Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

[p. 139]

Cap. II.

Van sommighe justicien in den Westcant ghedaen; van vijf supiers, die ghevlucht of ghevanghen waren; hoe zeker ghevanghenen van Bruessele naer Vilvoorde ghevoert waren; ende hoe die van Andtweerpen bevreest waren; van reformacie der gheestelicke; vanden legher der ghuesen; rudessen der Spaengiaerden; vijf scepen met snoeren, die te Ghendt ariveerden; van een leelick ongheweerte, donder ende onghezien haghel; ende van quaetdoenders ghevanghen.

Up den laetsten dach van junio, woonsdach wesende, hoorde ic verclaren den bode van IJpre, hoe dat tvrindaechs te voren, dat was up den xxv^en der zelver maent, tot IJpre iiij pacienten ghejusticiert waren, waer af de twee levende gheradebraect waren, omdat zij eenen provoost hadden helpen dootslaen, met zijn assistenten; maer waren daernaer ghedoot ende beghraven. Daer was ooc een audt man onthalst, zittende in eenen zetel, ende eenen Walschen soldaet ghehanghen, om dat hij een jonck meijskin ghevioleert hadde, ende zulcke foortse daer up ghebesicht dat haer tbloet ten hooren uutliep.

De soldaten aldaer waren pover int abijt, ende deden de lieden veel onghelijcx, nemende de lieden van buten, die haer ware te coope brochten, haer boter, eijeren ende melck, etc. Daer wasser oock ghegheesselt, waer onder eenen soldaet of twee was, oft eenen provoost, die gheghaen hadden uut laste van haren capiteijn om evene ende foeraige up tlandt, ende hadden, haer commissie excede-

[p. 140]

rende, die onnoosel lieden verschat ende doen gheven ghoede sommen van pennijnghen, die zij in haer burse ghesteken hadden.

Daep waren ooc vijf supiers oft sluters van vanghenessen alsnu in lijden, som ghevanghen ende som ghevlucht zijnde: als den supier van Meenen, die men zecht, dat zijn ghuesche ghevanghenen al willens uut liet. Den supier van Audenaerde was den anderen; want uut zijn vanghenesse waren ghebroken iiij pacienten, duer eenen solder oft vloer, commende uut in eenen kelder an de strate, waeromme zij ghevlucht waren ten Fremenueren. Den supier van Deijnse was den derden. Daer zaten twee ghuessche ghevanghenen, waer af den eenen een schoenmaker was, die zat in de vanghenesse en wrachte om den cost te winnen, ende heeft als hij pas zach, met zijn schoenmakers instrument oft tangheskin, de naghelen ghelicht ende uutghetrocken vanden zolder daer zij up zaten, ende lichtende de berdels up, vonden noch eenen ghepaveerden vloer daer onder, die zij ooc duerbroken hebben, tot dat zij haer vrij up tstrate vonden. Den supier van Ronce was den vierden; ende den vijfsten, den supier van Gheeraertsbeerghe, die alle vijve ontloopen ghevanghenen hadden gheniet, ende daerom zelve ghevanghen waren of ghevlucht, zoo ghehoort es.

Daer was ooc up den voornoemden laetsten ende xxx^en junij ghezeijt, als datter twee daghen te voren vijf waghenen ghevanghenen ghevoert waren van Bruessele naer Vilvoorde, moghelic om beter bewaert te zijne, mits dat den hertoghe van Halve van Bruessel naer Mechelen ende alzoo naer Andtweerpen vertrocken was. Onder die, die te Vilvoorde ghevoert waren, was dheere Van Backerzele ende Franchoijs Hueriblock van Ghendt, die zeer ghemaghert ende ghrijs

[p. 141]

gheworden was, ende Strael¹, die wijlen burchmeester van Andtweerpen gheweest, een machtich man, die veel auctoriteijts anghaende den lande ende den Hove ghehadt hadde, hadde zoo zeer ghetortureert gheweest in de presencie van doctuer Verghas, Delrijo, Duboos, ende meer andere, als dat men zijn leden niet verpurren en mochte; want men zeijde, dat de coorden in zijn beenen meer dan twee vingheren diepe ghenepen waren.

