Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. VIII.

Vander justicie tHulst ghedaen; van zes edelmannen van Vlaenderen die tHove inghedaecht waren; van eenen donder ende groote aghelsteenen; van een groote moort ghedaen over de ghuesen int stedekin van S^t Walrij² ende daer ontrent; ende van een schoon victorie vande onse in Vrieslandt ghecreghen; ende vande ghuesen int bosch van Coecamer; ende van groote justicie rontom Ghendt.

Up den xx^en julij, dicendach wesende, quam te Ghendt de tijdijnghe, als datter tHulst ix eerlicke ende frissche mannen onthooft waren; want meester Franchoijs Curtewille ende Burcht waren van Ghendt als commissarisen van tsHoofs weghe daerwaert ghereijst, om dien cant af te reijsen ende expeditie te doene over de ghevanghen ghuesen, om welcke executie tHulst groot jammer, verwonderen ende droufheijt

2 S^t-Valery-sur-Somme.

[p. 170]

was; want de mare ghijnck onder tghemeente, als dat dese voornoemde neghen persoonen om cleene ende simpel zaken gheëxecuteert waren. Daer werden ooc alomme veel edel tranen ghesturt, om dat den edeldom noch zeer bezwaert ende vervolcht was, ter causen van dees duvelsche ghueserie, daer zoo menich meinsche in ghevallen was ende sommighe zoo onnooselic daer in ghecommen, dattet compasselic was.

Daer warter alsdoe noch zesse ghenoumt, jonghe edelmannen van machte ende qualiteijte in Vlaenderen, als dheere van Crosijlgis, mijn heere van Wulfreghem, Sijmoen Uutenhove, van IJpre, Schoore, Cauwenhove ende Montoij, alle jonghe baroenen, welcken laetsten ghenoumden hadde tot eenen vader ghehadt een gheboren Spaengiaert, die in zijn leven capiteijn hadde gheweest vanden nieuwen casteele te Ghendt, capiteijn Montoij ghenaemt, die desen zone gheprocreëert hadde bij een edel dochter van Ghendt ghenaemt Van de Liedekeercke. Dese waren ontboden te compareren teenen competenten daghe, binnen der stadt van Andtweerpen voor doctuer Verghas, een onverzoenelic Spaengiaert, die vulle macht ghegheven was als den duuck Dalve, ende die daer de zaken zoude bestichten. Zij moesten compareren oft procuracie over haer doen presenteren om haer diffencie te doene. Daer wasser sommighe ghecondempneert te gheven voor een pecuniael boete drij duijsent Carolus ghuldenen, ende haer noch te moeten ghaen occuperen eenen tijt lanck te Malta jeghen die Turcken.

Up den voornoemden dach, naer noene, wart donderende ende reghenende, welcken donder ende reghen zeer van noode was, om die groote verwallen hitte, diet zeer langhen tijt, zonder eenich reghenen, gheweest hadde. Maer daer werden te Laerene vanden blixeme doot ghesleghen een

[p. 171]

man ende een vrauwe; ander zegghen, dat den man noch vander quetse becommen es. In welcken reghene, in de derde vlaghe, vielen te Ghendt aghelsteenen met keesten, ende waren alzoo groot als kriecken, dan dat zij platter waren ende niet gheheel ront. Ende onderweghen Gheertsbeerghe vielen reghendruppelen groot ende plat als stuvers, ende men ghijnck in sommighe steden tot talven beene int water, ja totten knien, dwelc een abuus voor menich meinsche was, dies tijt tsjaers ende zoo groote hitte wesende, waer af alsdoe zulck een caude ende vurst in de lucht genereren mochte. Maer die aghelsteenen die vielen ontrent Vinderhaute, een maent te voren, waren onghelijck meerder, zoo groot dat men in de putten, die zij in deerde vielen, mocht liberlic legghen eenen pennijnck van vij stuvers.

Up den xxj^en julij, was de tijdinghe te Ghendt ghecommen, blijde voor de gherusticheijt van dese landen, maer drouve voor compassiuese meinschen ende die schade leden, dat was als den dunck de Ghuijse becuuct¹ ende overvallen heeft, in een stedekin ghenaemt Sente Walrij, een bende van ghuesen, daer veel desperaet volcxkin (ofte die malefactien annopende den gheloove bedreven hadden) bij verghadert was, alzoo wel van uut dese Nederlanden als Vrancrijcke, ende zoude daer af versleghen hebben iiij^c mannen te peerde ende wel iiij duijsent mannen te voete, zoo dat haer crachten gheheel ghebroken waren, ende en dorsten niet meer predicken ten platten lande haer dwase nieuwe leere, alzoo zij ghedaen hadden, pretenderende liberteijt des gheloofs aldaer int landt te brijnghen. Zij hadden langhe als een wolcke ghedreven up de fron-

1 Betrapt.

[p. 172]

tieren, alsnu wat up de Fransche ende dan up de Bourghoensche eerde, treckende alzoo naer de zee in tlandt van Ghuijse. De ghevanghene, wesende ontrent vier hondert, werden ghebonden handt an handt ende met een schip in de zee ghevoert, ende aldaer, de zee afgheloopen zijnde, up een schurre ghestelt, ende alzoo als de vloet quam alle laten versmooren. Zij waren ooc ghebonden aerme an aerme, daer schoone jonghe meijskins ende vrauwen onder waren, ooc jonghe knechten, ende waren den meesten deel al zieck; want waer zij quamen zij vonden partije, ende de victaille was haer alomme gheweert. Aldus hadden zij zoo ghroote aermoede gheleden, dat zij honden ende peerden moesten eten, ooc tvleesch van haren ghezellen, zoo men leest dat den coninc Cambijses doen moeste, als hij, uut eenderande dullicheijt, den oorspronck vande riviere Nijlus bezochte.

