Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. III.

Van een ghescrifte bij mij vanden Hove ghecreghen, inhaudende de leelicke meshuijsen, delicten ende onghetrauwicheden vanden prince van Orangien, Bredenrode, ende die conjuracie ende tsamen verbintenesse van hemlien, met vele ander edelmannen, jeghen den Coninc onsen souverainen heere.

Ontrent desen tijt, zijn mij zeker gheschriften ter handt ghecommen, die van sommighe secretarissen vanden Hove ghecreghen waren, toetchierende ende rakende den prince van Oraingien, Bredenrode ende meer andere, waer af de copien hier naer volghen van woorde te woorde.

‘ Phelips, etc. Van weghen onsen procuruer generael, zoo es ons vertoocht gheweest, hoe dat mijn heere Guillame de Nassau, prince van Oraingien, ontfaen heeft van hooghen ende saligher memorien keijser Kaerle den V^en, mijnen heere ende vader, den welcken Ghodt verleene zijnen paeijs, ende van ons lieden, als wij quamen in onsen staet

[p. 146]

vanden landen van herwaertsovere, veel eeren ende officien, te weten et ghouvernuerschap van Bourgoingnen, Hollandt, Zeelandt ende Utrecht, ooc eene oordinare bende vander oordonnancie ende hier boven vele eerlicke pensioenen, duer den welcken hij wel mochte zien die groote betrauwenesse ende estimatie, die wij van hem altijts ghehadt hebben, waer duere hij zoo veel te meer onrechts heeft hem anders te reguleerne dant behoort eenen ghoeden vassael ende edelman; nochtans den zelven prince, gheen anschauwen hebbende an zijnen heere ende eedt van ghetrauwicheijt, die hij ons ghedaen heeft als zijnen natuerlicken prince, ter causen vanden ghulden vliese ende zijne voorseijde staten, hij heeft hem ghemaect hooft ende oorspronck, uproerdere, jonstedraghere ende anveerdere van alle ongheoorsamen conspiratuers, ghezworene meijtmakers, upstaenders ende beroerders vander welvaert ende ruste der ghemeenten; want terstont naer dat wij ghescheeden waren uut onsen landen van herwaertsovere naer onse conijncrijcken, zijne meeninghe met noch sommighe andere heeft gheweest tanveerdene ende ghebruuckene de gheheele administratie ende regiment van onsen landen van herwaertsovere, hij hadde daer naer, tot vulcommen van desen, upgheheven ende beleet vele secrete ende inderlicke practijcken, hem zelven zoo verre verghetende, dat in de plaetse van hem tontlastene, hij heeft anveert de wapenen jeghen ons lieden, om ons te slutene uut den zelven desen landen, dwelc hij gheensins ghelaten en zoude hebben, ten hadde gheweest, dat hij den middel niet en hadde; doende alle neersticheijt an onsen ghoeden onderzaten om hemlieden af te keerne vander ghoeder affectie ende ghetrauwicheijt, die zij ons altijt betoocht hebben ende onsen voorzaten, ja, dat veel meerder schelmerie es ende grootelicx te hatene,

[p. 147]

onder tdecsele van ghoetwillicheijt ten volcke waerts, duer valsche inghevijnghen, heeft den volcke doen verstaen, dat onse meeninghe ende intencie zou gheweest hebben (dwelc wij noijnt en peijnsden) hier in dese landen te brijnghene de inquisitie van Spaengien, zulcx dat zij duer zulcke inghevijnghen ende ghelijcke perswacie, vele van onsen onderzaten hemlieden hebben upgheheven ende wederspannich ghemaect jeghen ons lieden; ende diesvolghende den zelven prince heeft eerst verleet, ghecorrumpeert ende verwect een ghroot deel van edelheijt, zoo dat zij hebben ghemaect eendrachticheden, conspiracien ende conjuracien, ende hebben tsamen ghezworen hemlieden te bescheermen ende steerck te makene jeghen ons lieden ende onse oordonancien, de welcke tallen tijden wel onderhauden hebben gheweest in onsen landen, ende hebben dese zulcke verghaderinghen ghemaect gheweest tot dien fijne, in zijn eijghen huus, alzoo wel tot Breda als in onse stadt van Bruessele, ende hier en boven heeft daer naer ontfanghen de voorseijde ongheoorsame in zijn bewaernesse ende bescheermijnghe, ende ooc die ghestelt in wapenen in diveersche plaetsen ende velden, jeghen onslieden, ende heeft den voorseijden Prince den raet ghegheven ende behulpich gheweest de heere van Bredenrode, die thooft was van alle wederspannighen, int versteercken der stadt van Vijanen jeghen onslieden, hem verdraghende ende toelatende an te scrijven volck van oorloghen in onse stadt van Andtweerpen, ten anziene ende wel wetene van eenen ijeghelicken, jeghen de expresse mandamenten alsdoe nieuwelijnghe ghemaect ende ghepublieert, ende heeft dezelve crijschknechten laten te schepe varen naer de voorseijde stadt van Vijanen, van alle ghereeschepe van oorloghen voorziende, ooc den zelven heere van Bredenrode van een stick groot gheschuts. Hier en

