Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. XVI.

Van sommighe nieumaren; hoe te Ghendt eenen herdooper ghejusticiert was; ende hoe den prince van Oraingen met zijn volck bij Maestricht ghecomomen was, ende hoe hem den duuck Dalve daer jeghen steerck maecte; datter noch Spaengiaerden ter zee ancomen waren; dat de ghuesen alle dijnghen detorqueerden tharen schoonsten; van waghenen ende peerden, die naer den legher trocken; en van noch Spaengiaerden ter zee anghecommen; van een rudesse in tsermoen; van Walsche crijschknechten, die te Ghendt passeerden; ende hoe ghoeden coop die gheroofde coijen ghegheven werden.

Up den xvj^en ende xvij^en augustij wart ghezeijt, dat de ghues metten prince van Oraingie wederomme haer ghesteerct hadden ontrent Cuelene, wel met viij duijzent peerden. Den roup was, dat zij wilden naer Hooch Bourgoingnen bij den prince van Condée; maer wat haer intencie was en weet men niet.

Up den voornoemden xvj^en augustij, maendach wesende, was te Ghendt verwesen verbrant te zijne een jonck man, doopsghezint ende herdoopt, wesende van Eecloo, een schoenmaker van zijn ambacht, ghenaemt Daneel De Pau, de welcke verwesen zijnde uutquam zeer pacientich als een lammekin, niet een woort sprekende, veel beter daer in

[p. 212]

doende dan oft hij ghesproken hadde, om dat daer duere andere hadden moghen ontsticht werden. Hij was langhe naer tverwijsen in schepenen camere ofte in tvertreck, daer den hanchman zijn ghereeschap maecte; want men reet daer achtereen mede duere naer de Mude, alwaer hij buijten der poorte, neffens de ghalghe, zijn noenmael met die bitter pijne des viers prouven moeste.

Up den xviij^en ende xix^en augustij sprac men openbaerlic, dat den prince van Oraingien met zijn ghealleierde steerck te beene waren, ende zouden haer nederghesleghen hebben bij Maestricht in een plaetse oft vlecke Carpe ghenaemt. De mare ghijnck onder de ghuesen, datter te Cuelen wel iiij^m wapenrocken ghemaect waren met haer teekenen ende levereijen om zijn peerderuters. Ende om dit perijckel te resisteren, zoo dede den hertoghe van Alve bij hem verghaderen al meest zijn garnisoenen, die hij in diveersche steden hadde ligghende, ende overzulcx werden die Walen uut den lande van Walckeren ghelicht ende naer de vijanden upghevoert; want men zach haerlier vrauwen ende tros te Ghendt duerpasseren. Twas oock te Mechelen ghefoeriert ende elders; maer vernemende de ancomste der vijanden, zijn de knechten wederom van daer moeten trecken, waerom die van Mechelen ende ander steden zeer blijde waren, als dat zij vande travaillie vande crijschknechten ontsleghen waren. Daer was ooc te Walckeren ancommen een zeeschip met ontrent iiij^c Spaengiaerts en was ghecommen uut Spaengien, soberlic int abijt, om ooc hier in dlandt te brijnghen, ende men zeijde, datter noch meer commen zoude.

Sommighe die ghuesghezint waren: dat die Duijtschen, die in den voorleden slach versleghen waren, al meest Bremers waren, van die stadt van Bremen of daer ontrent,

[p. 213]

de welcke zouden van over beede de zijden ghelt ontfaen hebben, als vanden prince van Oraingien ende van den duuck Dalve. Dit ghewaer werdende graef Lodewijc van Nassau, zoude achterwaert ghetoghen zijn ende sommighe brugghen afgheworpen hebben, ende ij of drij groote sticken up haerlier hoop afghelaten, de welcke mochten steerck zijn zes veendelen, die verraders daer mede bedanckende. Ende zij wanende over te commen in den legher vanden duuck Dalve, zoo meenden die onse, dattet vijanden waren die up haer quamen, ende zoudense metter macht anghevallen hebben ende al den hoop versleghen; ende dat deerlicker was, vielen an sommighe landthusen, zoo voorseijt es, emmer tot x of xij, die zij toenaghelden ende tvier daer inne staken, verbrandende daer inne mans, vrauwen, kinderen ende beesten, zonder eenich reghaert daer up te nemen weder zij van onser of van dander zijde waren; maer de ghuesen spraken als afdraghende meinschen ende die grootelic de zijde droughen den prince van Oraingien; want als de ghuesen de nederlaghe hadden en zijt niet gheëxcuseren en conden, zoo verzierden zij zulcke fabulen daer toe, ende als de ghuesen ijewers eenighe cleen victorie hadden, die verhieven zij zoo (ende maectense zoo groot jeghen haers ghelijcke ofte daer jeghen dat zij vrij waren), dat meer dan dheelft verziert ende gheloghen was.

