Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

[p. 195]

Cap. XIII.

Hoe meester Jan Onghena ghehanghen was; van dat stedekin Herst; hoe al den edeldom van Vrieslandt ende daer ontrent te lijden hadden om de ghueserie; hoe die huijsen der ghuesen te Ghendt verhuert waren; van een processie generael; ende een voorghebodt vande nachtwachters.

Up den i^sten dach van ougste, maendach wesende ende zijnde maerct tAxele ende te Douwaij, zoo was meester Jan Onghena ghebrocht uuten sausselette deser stede in de criminele vierschare vander Kuere, alwaer over hem een lijvelicke sentencie gheprononciert was, om dieswille dat hij hem ghedreghen hadde als een hooft ofte bevelsman over eenen hoop uproerich volck, ghaende met een pistolet ende met een gheweer an zijn zijde van deen keercke ende clooster in dandere, daer zijn consoorten raseerden ende braken die ijmaigen ende cijeraigen van diere, om welcke ende meer ander delicten hem ghewesen was ghehanghen te zijne up den Coorenaert deser stede, ende al zijn ghoet gheconfisquiert tot sConincx proffijte. Dienvolghende wart terstont uutgheleet ende weder int voornoemde sausselet brocht, ende curts daer naer wederom uutghehaelt, tusschen ij dienaers, ij Onser-Vrauwenbroers ende den hanchman, hebbende anne een blau curt rocxkin, blau saragoskins met cnoppen ende witte ondercaussen, ziende zeer ghedronten, zoo dat hij een ander man scheen zijnde. De voornoemde broers riepen hem tgheloove vast an, ende hij ghaf lettel of gheen sprake, zoo hij ooc niet en sprack, als hij verwesen was, maer beginnende ter leeren up te ghane: dat hij niet

[p. 196]

en starf om tquaet, dat hij ghedaen hadde, maer om dat hij wel ghedaen hadde. Maer terstont hernam hij dat woort ende zeijde: dat hij meende wel ghedaen te hebben, ende riep: o Ghodt! waer hebt ghij mij ghelaten. Ende boven zijnde ende de broers hem vaste tgheloove anroupende en sprack niet. Terwijlen dat den scheerprechter bezich was miet hem vaste te maken; ende vaste ghemaect zijnde, zach men hem zijn leppen roeren, als oft hij zijn ghebet ghedaen hadde, ende daernaer riep hij: o hemelsch Vader, ontfaermt u mijnder; ende wart alzoo afghesteken ende verwurcht, up den Coorenaert an de dobbel potente, de zijde ter vischmaerct waert; en men zeijde, datter een kiste ghereet ghemaect was om hem te begraven, mits dat hij ghepeniteert hadde nopende zijn quade opinien, ende wart ooc met vier toortsen beghraven. Hij en wiste van zijn doot niet dan sdaechs te voren, omtrent den avont; want Prijsbier, ghreffier bij der Kuere quam vander onderbalius, al wel ghedroncken, ende wijncte Donaes, den secretaris bij Ghedeele, daer hij voor zijn duere zat, begheerende dat hij met hem zou willen ghaen int sausselet spreken den voornoemden Jan Onghena: hij hadde last hem wat te zegghen; maer mits dat hij bij drancke was, zoo begheerde hij wel, datter den voornoemden Donaes bij ware. Ende daer ghecommen zijnde, dede den voornoemden Prijsbier eenen stoop wijns of ij halen, ende ontboot den promotuer van Doornicke, die doe in de stadt was, daer hij mede te doen hadde, ende alzoo met noch ander ghezelschap ende den voornoemden pacient, hilden een bancket, ende Onghena verblijdende met den wijn wart refereijnende ende zijnghende, van gheen zwaricheijt wetende. Daer naer den voornoemden Prijsbier al vul werdende, es met Onghena an deen zijde vertrocken, belastende dat dander ghezelschap

[p. 197]

zou blijven zittende, en de heeft hem te kennen ghegheven, hoe dat hij tsanderdaechs steerven moeste, waer inne hij Onghena zeer verscricte, ende commende wederom daer de voornoemde bancketteerden, sprack als een veech meinsche: tes al ghenouch ghedroncken, maerghen eijst mijnen dach te steerven. Dwelck sommighe niet wel en dochte ghedaen te zijne vanden voornoumden Prijsbier, met hem alzoo te drijncken ende dan hem die groote zwaricheijt te ghaen zegghen; want tes costume, dat men zulcx den supier te kennen gheeft ende niet den pacient, ende dan verclaert dat den supier den pacient, zegghende: ghij zijt ghewesen in de handen vanden biechtvaders, aldus maect u bereet, ende stelt u zoo ghij steerven wilt.

Up den iiij^en augustij quam die tijdijnghe te Ghendt, als dat de onse dat stedekin Herst, gheleghen in dlandt vanden Beerghe, alwaer een steerck slot staet, beleijt zouden hebben, ende dat den capiteijn vanden slote (ghaende up een stelte, moghelic was hem tbeen ijewers afgheschoten) ghezeijt zoude hebben, als men an hem begheerde, dat hij tcasteel upgheven zoude, dat hijt niet doen en zoude zonder last ende consent van zijnen heere ende meester, die hij diende ende heet ghedaen hadde (dat was de ghrave vanden Beerghe); anders zoude hem liever doot vechten ende hem ende de zijne laten cappen oft in sticken hauden.

