Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. VI.

Van een justicie te Ghendt ghedaen; van ghevanghen Spaengiaerts, die bijcans uutghebroken hadden; hoe de ghuesen tcasteel Hausij inghenomen, ende sommighe keercken verbrant hebben; hoe die gharnisoenen van onser zijde haers zelfs volc quelden, ende dat nochtans die van Antweerpen haer van die Duijtschen beloofden; hoe deerlic dat te Doornicke ghijnck; ende van twee mannen, officiers, te Ghendt onthooft.

Up den ix^en der voornoemder maent van julio, zoo wasser een schavot ghestelt neffens den pilaer up Sente Pharahilden plaetse, alwaer eenen man onthalst wart, die tanderen tijden een priester dootghesteken hadde, ende ghevanghen gheweest hebbende, twee of drij reijsen uutghebroken, ende met de sectarissen gheloopen ende ghefrequenteert.

Daer waren ooc in tsGraven Casteel zeker Spaengiaerts ghevanghen, die met vijlen ende ander instrumenten al bij uutghebroken hadden, ende een groote multitude van ghevanghenen uutghelaten zouden hebben, es te duchten.

Ontrent desen tijt quam de mare, dat over x of xij daghen tcasteel Hausij, toebehoort hebbende den grave van Egmont, inghenomen was vande ghuesen, ende hadden ooc sommighe keercken verbrant. Dit chatteeu¹ Hausij es een steerck

1 Kasteel.

[p. 162]

gheveerte, ende es ghestaen bij Camercij an de laatste frontiere jeghen Vrancrijcke. Om dese ende meer ander foelen te beletten, es de heere van Rues ghemaect gheweest capiteijn generael over de peerderuters ende voetknechten vande Walen, als van Namen, Artoijs ende Heneghauwen, die in grooten ghetale te beene waren, ende anghescreven om te wreken ende wederstane den overmoet ende tghewelt der ghuesen. Dees gharnisoenen oft benden daden die lieden van buten ontrent Valenchiene, Duwaeij ende in Artoijs groot overlast, zoo bij haer de costume es; maer vande Duijtschen, die tAndtweerpen laghen, en hoorde men gheen clachten met allen, zij zaten in de houcken vande caven, ende quammer een platteele visch vander tafel, dat ghaf men hemlien, als boden, want zij waren qualic betaelt; ende ontfijnghen somtijts eenen alven daelder oft eenen ghuldenen tseffens, dan ghijnghen zij van blijschap drijncken ende hieuwen melcandaren int vleesch, dat mense niet en zach vanden bloede. Zulck spel ghijnck daer dicwils omme; maer den huijsman waren zij gheheel vriendelic, ende dienden ende hilpen haer weerck doen als dienstboden.

Up den xiij^en julij zach men te Ghendt commen ghevlucht, in den Hoijaert, veel volcx van Doornicke, mannen, vrauwen ende kinderen, die haer weder te waghen besteedden om voort te rijden; want over ontrent xiiij daghen te voren, waren te Doornicke veel mannen upghenomen, aerme ende rijcke, zonder eenich anzien, om pioniers te zijne, ende werden duer ghedreven als een cudde zwijnen metter spa in dhandt. Daer en hilp gheen bidden noch ghelt te gheven voren, ende daer wasser die int zijde ende fluweel gheghaen hadden ende moesten nu pioniers zijn. Welck een verdriet dat doe was onder de vrauwen, kinderen ende vrienden, dat latic elck oordeelen. Men zeijde, datter die huijsen ledich

[p. 163]

stonden, ende dat in veel straten, die daer zijn, bevonden werden zeer lettel mannen te zijne, als maer vj of viij mannen in een strate. Die reste was al ghevlucht, ghejusticiert of ghevanghen. Ende tsmaendaechs te voren waren ghetrocken uut Mechelen xvj^c pijoniers, al meest Walen, hoolic volcxkin; maer die Tornisienen waren ghuesen, ende die ter veltpredicatie gheghaen hadden.