[p. 148]

boven heeft den zelven Prince sommighe van onsen steden ende plaetsen verboden gheen gharnisoen in te nemene van onsen weghen, onder dwelcke een was, een van desen, ons landt van Zeelandt, alwaer de zelve ghezonden heeft expresselicken volck om dat in te nemene, om duer dit middel ons uut te slutene ende belettene onsen wech ter zee. Voort den zelven Prince ghezonden zijnde in onse stadt van Andtweerpen, omme daer te vreden te stellene de beroerte vanden volcke, heeft bij zijns zelfs auctoriteijt ende buten zijnder commissie, toeghelaten ende gheaccordeert diveersche tempels up te rechtene ende openbare consistorien bij den sectarissen, als ofter van te voren up hadde uutgheleijt gheweest omme zulcx te doene, waer uute zijn ghecommen de inconvenienten ende dangieren die een ijeghelic wel weet; ghedooghende ooc schattijnghen te maken ende verghaderinghen van pennijnghen, die daer naer zouden gheëmploijeert gheweest hebben in de betalijnghe vanden anghescrevenen soldaten ende volcke van oorloghen. Hier buten blijvender vele ander acten, die onsen procuruer te kennen gheven zal ende betooghen waer te wesene, in tijden ende stonden, alle tenderende tot zijnen voorscreven voornemene, omme duer dit middele te ghebruuckene ende anveerdene over onse landen, onse auctoriteijt, die ons alleene toebehoort, dwelc es openbaer mesdaen te hebbene jeghen onse Majesteijt, dat gheensins te verdraghen en es.’

‘ Hier uut volghende provisie ende commissie, den voorscrevenen Prince, van hem ghevanghen te nemene alzoo verre als hij crijghelic es, ende dat niet, dat men hem dach make te compareerne, in persoone, bij bevele ende uutroupinghe int openbare, met drijemael xiiij daghen, ende bij faulte van niet te compareerne, binnen dien middelen tijde, up de pene vanden ban ende confiscacie van ghoede.’

[p. 149]

Hier ziet ghij, beminde leser, hoe dat al meest dese troublen ende beroerten, nu onlancx in dese Nederlanden gheschiet, ghecommen ende ghesproten zijn uut die listighe bedecte confederacien ende valsche voornemijnghen van sommighe regimentuers van dese voornoemde landen; zoo dattet nu nootoirlicken blijct an Egmont, Hoorne ende andere, die daeromme rechtveerdichlicken ter justicie ghebrocht zijn, welck snoot voornemen zij bedect hebben met een nieuwe religie, als willende daer duere den volcke wijs maken, dat datte de alderbeste, warachtichste ende zuverste ghodtsdiensticheijt was, die up eerde zoude moghen wesen, ende dat ons den gheestelicken staet deerlic bedroghen ende mesleet hadde; waer up die nieuwe valsche predicanten zeer stonden ende riepen ende creesschen omme tvolc een aftrecken daer af te maken ende eenen doottelicken aet up hemlien ende up alle diese favoriseerden, omdat de voornoemde prince ende gouverneerders van dese landen alzoo zouden moghen tvolck tot haer trecken; want de zake en scheen niet de meinsche in tijdelicke zaken, maer Ghodt ende de waerheijt anghaende ende der meinschen eeuwighe salicheijt, om twelcke te voorderen men niet en behoorde tanziene noch te obedieren vader noch moeder, zoo de Heere zelve zecht, te weten: die vader oft moeder liever heeft dan mij, die en es mijns niet weerdich, ofte diese niet en verlaet om mijnent wille, ende die mij oft mijne waerheijt schaemt te belijden voor de meinschen, ic zal hem schamen te belijden voor mijnen hemelschen Vadere. Zoo vele te min dan worden zulcke passende up haren Coninc, om dat hij (zoo zij zeijden) contrarie haerder zielen salicheijt was, ende al en zeijden zij dit niet openbaerlic, zij betoochdent nochtans wel met de weercken, als zij ghelt ende volck daer jeghen ghijnghen uplichten, wel dijnckende, dat

[p. 150]

den Coninc haer voornemen niet lijden noch ghedoghen en zoude, maer metter macht dat willen beletten, om hem dan alzoo met der macht dan wederstant te doene, ende uut zijne Eerfnederlanden te sluten, ende hem zonder eenighe cause oft redene te berooven ende priveren van zijn patrimoniale ghoet. Den zeer ghoeden edelen Coninc en heeft waerlicx zulcx noijnt an ons verdient, dat wij zoo ongoddelic ende onredelic met hem handelen zouden, die ons noijnt niet dan vriendtschap ende duecht ghedaen en heeft, ende dese landen in ghoede policie ende paeijse onderhauden, ende veel ghoets ghedaen, als ons verlichtende van belastijnghen des landts ende vande zettijnghen ofte ommestellijnghen up de pachters ofte lieden van buten, dwelc hij een deel jaren van ons gheweert hadde, welcken catholijcken, duechdelicken Prince ende Coninc wij ooc hadden belooft, bij eede, ghetrauwe ende bijstandich te zijne. Daeromme zijn zij zeer beschuldich ende mesdadich te noteren, die daer af de cause zijn gheweest, als desen Orainge ende andere, dewelcke met grooter gheveinstheijt hem wist te draghene in zulcker mannieren, dat vele een ghoet ghevoelen van hem hadden, zoo ic noch ghedaen hebbe terwijlen dat ic dit bouck screef, zoot blijct int derde bouck, capittel xix, daer hij tAndtweerpen bidt om eendrachticheijt, ende ooc libro viere, capittel xvi, daer hij zochte Amstelredamme te appaisieren, hoe wel nochtans, up dat ic de waerheijt zegghe, dicwils ooc quade suspicien van hemlien ghecreghen hebbe, hoe wel dat icx niet en hebbe durven openbaren dan jeghen sommighe mijne secrete ende speciale vrienden, ende om te betooghene de notoiriteijt van dien. Zoo esser noch een placcaet van onsen Coninc ghestelt jeghen den heere van Bredenrode ende andere, zoo hier naer volcht van woorde te woorde: