Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

[p. 216]

Cap. XVII.

Van verhueringhe van xv husen der ghuesen; ende van zeker veendelen Walen, die duer Ghendt te schepe ende te voete passeerden; ende vande groote rudesse ende roof, die zij tSente Baefs ende up dlandt bedreven; ende hoe zij met de Spaengiaerts up tcasteel schimpten; ende hoe haerlier onbehoorlicke rudessen ontrent Duunkeercke ghewroken waren.

Up den xxv^en augustij voornoemd, werden wederomme brieven gheplant, voor tschepenhuus vander Kuere, uut den name van onsen Coninc, bij zijne ghecommitterde, inhaudende, hoe dat men up den xxvij^en augustij, vrindach wesende, tsachternoens ten ij hueren in tsGraven Casteel, in de vierschare vander Auderburch, verhueren zoude een zeker ghetal van huijsen, eenen termijn van drije jaren, met de condicien ende bespreken, die men aldaer lesen zoude; welcke hueringhe inghaen zoude up den i^en octobris xv^c lxviij. Ende daer waren huijsen in ghetale tot xv, als te weten: thuus van Lievin Dherde, up dHoochpoort, ghenaemt den griffoen, hier voortijts dwerregharen, ende was bij hem den ghevel van steene al nieuwe doen maken, als hij den upperprijs hadde vander loterie van tsHelichs Christ keercke, maer hadde hem ghemoeijt vander ghueserie, ende gheweest in den boosen raet up tghoet van Dierick Jooris te Wondelghem, zoo dat hij inne ghedaecht zijnde ende niet comparerende, al zijn ghoet gheconfisquiert wart; ende hij hilt hem in Inghelandt, ende liet daer noch een schoon huus gheconfisquiert an de Melcbrugghe an den Curten Steendam, qualic onthauden

[p. 217]

hebbende tghene dat hij van zijnen vader ghezien oft ghehoort hadde, als dat hij int jaer xv^cxxxix, om zeker muterie ooc jeghen den Prince, zijn hooft voor zijn voeten gheleijt wart. Dan wasser ter huere gheboden thuus van meester Willem Rutsemeelis, jeghen over de plaetse vanden Schepenhuuse, welcken Willem ghehanghen was up Sente Pharahilden plaetse, zoo voorscreven es. Item tachterhuus van tParadijs in de Langhe Munte, toebehoort hebbende Lievin Henricx, maer nu gheconfisquiert. Item thuus van Claeijs De Zaleere, apotecaris up de Vischmaerct. Item thuus van Marcq De Mil, up tplaetsekin achter de Vrindachmaerct, die alle drije ghevlucht waren ende al haer ghoet gheconfisquiert. Item thuus van meester Gillis Coorne, ooc up tplaetsekin, met Rutsemeelis ter plaetsen voornoemt, ghehanghen, ende meer andere, zoo voorseijt es.

Up den xxvj^en augustij passeerde duer Ghendt, ontrent den een hueren naer noene, noch een veendel knechten, Walen, wel ghemonteert, ende quamen al Sente Pieters inne, ende passeerden neffens Sente Jacobs keerchof over den Curten ende Langhen Steendam, neffens tcasteel ter stadt uut naer Dendermonde, deen zeijde up Andtweerpen ende dander up Mechelen. Maer men zeijde ghemeenlic, dat die sdaechs te voren duer Ghendt ghepasseert waren tot x veendelen in xj schepen ende ij veendelen te voete, ghetrocken waren naer Andtweerpen om daer te ghaen ligghen, ende die Duijtschen zoude men schicken in den crijch ende battaillie, daerse den Duuck te doen hadde, van welcke Duijtschen den capiteijn ghenaemt was mons^r De Ladron, naer maechschap van den cardinael van Trenten. Maer daer quamen groote clachten over dees Walen, als zij te Ghendt passeerden, te weten die eerste bende; want zij

[p. 218]

spreedden haer tSente Baefs in der lieden husen, namen al dat zij veil vonden van hetelicke ware, ende bovendien namen der lieden ghelt, cleederen ende ander dijnck, droncken in de heerteerghen den wijn ende tbier uut, zonder betalen; ende die te schepe waren spronghen ooc uut, ende hilpen mede doen, niet jeghenstaende datter eenen man vander stedeweghe voortstont up de ghroen Hoije, met casen ende broode, om hemlieden ghoeden coop dees victaillie te gheven; want Willem Van Hauweghem, de 12^e schepene vander Kuere, was tot deser bezurchsamichede ghecommitteert, welcken caes ende broot (tes wel waer) van sommighe anveert wart, maer daer naer weder vercocht den derden penninck min dan weert was. Veel vloucten ende zwoeren, zegghende dat zij niet en wilden daer mede te vreden zijn, nu als zij waren in den besten bodem ende tcornel¹ vanden lande; maer wilden ghezoden ende ghebraden eten, zoo haer capiteijn ooc wel deden up Sente Baefs. Ende als men claechde over den overlast van haer knechten, bij schepenen, daer sommighe capiteijnen present waren, zoo zeijden zij, ten waren van hare knechten niet diet deden, ende alzoo ghijnct duere. Maer de cause dat tSente Baefs, bijsonder up de strate ende zijde daer tcappittel staet, dees foele ghebuerde, was dat die knechten grooten hongher hadden, ende twas hooch noene, ende die victaillie vander stadt hemlieden toeghezeijt en quam niet an, daerom ghaf haerlier capiteijn hemlien consent in der lieden husen te vallen, en te eten en drijncken dat zij daer vonden. Van stonden an, dat confoort hebbende, liepen zij der lieden dueren, poorten ende veinsteren hopen,