Up den xvij^en julij, wesende Sente Alexius-dach ende zaterdach, zoo waren onthooft voor tsGraven Casteel, up een schavot, twee mannen, Westcanters, die officiers ende van digniteijte gheweest hadden, als te weten: den eersten ghenaemt Pieter Cappoen, een frisch man, met eenen curten knuevelbaert, rustich van leden, wel ende lieffelic connende deviseren, waer mede ic ontrent vj weken te voren int voornoemde vanghenesse den wijn ghedroncken hadde, ter presentie van meester Pieter Covael ende beede onse huijsvrauwen ende meer ander persoonen, ghevanghene ende andere. Ende alzoo hij hem doe gheliet en vreesde niet zeere eenighe zwaericheijt; want hij zeijde tghene dat men hem upzeijde, dat hij een officier zijnde ende baliu van Belle in Westvlaenderen, zoude de ghuesen te vele toeghegheven ende ghefavoriseert hebben, dat datte was uut dien, dat hij zach dat de zake doe zoo perikeliteerde, dat men dicwils moeste spreken ende doen alzoo dander hooren wilden, alzoo ooc bij vele ander officiers gheschiet was, als bij den president van Vlaenderen, de hoochbaliu van Ghendt ende meer andere. Maer ic hoorde daer naer, als dat hij zelve de ghuesen voetsel ghegheven hadde totter nieuwer religie ende tvolck aftrack van ter keercken te ghane naer daude manniere, zegghende: tes nu al ghedaen; wilt ghij tsermoen hooren, comt hier buten int velt; ende dat hij ooc sommighe catholijcke joncvrauwen daer toe zoude gheraden ende hem-

[p. 164]

lien willen bedwijnghen hebben. Zijn leven en hadde ooc niet eerlic gheweest; want men zeijde (al wast dat hij weduweere was), dat hij eens anders mans wijf ghebruucte. Ghodt vergheeft hem!

Den andere pacient was een schepene van Meessene, een vierschoot man, vet ende met eenen schoonen witten boessem als een vrauwe.

Den eersten en ghaf gheen sprake uut, die men hoorde, dan een lettel jeghen Daneel De Keijsere, den eersten duerwaerdere, sprekende moghelic met der herten met zijnen Heere ende Ghodt, ende nederknielende track hem den scheerprechter, metter eender handt, tbonetkin over de ooghen, ende met der ander handt anveerde hij tzweert uuten handen vanden voornoemden Daneel De Keijsere, ende slouch hem in den hals dattet een gheluut ghaf, als oft een vleeschhauwer met een bijle in beenen ende vleesch ghehauden hadde; zoo dat thooft niet af en was, maer te neckebeen. Daerom vilde of sneet hij, metten voornoemden zweerde, hem de kele voort af, ende bijde tlichame metten buucke upwaert, ende nam hem daer naer ende hief zijn beenen om hooghe, staende tusschen zijnen spriet, ende schudde hem alzoo tbloet uuten lichame, om dattet hem therte over loopen zoude. Curts daer naer quamen daer twee Cellebroers, ende den eenen facte thooft bij den baerde, ende namen ooc tlichame ende droughent af ter beghravenesse, om ten Predicheeren beghraven te werden. Ende broeder Lievin Van den Bossche hadde zijn biechvader gheweest ende up tscavot hem bijghestaen, hem ghevende te cussen een hauten cruseficxkin, ende dede voor zijn ziele bidden, waer duere dat wel scheen als dat hij catholijck ghestorwen was.

Maer den anderen en hadde gheen broers bij hem. Hij

[p. 165]

badt elcken om vergheffenesse, en zeijde, dat hij dit lichame gheerne afleijde, sprekende: O mijn Heere, mijn Ghodt staet mij nu bij ende in uwen handen bevele ic mijnen gheest. Desen dan ooc nederknielende wart gheluckigher naer den lichame dan den eersten, metten zweerde gherecht, want thooft vlooch zonder eenighe belemmeringhe af. Ghodt hebbe beede de zielen! Tscheen nochtans, dat desen laetsten heretijck starf, want hij en hadde gheen priester oft broers bij hem. Daer naer vertrack Cocus, den procuruer generael, die wel met xvj mannen te peerde ter justicie ghecommen was. Ooc vertrack van ghelijcken den baliu vander Auderburch, dher Lievin Van Secleers. Twas eenen zeer heeten dach. De zonne blaecte als een vier, waerom tbloet uut de pacienten te ghloedigher vloeijde, ende thadde eenen zeer langhen tijt een heet ende drooch weder gheweest.