Den duuck Dalve was met den meesten heirtocht, bijsonder met zijn Spaengiaerts afghetoghen ende ghecommen binnen Deventer. Men zeijde, dat hij te Utrecht curts commen zoude om te pugnieren de ghene die met ghelde assistencie ghedaen hadden den prince van Oraingien, waer inne die principale vander stadt beleijt ofte beschuldicht waren. Ende in Vrieslandt waren meest alle de joncheeren ende den edeldom ghevlucht, ghevanghen oft

[p. 198]

ghebannen ende alle haer ghoeden gheconfisquiert, om dat zij meest alle ghuesghezint waren ende de lijghe¹ vande ghuesen ghehauden hadden ende helpen versteercken.

De mare ghijnck ooc, dat de tercie van Napels, dat waren de Spaengiaerts die te Ghendt gheleghen hadden, zouden ghaen ligghen tShertoghenbossche, ende een ander deel te Mechelen, ende ooc, te Maestricht, tUtrecht ende eldere.

Up den voornoemden iiij^en augustij, woonsdach wesende, waren verhuert, in tsGraven Casteel, de huijsen, die de ghebannen ende gheëxecuteerde ghuesen toebehoort hadden, van sConincx ons gheduchts heeren weghen, als gheconfisquiert ghoet, te weten: thuus van Jan Van der Luere, in de Drapstrate, ende ghalt xij ponden groote tsjaers ende zeker schellijnghen; thuus van Lievin Henricx, ghenaemt tParadijs, en ghalt maer vij ponden grooten tsjaers ende zeker schellinghen, zonder tachterhuus, ende hadde wel ghecost xlviij ponden grooten tsjaers Franchois Van Deijnse diet cochte ende nieuwe dede maken; de croone up de Hoochpoort en ghalt maer iiij ponden grooten tsjaers; ende alzoo voort al ten vijlen prijse, eenen termijn van iij jaren, te rumen, alst van sConinxc weghen een alf jaer te voren ghezeijt zoude werden, zonder afslach vander huere te hebben, waeromme zij te min gheldende waren; thuus van Lievin Dherde, an de Melckbrugghe, ghalt vij ponden grooten tsjaers; thuus van Jan De Ghrave, huudevetter up den curten Steendam, zeer lettel.

Up den vj^en augustij, vrindach ende in de keercke feeste vander Transfiguratie wesende, was te Ghendt een voorghebodt uutgheleijt, als dat tsondaechs daer naer processie generael zoude wesen, om Ghodt te dancken ende loven

1 Ligue.

[p. 199]

vander schoonder victorie ons jeghen de ghuesen onse vijanden verleent.

Ten anderen wart daer verboden, als dat men nachtwachters die nieuwelinghe upghestelt waren, niet te naer spreken en zoude oft ingurieren, bij nachte of bij daghe, noch als zij ommeghijnghen om haer waeckghelt dat weijgheren te betalen, ende dat niemant, bij nachte naer de ij^e clocke, zonder licht achter strate ghaen zoude, al telcken up de boete van x ponden parisis. Want daer waren sommighe onverlaten ende cursel hoofden diet niet van passe en was, en die de wakers bij nachte qualic toespraken, verdreechden ende beschimpten, ende bij daghe haer weeck ofte maentghelt niet betalen en wilden, hemlien dweerselic toesprekende, alzoot gheschiet was int eerste van eenen waker ontrent de Zantpoorte¹, daer eenen onverlaet bij drancke zijnde, an hem quam ende ghreep hem van achter bij den halse, zegghende: ghij verrader, ic zal u de kele afsteken, hebbende zijn mes uute, zoo dat den waker hem ontvloot, treckende ooc zijnen rappier uut, maer de wijste zijnde, es hem zoo verre ontweken, dat hij ontrent de voornoemde Zantpoorte in een schip ghespronghen es, om zijn leven te salveren, zoo fueriueselic volchde hem desen voornoemden bouve, de welcke ziende, dat hij hem niet en conde crijghen, es, om zijnen toren te moghen wreken, gheghaen tot eens mans huuse, die hij vermoedde, dat hij bewint ghehadt hadde van eenen waker te stellen met zijn complicen bij laste van schepenen, ende heeft metten voeten up de duere gheloopen, hem uutroupende ende hem heetende schellem en verrader, waeromme men desen bouve, die vanden waker bekent was, tsanderdaechs al den dach duere

1 Zottenpoort.

[p. 200]

zochte; want hij was al de dienaers van Ghendt overghegheven. Tes wel te dijncken, hadde hij in handen gheweest, dat hij daer zijn lijf om zoude ghelaten hebben; maer hij hilt hem absent.

Den waker in mijn ghebuerte, ghenaemt Jan Van Dijcke, een cuper, die ic ghestelt hadde, volghende dlast dat ic van schepenen hadde, met cleen hulpe van mijn medecomplicen, als joncheere Jan Damman, heere van Hoombeerghe, joncheer Adriaen Borluut, Joos Vanden Vijvere, Joos De Brune ende Gillis Danens, die alsdoe meest alle uut der stede waren, die was ooc van eenen onverlaet bij nachte ghequelt, die dede hem tot eenen crudenier keerssen halen, ende thuus gheleet zijnde, zoo hiet hij hem verrader, ende was zelve een ghue ende een vremt bouve, die up den nacht vanden vastenavont lestleden met die ander ghuen ghevanghen hadde gheweest.