Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

[p. 175]

Cap. IX.

Van zeker oordonancie sConincx ons gheduchts heeren, te Ghendt ghepublieert, ende in prente ghestelt, nopende den ghenen die onder hem hauden eenighe ghoeden toebehoorende eenighe heeren, edellieden oft poorters, ghevanghen, gheëexecuteert oft ghebannen gheweest hebbende, danof de wete te doene an die vander financien ende ontfangher generael up zeker penen.

Up den voornoemden dach was ten bretecke tSchepenhuijse uutghelesen bij Roelandt Van Embijse, present den onderbaliu, zeker oordonancie sConicx ons gheduchts heeren, waer af tinhauden hier naer volcht:

Copie.

‘Bij den Conijnck.’

‘Onsen lieven ende ghetrauwen die president ende lieden van onsen Rade in Vlaenderen, saluut ende dilectie.’

‘Alzoo wij, overmits de rebellien, sedicien, wederspannicheijt ende beroerten in onse landen van haerwaertsovere, onlancx ghebuert, hebben doen procederen jeghen de hoofden, authuers, medeplichtighe ende beschuldichde van dien, zulcx datter vele in ghevanghenesse ghestelt ende andere gheëxecuteert, ghebannen ende ghecondempneert zijn gheweest, met confiscacie ende verbuerte van alle hueren ghoeden tot onsen proffijte; ende want tonser kennessen ghecommen es, dat vele ende diveersche bij verscheeden middelen ende practijcken pooghen in de zelve confiscacien bedroch te doen ende voortskeeren, ja, om die ghantzelicken onvruchtbaer te maken, indien tzelfde hem

[p. 176]

moghelic ware. Soo eijst, dat wij desen anghemeerct ende willende daer inne voorzien, hebben bij deliberacie van onsen zeer lieven ende zeer beminden neve, riddere van onser oorden, stadthauder, ghouvernuer ende capiteijn generael in onse voorseijde landen van haerwaertsovere, die hertoghe van Alve, marquis van Coria, etc., gheordineert ende ghestatueert, oordineren ende statueren bij desen, dat alle de ghene die hauden, bezitten, ghebruucken oft onder hem hebben, oft weten dat ander hauden oft bezitten eenighe roerende oft onroerende ghoeden, renten, incommen, achterstellen, actien oft schulden, ghaut, zelver, ghemunt oft onghemunt, zijde ende wullen lakenen, tapijtserien, lijnwaet oft ander ghoeden, hoedanich die moghen wesen, zoo wel in onse voorseijde landen van herwaertsovere als elders, toebehoorende ofte ten tijde vande delicten ghecommitteert, toebehoort hebbende eenighen heeren, edellieden, poorteren, burgheren oft andere, van wat state, qualiteijt oft condicie die zouden moghen zijn, ghevanghen, ghecondempneert, gheëxecuteert ofte ghebannen gheweest hebbende, uut zaken vande beroerten, sedicien ende wederspannicheijt in de zelve onse landen onlancx gheschiet, tzij vrienden, maghen, gheallijeerde ofte andere, zoo gherijnghe als tzelve tot huerer kennesse ghecommen zal wesen, de verclaringhe ende wete daer af commen doen, an onsen lieven ende ghetrauwen Raet, ghecommitteerde van onse financien, tresoorier van onser espargne ende ontfangher generael vande confiscacien Marten Van den Beerghe, oft anderen ontfangher partijculier vanden quartiere daer de zelve ghoeden gheleghen zijn, areede daer toe ghestelt oft alnoch te stellen, de welcke ghehauden zal wesen die te anveerden, bij acte voor den greffier vander plaetse daer de zelve denunciatie oft anbringhen ghedaen zal werden, up pene te

[p. 177]

betalen bij den verswijghers oft verbeerghers (boven de restitucie vande voorseijde verzweghen ghoeden) de weerdde van dien, de zelve onthauders eerst nochtans ghehoort zijnde bij den ghenen van onsent weghen daer toe ghecommitteert ofte alsnoch te committeren, de pene vander weerdde vande voorseijde ghoeden te bekeeren ende appliceren, te wetene de twee deelen tonsen proffijte ende tderde deel ten proffijte vanden anbrijngher, ende zal de zelve pene stadt ghrijpen xiiij daghen naer de publicacie van desen, ende in den ghevalle, dat de zelve verzwijgher insolvent oft niet sufficient en ware om te betalen de pene voorscreven, zal de zelve arbitralic ghestraft ende ghepugniert, ende den anbrijngher eenighe redelicke somme up de voorseijde verzweghen ghoeden (indien daer eenighe bevonden waren) ghetaucxeert werden bij den juge oft rechter de kennesse daer af ghehadt hebbende; ghevende den voornoemden ontfangher generael ende partijculier macht ende auctoriteijt, om voor de jugen oft rechters daertoe gheordineert oft alnoch te oordineren, te ontbieden ende doen commen alle de ghene die zij weten oft bevinden zullen, onthauden ende gheoccupeert te hebbene eenighe ghoeden den voorseijden wederspannighe toebehoorende, de welcke zullen de zelve ooc moghen bedwijnghen bij eede ende bij alle behoorlicke ende tamelicke weghen van justicie de voorseijde ghoeden te bewijsen, zonderlinghe om te zegghen ende verclaren de weerde ende estimacie van dien, indien zijt weten. Ende alzoo wij insghelijcx onderricht zijn, dat vele ende verscheeden belast ende ghesuspecteert wesende van crijm van ketterie, wederspannicheijt oft sedicie, diveersche contracten ghemaect hebben, naer de feijten ende delicten bij hem ghecommitteert, zoo wel van ghifte, vercoope, updracht, constitucie oft bekentenesse van renten, cedullen ende