Daer wart ooc ghezeijt als dat men te Bruessele, up den zelven laetsten dach der maent, weder justicie doen zoude, ende onder andere eenen heere uut den Walschen cant, van Sente Omaers, radebraken, om dat hij Valenchiene poochde te verradene in prejudicie vanden Coninc, etc.

Die van Andtweerpen vreesden ende beduchten zeere van een stranghe pugnicie over haer. Daer waren veel treffelicke cooplieden van daer ghevluckt, die gheerne wederomme in de stadt gheraect ende haren paeijs met ghelde ghemaect hadden, als onder andere mons^r Franchoijs Borneilge, een teer mannekin, welcx vader plach up de Burse te commen ghereden, een machtich coopman, de welcke boot voor zijn pardoen ende paeijs, om wederom tAndtweerpen te frequenteren ii^c duijsent ghuldenen, ende en hadde nochtans alsdoe binnen Andtweerpen niet te verliesen tot xx duijsent ghuldenen, want de reste hadde hij al wech; zoo lief ende zoete was hem die plaetse ende winnijnghe van Andtweerpen, ende en conde nochtans zijn pardoen niet ghecrijghen.

Men wachte te Ghendt alle daghe Van Morillion, die tplaccaet hadde, eenen nieuwen abt tSente Pieters te Ghendt. De mare liep up den prioor ofte proost².

1 Van Straelen.

2 Gislenus Timmerman.

[p. 142]

Daer was ooc in veerden eenen bisschop te Ghendt te commen, want men maecte preparacie van waer die pennijnghen commen zouden, daer hij zijn onderhaut up hebhen zoude. Daer waren emmer voor hem gheaffecteert drij duijsent ghuldenen tsjaers, commende vander zelver abdije, ende steervende doctuer Viglius Van Zwichem, den president tHove, die proost van tSente Baefs es, zoo zoude dit bisdom van Ghendt al tghoet vander zelver proostie toeghedeeldt werden, zoo sommighe zeijden, ende alzoo zoudet alzoo machtich een bisdom werden als hier ijewers ontrent es.

Men heeft ontrent dees tijt sommighe gheestelicke ghepoocht te reformeren, als onder andere de Predicheeren te Ghendt, ende haer wart verboden gheenen wijn meer in te legghen; want men hadde bevonden bij tgrootkin up elcken stoop wijns vanden impost, welck een groote quantiteijt van wijnen zij ghesleten hadden, te meer trauwen mits datter dicwils volck comt eten, die den wijn doen halen tharen coste. Maer men zeijde, dat zij daertoe niet verstaen en wilden, ende liever proces daerom nemen zouden.

Nopende den legher der ghuesen in Vrieslandt, daer zeijde men, dat toeghecommen was de ghrave van Zwartsenburch, met een groot ghedeel volcx, ende de heere van Hoochstraten, hebbende bij hem iiij^c busschieters, die daer mede zijn stick niet verschoonen en zal. De Spaensche knechten waren ooc uut Mechelen ghevoert naer tsHertoghenbosch, beclaghende dat zij te Mechelen zoo ghoet volck niet ghevonden en hadden als te Ghendt; want willende de lieden daer ooc veronghelijcken, zoo wasser daer twee vanden haren doot bleven. Zij hadden ooc eenen muelenare dootgheschoten. Haerlier baggaige ende hoeren

[p. 143]

moesten zij al te Mechelen laten. De platte scheepkins, die daer ghemaect waren, die waren daer weder up doen legghen ende bewaren, ende ontrent den Walschen cant werden pioniers upgheschreven, vande ghene die gheghuest hadden ende niet te gheven en hadden.