1 Kern; het beste.

[p. 219]

ende maectent daer al verbuert, teerdent al uut dat zij daer vonden, sloughen mannen, vrauwen ende kinderen, die eenichsins hemlieden resisteerden, als oft beesten gheweest hadden. In een plaetse een streke buten der Spittaelpoorte¹ was, namen zij twee vande beste manshemden, die te drooghen hijnghen, ende zijnen mantel die facte de vrauwe, ende liet haer daer mede slepen, als een catte, een stick weechs, zoo dat zij haers mans mantel behilt. Die motsjaetsen oft jonghen die bezochtent al, als in schueren, int stroo, int caf, ofter ijet verborghen hadde gheweest. Zij namen oock der lieden bonetten van haer hoofden, die daer passeerden oft stonden up tspel en zaghen, ende manghelden van hoeden over veel beter hoeden. Den eenen huijsman lieter wel xv schilde, dander wel ij of iij ponden grooten. Sommighe schamel lieden waren daerom bijstier, ende commende onder weghen vercochten der lieden rocken ende catheijlen, die zij gherooft hadden om ghelt te hebben, ende roofden dan weder ander ghoet ende ghavent alf om niet.

Te Loo² hadden zij eenen weert wel schade ghedaen om hondert ghuldenen, ende hadden hem al zijnen wijn ende bier uutghedroncken zonder betalen. Jacob De Deckere, an Sente Amantsbeerch, hadde eenen zone ghehuwet tsondaechs te voren, die zette hemlien noch voren vande bruloftspijse, daermede hilt hij er x of xij binnen huuse, die en lieten gheen ander daer in commen; want ten was niet ghenouch, dat zij van een bende anreest waren, maer daer naer quamender andere ende deden van ghelijcken. Maer in sommighe plaetsen, buten te lande, jaechden zij de lieden

1 Hospitaalpoort.

2 Loochristi.

[p. 220]

uut haer husen ende slotense buten, haudende die husen van haer zelven. Ende hoe gheleeft hadde dlaetste veendel dat duer dlandt van Nevel, van Grevelijnghen ghecommen was, dat zach men wel an haer vette hamels, die zij buten up dlandt ghenomen ende ghesleghen hadden, ende die hespen die zij medebrochten te waghene in haer bagghaigen, ooc wafelen ghetast deen up dandere, alzoo gheluwe als wuwe clauwen¹ vanden eijeren, ende ander fictaille. Zoo dat sommighe lieden zeijden, dat die Spaengiaerden veel redelicker waren dan dees Walen; maer zij en considereerden niet, dattet dees Walen meest deden uut noode; want zij som in vier maenden niet betaelt en hadden gheweest, ende hadden tghelt ontfaen met eenen reael tseffens; ende dander, te weten die Spaengiaerden, dedent van overwillicheijt, ofte dat zij haer ghelt vertuuscht hadden. Dees Walen passerende voorbij tnieu casteel te Ghendt voornoemt, schimpten met die Spaengiaerts die daer up waren, die heetende bugghers ende ghuten. Die Spaengiaerts gheen ghenouchte daer in hebbende, trocken de valbrugghe vanden casteele uppe, ende stonden ter mueren, maer bedect, dat men nauwelic haer hoofden en zach.

Dees schepen ghecommen zijnde tot Melle, zijn dees crijschtknechten al uut ghespronghen ende hebben liever up dlandt gheghaen, om up den landtsman te teiren, zonder haren cost ende alzoo dlandtvolck jammerlic te verlasten. Noch quamen daer zulcke dachten te Ghendt, hoe dat zij elder gheleeft hadden, hoe dat zij de lieden beroofden bedde en bulster, slapelakenen, cussenen, tinnen ende eeren, ende haer som handen ende voeten bonden, niet min dan roovers

1 Wouweklauwen.

[p. 221]

ende straetschenders, die men daeromme metten viere pleecht te executeren. Maer men wilde eijmelic zegghen, als datet haer toeghelaten was tvolc alzoo te quellen ende overlastich te zijne, up dat zij zouden leeren niet lichte meer eenighe nieuwicheden voortstellen. Die Walen hadden nochtans wel gheprouft wat daer af comt dlandtvolc zoo zeer te quellen ende verlasten; want eer zij herwaert quamen, zoo hadden zij ontrent Duunkeerke zeere dlandtvolc verlast, zoo dat zij ooc de dochters schoffierden in presentie van haer moeders. Waeromme die landtslieden upghestaen zijn, ende hebben haer jeghen zulc onrecht ghestelt; maer die Walen oft soldaten hebben in den hoop gheschoten, ende eenen dootgheschoten, ende een ander ghequetst in zijn been. Doe trocken de boeren daer rontomme de clocke, zoo datter terstont verghaerden wel vj duijsent mannen, ende jaechden zelve de crijschknechten in de dunen, ende versloughender neghene. Die ander crijschknechten, die binnen Duunkeercke laghen, begheerden an den capiteijn de hare te ghoede te moghen commen; maer die boeren hadden haer boden ooc te Duunkeercke beschict, ende den capiteijn ghebeden gheen volck meer uut te laten, want anders zoude tgheheele landt upstaen. Dit hoorende den capiteijn, heeft haer verboden uut te trecken. Die boeren hadden eenen Italiaenschen crijschknecht ghevanghen, die wart van een van hemlien doot ghesleghen, waeromme dien persoon ghenoteert wart ende ghevanghen vander overheijt, om daer over justicie te doene als van dootslaghe, om dat hij naer de foele ende de ghemeene fuerie desen dootslach dede.