[p. 178]

quijtancien als andersins, tot behouf oft voordeel van haer vrienden, maghen ofte anhangheren, hebbende eenighe van dien gheantidateert, oft valsche, oft gheveinsde redenen ghesocht om onsen fisque te defrauderen ende de confiscatien ons toecommende ende competerende onvruchtbaer ende illusoir te maken, committerende hier inne diefte ende crijm van valscheijt; zoo willen ende bevelen wij, allen ende een ijeghelicken die zulcx weten oft vande voorscreven contracten gheadverteert zullen wesen, dat zij tzelfde binnen de voorseijde veertien daghen commen zegghen ende verclaren an onsen voornoemden ontfangher generael ofte partijculier vander plaetse, bevelende insghelijcx den notarissen ende cleercken de zelve contracten, ghiften,vercoopijnghe, transpoorten, updrachten, hueringhen, constitucien oft bekentnessen van renten, cedullen ende quijtancien ghepasseert hebbende, zulcx ooc te doen ende te kennen gheven, metghaders den cooplieden, dat zij binnen den voorseijden tijt commen anbrijnghen ende verclaren die partijen ende schulden in haer boucken beghrepen, up pene te betalen de weerdde van tghene dat zij alzoo verzweghen zullen hebben; ende zullen daer en boven de voorseijde contracten in bedroch ghemaect, zedert dat de delicten ghecommitteert zijn ende daer te voren, nul ende van onweerden wesen, ende de ghene, die bevonden zullen werden des zelfs bedrochs medeplichtich ende deelachtich te zijne, zullen uut de voorseijde landen van haerwaertsovere ghebannen ende andersins ghestraft ende ghecorregiert werden bij pecuniele boeten ende amenden arbitraire, namelicken bij lijfstraf inghevalle tfeijt zulcx verheescht oft verdient.’

‘Oordinerende voorts, zoo verre eenighe wilden schult heeschen oft pretenderen ten laste vande voorseijde ghecondempneerde, gheëxecuteerde oft ghebannen oft up

[p. 179]

haer ghoeden, uut zaken vande voorseijde beroerten gheconfisquiert oft upghescreven wesende, dat zij de zelve haer ghepretendeerde schult, binnen drije maenden naer de publicatie van desen, verclaeren voor den Raet van hare provincie oft ghedeputeerden van dien, up pene van haer schult te verliesen ende daer af versteken te zijn ende blijven; ende zoo verre ijemant bevonden wert, die eenich vervolch duer calumnie, bedroch oft collusie gheïntenteert zoude hebben, willen ende oordoneren wij, dat de zelve te dier oorzaken bij pecuniele boeten ende andersins ghecorregiert zal werden naer den heesch vander mesdaet, lastende den jugen oft rechters, dat zij hier inne zurchfuldighe toezicht nemen. Ende want vele ende diveersche, onder tdecxele van zekere previlegien ende usancien, pretenderen dat confiscatie niet en zoude stadt ghrijpen, zoo verclaren wij bij desen, dat om tcrijm van lese Majestatis ende ongheoorsaemheijt, dwelc jeghens Ghodt, jeghens ons, der ghemeene welvaert, ruste ende vrede vanden lande ghecommitteert es gheweest, duer de rebellien, sedicien, wederspannicheden, beroerten ende ongheregheltheden daer uut ghevolcht ende gheresen, onse meeninghe ende intencie es ende willen, dat niet jeghenstaende de zelve previlegien, de welcke in dit stick niet en behooren stadt te ghrijpen, de ghoeden vande ghecondempneerde, gheëxecuteerde ende ghebannen, upgheteekent ende gheconfiskiert zullen worden tonsen proffijte, ende indien ijemant wilde zegghen hem daer inne bezwaert oft ghegraveert te zijne, zal hem moghen addresseren an onsen voornoemden neve den hertoghe van Alve, om zulcken anschau daer up te nemen alst behooren zal. Ende ten hende, dat van dese onse jeghenwoordighe oordinancie, statuut, ghebodt ende declaracie, niemant ignorancie en zoude moghen preten-

[p. 180]

deren, zoo ontbieden ende bevelen wij u wel ende eernstelic, dat ghij de zelve terstont ende zonder vertreck doet condighen, uutroupen ende publiceren, alomme binnen de steden ende plaetsen van onsen lande ende graefscepe van Vlaenderen, daer men ghewonelic es uutroupijnghen ende publicacien te doene; ende tot onderhaudenesse ende observacie van dien, procedeert ende doet procederen jeghens de overtreders ende ongheoorsame bij executie vande penen voorscreven, zonder eenighe jonste, dissimulacie oft verdrach, tghene dies voorscreven es, met diesser ancleeft, gheven wij u ende onsen rechteren, justicieren ende officieren ende dien van onsen vassalen respectivelic vulcommen macht, auctoriteijt ende sonderlinghe bevel, ontbieden ende bevelen eenen ijeghelic, dat zij u ende hem zulcx doende eernstelicken verstaen ende obedieren; want ons alzoo belieft.’

‘Ghegheven in onser stadt van Bruessele, onder onsen contrezeghel hier up ghedruct in placcate, den xxvj^en dach van junio xv^c lviij¹’.

Onder stont ghescreven: Bij den Coninc in zijnen rade, ende gheteekent: D'Overloepe.

Onder stont: Publié en la consistoire du conseil en Flandres, present commis de la Court, advocatz, procuruers et aultres presens, le xxiiij jour de juillet xv^c lxviij, par moij P. Bevere.

Tipis(sic) Gisleni Manilij².

(Devise vanden drucker diet mandament oft dees oordonancie ghedruct hadde, ghenaemt Gleijn Manilius).

1 Lees xv^c lxviij.

2 Bibliographie gantoise, n^o 12080.