Daer ghijnck ooc een mare uute, oft zij van hemlien quam dat en weet ic niet, dat onsen Conincx zone niet zijns zelfs doot ghestorven en was, maer eijmelic van die inquisitie van Spaengien ter doot ghebrocht was, men zecht doot ghelaten, zegghende: hadde hij in dese Nederlanden connen gheraken, hij zoude dees ghuesche heeren ende princen alle bij ghevallen hebben, ende, als een ander Absolom, jeghen zijnen vader upghestaen hebben; maer dat stellic bij den anderen.

[p. 214]

Up den xxj^en augustij voor der noene ende zaterdach wesende, waren de heeren vanden Rade besich met sommighe te putte te leeden ende tortuereren, als eenen meester Marck, een valsch muntenare.

De waghenen waren oock uut den lande van Aelst ende van elder ontboden, ende moesten upwaert som naer Maestricht ende som naer Ludicke.

Up den xxij^en augustij, passeerden veel lammoen peerden duer Ghendt, ghecommen uut dlandt vanden noortvrijen van Brugghe, herde fraeije peerden, ghoet ghenouch om rijpeerden te zijne, ende de waghenen werden ooc metter aest uutghezonden, al naer den legher vanden duuck Dalve, ontrent Maestricht. En daer waren anghecommen in Zeelandt noch vier schepen met Spaenschen crijschvolcke alsheels xiij^c, ende noch een schip gheladen met Spaensche peerden, ende men zeijde, dat zij langhe up den wech vander zee gheweest hadden.

Up den xxiiij^en augustij, wesende dicendach ende helichdach Sente Bartholomei, stont ten een hueren naer der noene een jonck Fremenuerkin in Sente Jans keercke en predicte, en daer quam passerende een vuul droncaerdekin, al droncken wesende, wonende up tZant, ende riep den predicant an, zegghende: ghij wulf ende verrader, ghij staet daer omme en liecht. Den broere dit hoorende wart verbaest ende zweech. Tvolc rochelde over hoop ende hebben dat droncaerdekin uut der keercke ghesteken oft gheleet; maer eenighe dochte, dat ment behoorde daerom ghevanghen ende upghehanghen thebben, bijsonder in desen periculuesen tijt. Ic hebbe verstaen, dattet daer naer ghevanghen es gheweest ende heeft moeten zeker amende doen.

Ende up den xxv^en augustij passeerden duer Ghendt een deel Walsche crijschknechten, die afghecommen waren al

[p. 215]

den Westcant, ende de heeren van Ghendt, zeer wijselic ende discretelic doende, willende dlandtvolck ontlasten, beschictense te schepe; want ic zacher up de Coorenleije vier pleijten vul varen, en daer waren hier toe alsheels xvij schepen, die duer Ghendt passeerden, ende daer passeerden ooc twee veendelen te voete. Dese die te schepe waren, schoten macht zeere, sloughen de trommel ende lieten de veendelen blaeijen. Daer wasser ooc een deel te peerde ende daer wasser noch vj veendelen achter; want bij den Duuck verghaerde eenen gheweldighen leghere, mits dat men hoorde hoe dat den prince van Oraingien met zijn ghealleierde hem zeer steerck ghemaect hadde, waer inne als hoofden waren den ghrave van Zwartsenburch, den grave van Culenburch, den grave van Hoochstraten, den grave van den Beerghe, den grave van Nassau ende meer andere, zoo datter een groote apparencie was van rudelic melcanderen an te ghane.

Te Ghroenijnghen laghen van onser zijde veel Duitschen ende weijnich Spaengiaerts, dewelcke daer ghijnghen (zoo men zeijde) als lammeren, ende werden somtijts vande Duijtschen ghesleghen ende de leden afghehauwen. Daer ontrent was grooten roof ghedaen van bestuailgen, zoo dat men de coijen brachte tot Ghendt toe; want daer lacher een deel in de meerschen achter de Mude neffens de Cleen Reke, up de zijde ten huusen waert, alzoo elc zien mochte, want zij waren som om eenen daelder tstick inghecocht, ende int drijven den coopers ende andere van ander crijschvolc ghenomen ende weder met ghelde ghelost, ende de coijen die zieck waren lieten zij achtere, daert te passe quam.