Die inzetenen van Sente Walrij en ghijnghen ooc niet quijte, maer om dat zij haer inghenomen hadden werden ooc versleghen als beesten. Daer waren eenighe te lijve behauden, maer zeer lettel, niet om dat mense zoude tleven schijncken, maer om dat men van haer sommighe secreten weten wilde ende dan ter justicie brijnghen, als onder andere Nosthove, een joncheere van ontrent Cassele, int Westquartier, een groot ghues ende rouckeloos wesende, die zijn ghoet verquiste ende verdede.

Ende alzoo uuten westen, vanden cant van Vrancrijcke, dese ghoede nieumare voor de Bourghoensche quam, alzoo es ghecommen uut den oosten noch een blijder mare voor thuus van Bourgoingen, dats te weten: dat up den xv^en deser maent, ontrent den avonde, den duuck Dalve uutghezonden hadde drij hondert arckebussiers an deen zijde ende ontrent duijsent busschieters an dander zijde vander vijanden legher, om den zelven te bespiene oft bezichtighen, vermoedende

[p. 173]

nochtans, dat die vijanden jeghen hemlieden commen scheermutsen zouden ofte een schutgheveerte hauden, dwelc niet en gheschiede, ende waren de vijanden veel minder in ghetale dan ment ghemeent hadde. Ende ziende de versaechtheijt oft zachtmoedicheijt der vijanden, es tgroote heir vande onse verwect gheweest om hemlien ooc te bestoken, bij consente vanden Duuck, ende hebben (daer zij steerck bedolven laghen) zoo veel ghedaen, dat zij een bresse ghebroken hebben, ende alzoo eenen inghanck tot haren legher ghemaect. Dit ziende de vijanden, ende dat zij van beede zijden oock bestooct waren, zijn van achter uut haren legher ende bolleweercken ghevloden, ende men heeft hemlien wat naerghejaecht; maer omdat den avont ende den nacht overquam, ende dat die peerden haer niet ghevolghen en conden mits de brouckaigen¹, zoo conden de onse haer te min schade bijbrijnghen. De vijanden hadden ooc een riviere achter haer, daer zij met hurden overghevloden zijn, de welcke zij wederom afbraken ende wechnamen om de onse den wech tot haer te benemen. Den Duuck ziende de donckerheijt des nachts ende tcleen voordeel datter af commen mochte, dede zijn ruters aftrompen, maer naer den middernacht ghaf hij wederom last sommighe ruters met lichte peerden ende voetknechten de vijanden te vervolghen, of zij haren principalen hoop ijewers hadde connen betrapen; maer zij en vonden niet vele dan afgheworpen gheweer ende hernasch, ende ooc warter daer voren ende naer versleghen ende ghevanghen een redelicke quantiteijt. Eenighe zegghen, als datter daer wel xv^c versleghen waren, maer men spracker zeer twijffelic af. Den Duuck prees hier inne der Walen couraige, cloucheijt ende neersticheijt, hoe

1 Moerassen.

[p. 174]

wel dat te voren een questie tusschen de Walen ende Spaengiaerden gheresen was, zoo voorseijt es, om der fictaillie wille, zoo datter wel lxxx Spaengiaerts versleghen bleven, zoo men zecht. Ende aldus es den hoop der ghuesen ghescheeden, die daer zoo langhe in Vrieslandt gheleghen hadden, waer onder dat was (zoo de mare liep) grave Lodewijc van Nassau ende de heere van Hoochstraten.

Daer quam ooc de tijdijnghe, hoe dat mons^r Delamote hadde ghevanghen xvj mannen ghenaemt boschhulen, uut tbosch van IJepere, vanden volcke die den Westcant zoo zeer vexeerden ende zoo veel tijrannie ende overwils bedreven, ende hadtse ghelevert te Rijssele in stricte vanghenesse. Men meende ooc de quaetdoenders in Coecamerbosch bestooct hebben, maer als die capiteijnen daer quamen, die daer toe gheoordineert waren, met haren assistenten, meenende ontrent dier plecken noch assistenten te vinden, die zij daer toe te voren bescreven hadden, zoo en vonden zij haer niet ghereet, zoo dat zij weder (zonder ijet te bedrijven) te rugghe trocken; waeromme die int voornoemde bosch haer hilden, daer mede haren spot hilden, slaende haer trommele ende doende haer veendel blaeijen, zoo dat elcken daer ontrent kennelic mocht wesen. Men zeijde: zij mochten onder haer hebben ontrent lxxx busschieters, maer qualic ghemonteert, als som maer sijncroers hebbende.

Up den xxiij^en julij, tsanderdaechs naer Sente Maria-Magdalenen dach, vrindach wesende, was rontomme Ghendt voor justicie, in vele cleen steden ende durpen, veel bloets ghesturt, te weten wel tot xxiij mannen, die alsdoe hier ij, daer j, daer drije of viere, gherecht werden metten zweerde, als te Caprijcke, Eecloo, Deijnse ende alzoo voort, ter causen dat zij haer te breet ghemaect hadden in de ghueserie. Ende tsHertoghenbossche wasser vijve onthalst om de zelve zake.