-

[p. 255]

creghen ooc de peste. Daer naer onstact wel in xij steden, in de Baghattestrate, in Sente Martinstrate, bij de Peterceliepoorte, Sente Pieters up de Nieustrate, Sente Baefs ter zijden tcasteel, up tZant wel in x steden, an de Bruchschepoorte, int beghijnhof S^te Lijsbetten, up Meerem in vj steden, up de Mude in een stede, ende up deTichelrije in een stede, in de Bauweloostrate, up de Coorenleije, in de Meere, up den Reep ende in meer andere plaetsen, meer dan in xl steden; want tvolc en mijde melcanderen niet. tWas nochtans eenen zeer groeten brant. De Zwarte Zusters werden daer ooc af gheraect, zoo datter menich meinsche in zwaerichede ende in lijden was. Nochtans tvolck en beterde niet zeere; want ontrent dees tijt een man, een schootcleerblauwer¹, wonende in de Zonnestrate neffens den Cautere, droncken zijnde, ende zijn wijf niet veel trauwe doende, heeft, om zeker woorden die zij hadden, haer zijnen poengiart zoo in haer hooft gheworpen, dat zij daer af starf. Ende int Quartier waren ij aude ghehuwede persoonen, die wel l jaren lanck in huwelicke gheweest hadden, die beede bij drancke zijnde, melcanderen met zulck een furie angheghaen hebben, melcanderen zoo ghesolt, ghecrabbelt ende ghebeten hebben, zoo dat men deene over doot in de Bijloke drouch, die daer terstont ghestorven es, ende dander van ghelijcken. Godt betert!

1 Voorschootblauwverver.