Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. XV.

Van dat casteel Hulf¹ bij de Spaengiaerdene ghewonnen; van een scheerpee justicie int Westquartier ghedaen; van eenen anderen ooc aldaer duerschoten an eenen boom; hoe mons^r De la Mote met subtijlicheden veel quaetdoenders ende ghuesen ghecreech; van een justicie tsHertoghenbosch ghedaen, ende hoe leelic daer die Duijtschen dinzetenen vermoordden ende wonden, ende hoeveel huusen daer ledich stonden; dat sConincx zone overleden was; en van groote justicien ooc in Spangien; en van die desolacie van Andtweerpen ende Doornicke.

Men zeijde ooc serteijnelic ten zelven daghe, dat die Spaengiaerden ghewonen hadden een casteel an dlandt van Cleve, ghenaemt Hulf; want diet hilden, zeer beschoten

1 Huls.

[p. 207]

zijnde, zijn van achter over eenen dijck uutghetrocken, ontrent iij^c mannen; wantet maer van over drij zijden beleijt en was, ende waren de onse gherecreëert in den buet van fictaillie ende andersins, dat zij daer vonden, zeer veel bestuailgen ende ander ghoet. Eenighe zegghen, dat de vijanden drij daghen uut gheweken waren, eert die Spaengiaerden wisten, zoo dat zij tcasteel, naer vertrecken der vijanden, noch wel drij daghen lanck beschoten, vexerende een ijdel casteel ende verquistende haer pulver ende aerbeijt.

Up den xiiij^en ende xv^en augustij, wesende Onser Vrauwen avont ende dach, zoo zeijde men te Ghendt, openbaarlic, hoe dat in dWestquartier, in een prochie ghenaemt Herssele, bevonden was een man ende een vrauwe, die berucht waren van ghelogiert thebben van die ghuesche quaetdoenders, die men heet wilde ghuen, waer up zij ghevanghen waren. Ende naer dien dat den juge te vullen ghebleken was vander mesdaet, zoo heeftze mijn heere De la Mote doen rechten met een scheerpe justicie, te weten: den voornoemden weert wert met vier peerden ghewesen van een ghetrocken te zijne, ende als dese justicie gheschiede, zoo ghebuerdet, dat de peerden niet stijf ghenouch en trocken, zoo dat den hanchman zijn schauderen met een bijlkin ontleedde, ende daer waert een peert ghespannen an zijnen hals, ende was alzoo met groote tormenten ter doot ghebrocht, ende zijn wijf ghehanghen. Men zeijde, dat hij een rijcke man was, ende hadde de ghuesen ghesustenteert van lijfcost ende andersins ende medeghedeelt van haren roof.

Een ander man was ooc ghevanghen ghenomen, naer dat hij up eenen boom ghevlucht was, ende met twee looden gheschoten; doe clam hij af zeer bebloet, ende wart doe an den boom ghebonden ende voort met busgheschut noch meer

[p. 208]

duerschoten, ende alzoo ter doot ghebrocht. Dit was ooc eene vande ghuesche mesdoenders. Men zecht, datter daer noch vele ghevanghen zijn bij subtijlheden; want mons^r Dela Mote, als hij de voornoemde ghevanghen hadde, heeftze ghedreecht zeer te pijnighen, ten ware dat zij beleden ende noumden wie van deser zake beschuldich ware, dat welcke zij ghedaen hebben. Doe heeft hijse bij nachte ende avonde met hem doen leeden, ende heeft haer voor der beschuldigher lieden dueren doen cloppen ende spreken, om alzoo de beschuldighe uut te locken, ende voort alle die zeijden ghoede kennesse te hebben an ander quaetdoenders, die liet hij daer de sprake voeren ende hemlien bij name noumen, als oft zij eenich exploot ghaen doen wilden. Doe maecten haer die ander reet, ende quamen uute met haer gheweere, die werden dan alzoo terstont vande serjanten upghenepen ende ghevanghen.