Up den voornoemden xxx^en ende laetsten junius, ariveerden te Ghendt vijf schepen met snoeren ende bagghaige, ghelt ende ander costelicheden, vande Spaengiaerts, die van Mechelen vertrocken waren ende te Ghendt gheleghen hadden, zoo voerseijt es, ende waren meest Spaensche ende vremde madoonen, ende zijn in tnieu casteel al meest ghetrocken. De cause was, dat zij te Mechelen niet blijven en wilden, om dat daer gheen Spaengiaerden meer en waren. Zij meenden te Ghendt, in sommigher lieden husen, daer zij uutghescheeden waren, weder te commen logieren, maer die lieden die sloten haer de duere voor den nuese.

Drij of vier daghen te voren, was ten huijse van wijlen Vincent Van der Biest, mijn ghevader, nu fugittijf vande ghueserie, huutghehaelt zekeren huijsraet, als een nieu ghaerderoobkin ende dierghelijcke, ende tzelve bij den fiscus doen vercoopen ten proffijte vanden Coninc.

De voornoemde Spaensche ende ander vrauwen in haer aude logijsten niet connende gheraken, zijn al meest ghetrocken int nieu casteel, daer die ghoede lieden van Ghendt noch compassie up creghen om dat zij daer zoo quaet treetement vonden, ende leenden haer bedden, slapelakenen ende saergien, sonderlinghe dat ghehuwede ende eerbaer vrauwen waren, die daer dunne ghezaeijt waren.

Up den zelven dach vertoochde hem een gheweerte in de lucht int zuude, ende vertrack terstont int tnoorde. Hier uut quam eenen donder ende haghel met een strepe, ontrent

[p. 144]

Vinderhaute, Belsele ende meer ander vlecken, zoo datter vielen haghelsteenen, meerder dan den appel van eens mans rappier, dwelc hier bij mans ghedijncken niet ghezien en was. Dese haghelsteenen hadden kernen oft keesten binnen tot twee of drij steden, als oft zij ommewonden gheweest hadden, ende sloughen ter neder ende bedorven tcooren ende tvlas, sloughen ooc veel tacken vande boomen, ghelijct ghebuert als men van eenen hokeleere¹ de noten afslaet. Men zacher ooc groote putten af in deerde, als oft daer veel calveren ghepasseert hadden.

Up den eersten julius, donderdach ende Sente Rombauts dach wesende, alzoo bij Dicxmude in de prochie van Eessene, ontrent een alf mijle vander stadt, ghecommen waren tien roovers ofte straetschenders, zoo zijn zij ghevallen in eens pachters huus, begheerende ende heesschende van hem een ghroote somme ghelts, dat welcke den landtman weijgherde te gheven, zegghende dat hijts niet en vermochte te suppleren, mits dat hij maer een pachter en was ende zijne meesters haer pachtghelt bezurghen moeste, maer heeft hemlien beleefdelic de tafel ghedect ende spijse ende dranck upghezet, haer biddende, dat zij met eenen redelicken pennijnck wilden te vreden zijn, hij zoude al doen dat hij mochte; ende heeft binnen dien secretelic een knechtkin uutghezonden an den baliu vanden Vrijen aldaer, die daer doe ter tijt zat en dranck in de zelve prochie, ende alzoo de lieden staut zijn als zij bij drancke zijn, zoo heeft hij hem aestelic met drij of vier assistenten upghemaect, ende nam met hem noch eenighe vander prochie, die hij daer toe bereet vant; ende es onvoorzien in tvoornoemde pachthof

1 Noteboom.

[p. 145]

ghestreken, ende in de camer ghetorden daer dees bouven zaten en teerden, de welcke hij anreest heeft, deen voren ende dander naer, met zijn assistenten, vanghende ende bindende, zonder dat ijemant vanden quaetdoenders een pistolet afschoot, ofte een mes track oft een vuijst up hief tot jeghengheweere, ende waren daer alle ghelijck alzoo als lammeren ghevanghen ende naer Brugghe ghevoert, waer an den voornoemden baliu groote eere vercreghen hadde, mits dat hij ooc onghewapent zulcx bestaen hadde, dwelck beter ghelucte dan ment gheschict zoude hebben.