Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

[p. 237]

Cap. XXI.

Van een rudesse der ghuesen te Gorge, boven Rijssele; hoe zeker comissarissen tendeerden tot gracie over sommighe ghevanghenen te Doornicke, ende meer quaets dan proffijt daer af quam; hoe zeker vrauwen inneghedaecht waren; hoe den nieuwen bisscop zijn eerste sermoen te Ghendt dede; ende van een scheermutsijnghe tusschen de onse ende de vijanden.

Up den ix^en septembris 1568, quamen weder quade nieumaren uut West-Vlaenderen, te weten hoe dat tsondaechs te voren, dat was den v^en septembris, ghecommen waren in de prochie van Gorghe ofte Gorgis, boven Rijssele, daer de ghendtsche scepen ancommen, wel iii^C mannen te peerde, al wit ghewapent, ende hebbent aldaer in de keercke, die al nieuwe (vander beeldebrekijnghe, die daer gheschiet was) weder gherepareert ende verchiert was, anderwaerf al in sticken ghesmeten, ende twee vande wakers oft wachters versleghen ofte ter doot ghebrocht; welcke innorme sticken al te langhe in dat quartier gheduert hebben, zoo dattet meer dan abuselic es, dat men zulck quaet gheboufte niet betrapen en can, dwelc eenen quaden mont maecte voor den duuck Dalve ende zijn Spaengiaerts.

De mare es ooc ghecommen, hoe dat zeker comissarissen, uut laste vanden Hove, gheweest hebbende te Doornicke, ende ziende daer die groote multitude ende miserabiliteijt vande ghevanghenen, daer herde deghelicke mannen onder waren ende som onnooselic in haer brueken ghevallen, hebben ghescreven an den duuck Dalve dinformacie van dien, ende ghevoelende den Duuck, dat zij favuer droughen

[p. 238]

tot die aerme ghevanghene ende gheerne ghezien hadde, dat men van gracien ghehuseert hadde, zoo heeft hij eenen Spaengiaert daerwaert ghezonden, ende heefter daer wel xviii of xx doen executeren, zoo dat men zecht, datter in vi weken tijts wel lxxiiij ghejusticiert zijn, als ghehanghen, onthooft, verbrant, die handen afghehauwen. Ende daer wasser noch een groot ghedeel ghevanghen, zoo wel int casteel als in de stadt, zoo dat men daer nauwelic vanghenessen ghenouch en vant, en zaten zoo abstract, dat haer niemant spreken en mochte, in muten, vijf of zesse te ghadere.

Ende alzoo men te Brugghe ende int Vrije de wetten zoude vermaect hebben, zoo was ghezonden an die vanden Vrijen, vanden duuck Dalve, als dat zij noch zouden cesseren van haer wet te laten vermaken. De cause es onbekent.

Up den xj^en septembris, waren te Ghendt inneghedaecht. ende ten bretecke van schepenen uutghelesen, te compareren binnen eenen zekeren ghestelden tijt, voor den duuck Dalve oft zijne ghecommitteerde, up eeuwelic ghebannen te zijne ende al haer ghoede gheconfisquiert, een zeker ghetal van vrauwen ende joncvrauwen, wel tot xviij of xx, die met haer mannen uuten lande ghetrocken waren.

Up den xij^en septembris, zondach wesende, predicte vanden zeven hueren totten achten, den nieuwen bisscop van Ghendt, in Sente Janskeercke, zijn eerste sermoen, daer veel volcx was, ende was de evangelie vanden Samaritaen. Hij verclaerde eerstwaerf, hoe hij gheroupen was om een bisschop te zijne over die verhevene ende ghroote stadt van Ghendt, dwelc hij niet weerdich en was, noch en drouch hem die eere niet anne, die men hem dede, maer screefze Ghodt almachtich toe, hoewel nochtans, dat die onderzaten met alder eerbaerheijt ende ghoetwillicheijt

[p. 239]

schuldich waren te ontfanghen ende obedieren haer overste, gheestelic ende weerlic; want ons Heere sprack: die een prophete ontfaet in den name van mij als een prophete, en zal den loon van een prophete niet verliesen, ende die u ontfanct die ontflanct mij, ende die mij ghezonden heeft, etc. Aldus poochde hij zeere om een ghoetwillicheijt te maken tusschen tgheestelic ende dweerlic, zegghende, dat men hem niet vervaren en zoude van hem. Hij en was niet ghecommen om ijemant inderlic, maer om elcken bijstandich ende behulpich te wesen, als een dienare van elcken omme die verdoolde ten rechten weghe te brijnghen, de wanckelende of twijffelende te ghenesen ende de stantvastighe int gheloove noch vaster ende steercker te maken, met meer ander goede vermanijnghen. Daer naer sprack hij: hij zoude tot der H. Evangelie ghaen, ende die uutlegghen naer zijn vermoghen, anghezien dat hij in vij jaren niet vele oft niet in vlaemsche ghepredict en hadde, maer met ander dijnghen ende met boucken te maken bezich gheweest, zoo vreesde hij, dat hij in de vlaemsche tale niet wel bezocht en zoude zijn, waeromme hij badt, dat ment hem ten besten afnemen wilde. Ic hoorde ooc sommighe blamen van dien ofte incorrectien, als daer hij zeijde kersten oft kerstenen daer hij behoorde ghezeijt thebben christen oft christenen, dwelc een ghemeen faute onder de predicanten blijft, als oft zij niet en wisten vander ethimologie van dien; zeijde ooc, dat den man, die onder die handen der moordenaren viel, ghecommen was van Jerusalem tot in Jerico, daer den tecx maer en zecht naer Jerico; hij en wilde ooc niet toelaten, dat men den gheestelicken staet beschimpen zoude, omdat den levijt ende priester daer voor bij leden, mits dat zij vanden Samaritaen noch vanden ghewondden niet berespt en waren ende dat zij niet gheestelic en waren, als die priesters vanden

[p. 240]

Nieuwe Testamente, maer waren als wet gheleerde legisten, etc.

Up den xii^en septembris, zondach wesende, zoo zoude een scheermutsijnghe gheschiet zijn, tusschen de Duijtschen, over de zijde vanden prince van Orainge, ende de Spaengiaerts, over de zijde vanden duuck Dalve; want daer zouden drij veendelen Spaengiaerts haer gheavontuert hebben te trecken over de Mase, dewelcke vande vijanden up den voornoemden dach, tsmorghens ten vier hueren, an zouden ghevallen zijn ende hemlien alle versleghen hebben, hoewel dat zij haer zeer ter weere zouden ghestelt hebben. Den Duijtschen capiteijn, die dit feijt zoude ghedaen hebben, was ghenaemt Vossensteert, ende andersins den Vlieghenden Duvele, maer zijnen rechten name es naer zijn eerlichede dheere van Lumes¹, die veel feijten bedreef. Men wilde ooc zegghen, als dat in den legher van Oraingie met zijn consoorten (die nu lach te Dueren ende daer ontrent) zouden ghecommen zijn uut Vrancrijcke, een groot ghedeel Ghasschoensche crijschlieden te voete, die men voor tfraeijste oorloochsvolck van Vrancrijc haut, moghelic aldaer ghezonden vanden prince van Condée, die hem weder upghestelt hadde ende den Coninc van ghelijcken, zoo dattet wederom in Vrancrijc in roere was, hoewel nochtans dat eenighe wilden zegghen, dat den Coninc met zijn aliance zoude inghenomen hebben alle de steden, die onder de macht van Condée waren, bij overgheven van Condée ende andersins bij vorme van appointemente, preter een stadt, die Condée te gheenen fijne overgheven en wilde.

1 Willem van Marck, grave van Lumey.