Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

[p. 120]

Cap. XXVI.

Van sommighe oneerlickie ende ongheoorloofde sticken, die de Spaengiaerts te Ghendt bedreven; ende hoe men te Mechelen platte scheepkins maecte; vande belofte, die den Duuck die Spaengiaerts ghedaen hadde; van zeker tijdijnghe van tvertrecken der voornoemde Spaengiaerts uut Ghendt; van diveersche nieumaren, ende hoe vele die stadt tachter was nopende tservicium.

Meer ander groote ende machtighe steden en waren ooc zonder verdriet ende rauwe niet, als Ghendt, Doornicke, Andtweerpen, tsHertoghenbosch, Amstelredamme, Leijden, etc.; want die fenijnighe predicanten der ghuesen nestelden al in ende ontrent die groote vermaerde steden, ende lieten die cleen steden ende vlecken met vreden, waer inne zij gheluckich bevonden waren; want hadde in ofte an hemlieden den brant der heresie, duer zulcke valsche predicanten ghecommen, zij zouden, zonder eenighen twijfel, alzoo wel met ketterien ghebrant hebben ende noch zeerder dan die groote steden, daer beter regiment ende policie pleecht te zijne.

Die van Ghendt waren emmer (boven tverlies van haren burgheren, die een deel ghejusticiert, ghevanghen, ghebannen ende wech gheloopen waren ende vele haer ghoeden gheconfisquiert) deerlic ghequelt vande Spaensche gharnisoenen, die dicwils grooten overlast daer bedreven, zoo ooc bleeck up den voornoemden xviij^en junij, ten huijse van Michiel Dolins, in den Hautbriel, wesende een machtich coopman; want alzoo daer een schamel vrauwe om een

[p. 121]

aelmisse¹ badt, hebbende een cleen meijskin bij der handt, zoo hebben haer die Spaengiaerts binnen ghewijnct, ontdoende den eenen zijnen snuijtdouck, als oft hij haer wat ghelts zoude ghegheven hebben, en terstont quammer daer twee of drije van boven afgheloopen ende van up de strate ii of iij, ende hebben die vrauwe (die redelicken schoone was) met ghewelde ghenomen, ende een saergie ghespreet, ende alzoo deen voren ende dander naer, haer daer up ghebesicht, niet jeghenstaende dat tvoornoemde kindt riep ende creesch. Zij besichden elder ooc der ghoeder lieden dienstboden ende bedorven meijskins van xiiij of xv jaren, als tot Lucas Clueterijn was eene ghecamert, eens backers dochterkin van up de Vrindachmaerct, ende alsser den vader ende moeder omme quamen en wilde zij niet mede ghaen, zegghende: zij was wel. Tot Michiel Dolins voornoemt, brochten zij ooc een jonck meijskin: dat wart de joncvrauwe vanden huse gheware ende bevant dattet haer meterkin was, ende dedet van ghodtsweghen, ende om dat zijse gheheven hadde, van daer, daerom was den pol zoo gram, hij wilde emmer weten, waer zij was ofte dreechde haer dochteren te bedeerven, ende heeft ze daer naer wederomme ghecreghen. In een ander plaetse, den man uut der stede zijnde, hebben zij zijn wijf willen besighen bij nachte, ende omdat zij haer cammer toesloot, zoo hebben zij die met bijlen gheschijt, ende den man ende vrauwe hadde van hemlien wel om x ponden grooten cost ghehadt van haer te onderhaudene.

Te Mechelen waren ontrent dees tijt een deel platte scheepkins ghemaect, die men up waghenen vervoeren

1 Aalmoes.

[p. 122]

mochte, ende daer was artijllerie ghereet doen maken, waeromme een ghemeen zegghen was, dat den duuck Dalve ijewers wilde te velde slaen. De presumpsie was up Oost-Vrieslandt, daert waterachtich es ende daer de vijanden laghen ende haer steercte hilden. Hij zoude de Spaengiaerden, die te Ghendt laghen, belooft hebben, als hij haer uut Italien brachte, dat hijse nieuwers zenden en zoude, oft hij en waer daer zelve present, ende zouden zijn als zijn lijfbewaerders; waeromme zij ooc nieuwers up de vijanden trecken en wilden, zonder de presentie vanden voornoemden Duuck, en wilden ooc niet ghedivideert oft van melcanderen ghescheeden werden, om partijculierlic hier of daer te legghen. Twaren gheheel kinderen van wille, ende hilden haer als oft zij zelve meesters gheweest hadden. Twas ooc wel redene, dat men haers waer nam, mits dat zij de ghetrautste schenen, daer den Duuck hem up betraude ende rusten mochte, zoot wel waer mach wesen.