De mare quam ooc te Ghendt, als dat disendaghe dat leet drij weken, dat was den xx^enjulij, tot tsHertoghenbosch ghebrocht werden ter justicie vier machtighe mannen ende van qualiteijte; want zij hadden som capiteijnen gheweest voor onsen Coninc ende den Keijser zijnen vadere. Daer warter twee af ghehanghen, ende al om tfeijt van dese vermaledijde ghueserie, muterie ende heresije; ende dander twee, bij tusschenspreken en vriendelicke en ootmoedighe supplicatie vande heeren vander stadt an den duuck de Arschoot, als vulle macht hebbende vanden duuck Dalve, hem te voete vallende, zoo wart gheconsenteert de ander twee te laten steerven metten zweerde. Ende terwijlen dat men hier mede besich was, ende datter een machtich volck stont om dees justicie te ziene zoo treffelicke, rijcke ende machtighe mannen te zien steerven, zoo quamt bij sduvels toestoken, die een bloedighe beeste ende dootslagher es,

[p. 209]

als datter een sijncroer es afgheghaen, moghelic van eene vande Duijtsche knechten, die daer zeer gheweldich up de maerct stonden, ende som ij of iij gheladen sincroers aen haer zijde hadden hanghende, ende hier duere es een rumoer ghecommen onder dese Duijtschen, meenende ter avontuere, dat dit een lose oft teeken was vanden inzetenen ghedaen om hemlien te willen crancken. Tgheruchte van dese Duijtschen scheen ghenouch in dier mannieren zijnde, alzoo zij haer voortijts te Roome hadden in de speelbane, als Caius Caligula van Cereas versleghen was als keijser int pallaeijs; want zij hebben als verwoedde honden up die aerme inzetenen ghevallen met bloote rappieren ende deghens, zonder eenich onderscheet hauwende ende keervende zonder ontfaermen up die lieden, die onnoosel waren ende zonder eenich gheweere, zoo dat zi wel xxvi mannen dootghesleghen hebben, ende boven dien een groote menichte die zij ghequetst ende ghewont hebben, noch leelicker ende tijrannigher te weercke ghaende dant te Ghendt ghedaen hadde vande Spaengiaerden, up den Coorenaert, waeromme nochtans sommighe Spaensche capiteijnen gheweent hadden. Men zecht, dat een vande Duijtsche capiteijnen deerste was, die zijnen rappier uut zoude ghetrocken hebben, waer duere zoo groot een onghe val quam, dat zijt zelve daer naer ooc jammerlic beclaecht hebben ende haer onghelijc te spade bekent. Zeer miserabelic wast tsHertoghenbossche ghestelt: daer stonden doe ledich vi^c ende lxi huijsen, die alle van sConincx weghen anghesproken werden, ter confiscacie.

Die van Andtweerpen, hoewel dat daer noch gheen justicie ghedaen en was, nochtans wast beclaghelic die tachterheijt der stadt tanziene, die haer croijs van haer renten qualic betalen conde, daer nochtans veel groote

[p. 210]

heeren ende meesters, ooc heeren vanden Hove (meenende wel bewaert te zijne ende verzekert) hadden groote slommers¹ van renten up Andtweerpen ghecocht, dijnckende dattet een stede was die niet caveren en mochte, ende nu wasser de plaghe in ghecommen, zoo datter nauwelic gheen meesteren an en was. Zoo dat men ziet, dat gheen dijnghen zoo vast, zoo steerck noch zoo machtich es, ten mach dalen ende mineren.

Daer quam ooc een drouve mare, als dat ons Conincx zone in Hispanien doot was. Eenighe zeijden zijn zelfs doot; andere, dat hij int vanghenesse doot ghelaten was, uut crachte vander inquisitie van Spaengien, ende datter wel xx of xxiiij Spaensche heeren, waer onder hertoghen ende ghraven waren, ooc zouden ter causen van desen ghedoot ofte gheëxpediert zijn. Den duuck Varcos, die zeer machtich was, die wasser eene onder ghetelt, als oft zij zouden verstant ghehadt hebben metter muterie in dees landen gheschiet, ende ghezint tot die nieuwe religie.

Te Doornicke ghijnct ooc al verloren. Meer dan dheelft vanden volcke vander stadt was ghevlucht ende ter justicie brocht, ghevanghen oft ghebannen. Daer waren weduwen, welcx mans over twee jaren ghestorven waren up haer bedden, diens ghoet dat men noch upscreef ende confisquierde, zoo datter alomme tranen (die zeer bitter waren) vloeijden.

Men zeijde ooc, dat Franchoijs Hueriblocq, zittende ghevanghen up tcasteel te Vilvoorde, al maladiues gheworden was, moghelic van zwaricheden ende doluere; want die ghevanghenen zaten daer in muten, alleene ende verlaten

1 Hoopen.

[p. 211]

van al de weerelt; de sluters, als zij haer theten ghedreghen hadden ende te drijncken, tsnoenens ende tsavonts, zoo ghijnghen zij duere, ende sloten tcasteel toe, ende lietense alzoo als leeuwen oft beiren zitten oft ligghen, weder zij zieck of zuchtich werden, daer up was cleen achte.