Up den xix^en in junio was een blijde nieumare onder die van Ghendt ghecommen, die veerwe¹ scheen ghevende: dat was, dat die Spaengiaerts zeer curts van daer vertrecken zouden, te weten sdijsendaechs oft tzwoonsdaechs daer naer, dat was up den xxij^en oft xxiij^en der voornoemder maent, ende was zekeren brief an schepenen vander Kuere gheaddresseert, die zulcx innehilt, waerom den bode gheschoncken was zes ghauden croonen; ende meester Joos Borluut(naer dat Sebastiaen Dhane, secretaris bij Ghedeele, vanden voorschepen van Ghedeele ghezonden was bij tcollegie vander Kuere, om claer bescheet te wetene) las eenen curten brief in walsche voor die van Ghedeele, die ooc zulcx innehilt. Maer ghelijc nemmermeer blijschap en comt of

1 Waarschijnlijkheid.

[p. 123]

daer en valt droufheijt daer naer, zoo wasser ooc ghezeijt, als dat men voor der noene, up den zelven dach, publiceren zoude ende verversschen, tplaccaet vanden Keijser, saligher memorien, up tfeijt vander heresije, vanden jare xl, welcke onder ander innehaut: al eijst dat dheretijcken afstaen, die herdoopt zijn, niet en zullen tleven ontdraghen, maer wel den brant ontghaen. Hoewel dat ditte gheen droufheijt en behoorde te zijne voor de ghoetwillighe, nochtans dochte menich meinsche, datter menich duijsent om den hals noch commen zouden, dwelc hemlien bedrouft maecte, veel meer begheerende haer bekeeren dan haer doot, hoewel zij naer de wijsheijt niet en zaghen, wat grooter schade ende corruptie der zielen dat daer uut volghen zoude, waert dat men daer over gheen correctie en dede, mits dat zij zoo vele meinschen verkeeren ende in haer errueren brijnghen.

Up dees tijt was den jonghen Commere, den zone van Jan, ghecommitteert souverain te zijne van dlandt van Waes, ende zoude rijden met drij peerden ende onder hem hebben xxiiij ghezellen, om dien houck landts zuver te hauden. Twas een jonck clouck veegher, die een peerderuter in diveersche battaillen gheweest hadde ende hem herde fijnelic ghehadt hadde, ende was gheboren van Ghendt, en hadde ghetraut de dochter van Henric Van Deijnse, die woonde bij tclooster te Baudeloo. Hij hadde vise oft ondersouverain gheweest, ende nu was hij zelve meester bedeghen.

Daer wart wederom ghezeijt, als dattet noch wel acht daghen zijn zoude, ander zeijden xiiij daghen, eer de Spaengiaerts vertrecken zouden, daerom was den meester del campo doen vraghen van mijn heeren vander Wet, naer den presijssen dach van haer vertrecken. Zij zouden jeghen dan die waghenen doen ghereet maken om haer baggaige te

[p. 124]

voeren, up dat zij hier niet langhe stille en voor niet laghen en teerden tot des landts coste; daer up dat hij zoude ghehandtwoort hebben: hij zoudet haer altijts twee daghen te voren laten weten. Ende daer moesten voor elcken capiteijn zes waghenen zijn, ende voor den meester del campo, upper capiteijn, thiene, altsheels hondert ende xxviij waghenen, ende zouden naer Mechelen trecken om daer te ghaen ligghen.

Men zeijde, dat gheaccordeert was bij de gheestelicke ende heeren vanden Rade, den stuver up den stoop wijns noch twee jaren te prolonghieren ende verlijnghen, te weten dat zij boven den impost up elcken stoop wijns eenen stuver betalen zouden, om de stede wat uut haer lasten te helpen, ende de pennijnghen nopende tservicium vande Spaengiaerden vander stede weghe ghedaen, wart gheleent te freete tAndtweerpen, ende waren verloopen metten croise ende principale tot lxx duijsent ghuldenen. Ende die stadt hoorende tvertrecken vande Spaengiaerden, hadden weder noch meer ghedeputeerde tHove bij den Duuck ghezonden, om zulcken zwaren oncost te brijnghen up de generaliteijt vanden lande, daer die van Brugghe ende tVrije noch jeghen waren, zegghende: zij zouden noch tijts ghenouch commen ooc soldaten te hebben ende oncost te moeten dooghen. Daer up werden zij ghepaeijt. Men zoudtse dan ooc helpen met de voornoemde generaliteijt, maer thilt haer elders ende hadden vrienden tHove.

Die Spaensche soldaten waren som qualic ghemoet, dat zij vertrecken zouden, zegghende uut ghramschap (als oft al de schult van die vander stadt gheweest hadde): daer commen Italianen, die zullen hier in ons plaetse commen ligghen, die zijn al eergher volck dan wij. Ghij zult noch om ons weinschen. Hebben wij de vrauwen ghebezicht, die

[p. 125]

zullen die kinderen mesbruucken. Alzulcke lueghenen ghaven zij uut om tvolck vervaert te maken.

Men zeijde, datter een hoopkin Piedmontoijsen, Savoijenen, ende Italianen up de frontieren waren, qualic ghecleet als fielten, maer die zoude men beschicken naer Oost-Vrieslandt up de vijanden.

Daer waren ghecommen sommighe vander nieuwer religie uut Vrancrijcke, crijschvolck die in Vrancrijck Condée ghedient hadden, ende waenden met hoopkins van x, xij oft xvj te passeren ende commen bij de sectarissen in Vrieslandt; maer daer was een bisscop, die wart gheware, die heeft ze al doen verslaen. Moghelic en mochten zij in Vrancrijck niet schulen, ende en waren nieuwers vrij, niet wetende waer henen.