Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

[p. 110]

Cap. XXIV

Noch van groote justicie te Bruessel ghedaen, ende van ghevanghenen daer inghebrocht; hoe datter daer ooc tSente Pieters te Ghendt ghevanghen ende ghejusticiert wart; van diveersche nieumaren, scheermutsijnghen, justicien ende andersins den troublen tijt noch al anghaende.

Zoo druckich ende desolaet was de voornoemde langhe weke voor Sinxenen, als datse sommighe wel een jaer lanck docht zijnde; want men zeijde, dat binnen der zelver weke te Bruessel wel xl mannen ghejusticiert waren, alle mannen van name ende machte wesende, dwelc een compasselic dijnck was, datter zoo veel edel bloets ghesturt wart. Ende noch waren in Bruessel brocht, up den ij^en Sinxendach, wesende den vij^en junius lxviii, twee waghenen gheladen met ghevanghenen van Valenchiene, herde deghelicke mannen.

Ende up den derden Sinxendach was Franchoijs Ghoethals, brauwere in den Hanckere, duer de Ketelpoorte, ghevanghen S^te Pieters bij den souverain, daer hij dicwils ende jeghen die wet van Sente Pieters ghestuent hadde met processen ende andersins. Hij hadde dicwils ter veltpredicatie gheweest; maer wat hij meer ghedaen hadde, es mij onbekent. Zijn wijf was curts daer naer ooc ghevanghen. En up den laetsten Sinxendach, ten drij hueren in den morghenstont, werden ghevoert bij den souverain van Sente Pieters, alzoo men zeijde, zeker vremde ghevanghenen pacienten oft pacient, (want sommighe en zeijden maer van eenen ende ander van meer), al tSente Baefs, uut Ghendt, om an boomen ghehanghen te werden.

[p. 111]

En up den zelven tijt was den meester del campo tAndtweerpen ghereijst, en de Duijtsche knechten, die daer laghen, waren eensdeels betaelt, ende men wilde zegghen, dat mense van daer lichten zoude, ende de Spaengiaerts, die te Ghendt laghen, daer in steken, oft emmer tot xij veendelen.

En die van Colen ghecommen waren zeijden, als dat de weduwe vanden ghrave van Egmont daer was, ende meer ander personagien daer ontrent; maer men wist daer van gheen vergharinghe van volcke, dan in ende ontrent Vrieslandt.

Men zeijde, dat den hertoghe van Cleven hadde doen ghebieden al zijn landt duere, als dat zij alle rumen zouden, die daer ghevlucht waren uut Nederlandt ende eldere, binnen xiiij daghen, up de verbuerte van lijf ende ghoet. Daer was onder andere Jan De Vos, in de Hauburch, die men daer Vos hiet, een man met eenen grijsen baerde, groot van statueren ende audt in de l jaren, een rijcke coopman. Maer nopende den hertoghe van Cleven, die was caduuck, audt ende van zinnen een kindt.

Te Maestricht laghen Duijtschen van onsen Conincx weghen, die en wilden niet rumen oft zij en waren betaelt. Ontrent Lens in Artoijs, waren ontrent twee duijsent lichte peerden, waer over dat bevel hadde een Italiaensch capiteijn ghenaemt Quintus Vitellius. Men zeijde ooc, dat den coninc van Vrancrijcke zeker groot ghetal peerderuteren overzenden zoude ter assistencie van onsen Coninc ende zijnen volcke; want men zeijde, datter een groote heircracht van ghuesen oft rebellighe verghadert waren in Vrieslandt, ende hilden zeer scheerpe wachte, en stelden haer schiltwachten wel iiij mijlen van haren leghere, ende cochten alle fictailgiers haer fictailge uppe, ende daer ghijnck wel ghelt ende ghoede betalijnghe omme. Men zeijde, dat haer overste was

[p. 112]

ghrave Lowijs van Nassau, ooc den grave van Zwartsenburch, die zeer machtich es, als een coninc, zoo men zecht, ende Jooren Van Hole ende meer ander ons onbekent; en den grave van Meghen was met een deel volcx in die stadt van Groenijnghen ghetrocken, ter bewaernesse van onser zijde.

Daer hebben ooc diveersche scheermutsinghen ghebuert in Vrieslandt, tusschen die ghuesche ruteren ende de onse; maer de onse hebben meeste schade ghecreghen, zoo de mare onder sommighe ghijnck. Men zecht, hoe dat den ghrave Herick van Brunswijck, met eenen hoop zwarte ruteren, in de ghuesen slouch, ende brachter een ghoet ghedeel af ter doot; maer zij steercten haer aestelic, ende sloughen zoo gheweldich in graef Hericx volck, dat daer verre al ghebleven es.

Ooc quam de mare, dat up den Sincxen avont de gharnisoenen vanden duuck Dalve ghezonden, beliepen ende bestormden een clooster, jaghende alle de religiuesen uut, om dat zij de vijanden, tzij uut vriendtschap ofte uut vreesen, ghespijst ende ghefictailgiert hadden; maer de vijanden dat ghewaer werdende, hebben up de onse ghevallen ende thoopkin meest al versleghen, alder grimmichst haer hebbende ende in gheen ghenade ontfanghende, up al dat spaensch ofte walsch sprack, maer Duijtschen ende Vlamijnghen verschoonden zij. Men zeijde, dat de graefnedinne van Hoorne zelve in der vijanden legher was, ende dat den grave van Zwartsenburch, haer broedere, daer tprincipael bevel over hadde. Alzoo was Vlaenderen ende Brabant met al dees Nederlanden in vreesen, van oost ende west; van oosten die Duijtschen ende Oosterlinghen, ende van west van die Franchoijsen ende Inghelschen. Waert dat zijt al eens waren, maer dat zijt oneens zijn es ons gheluck; want men

[p. 113]

zecht, dat den coninc van Vrancrijcke ons hulpe zenden zoude een ghoet ghedeel ruteren te peerde. Ende daer waren Italiaensche peerderuters commen vanden Paus ghezonden, ontrent een duust, daer Griecken onder waren, ende waren ghemarchiert tot ontrent dlandt van Lutsenburch.

Up den xij^en junij was ghezeijt, dat sdaechs te voren, vrindach wesende, te Bruessel weder justicie ghedaen was over xvj mannen van qualiteijte. Ende tAudenaerde warender viere verbrant, Anabaptisten, ende een vrauwe onthooft, ende daer waren vier ghevanghenen uuter vanghenesse ghebroken.

Te Ronce was ooc justicie ghedaen. Men zeijde ooc, dat den deken van Ronche wederom zijn comissie wederom steercker ende scheerper hadde dan te voren, de welcke inghaen zoude tSente Jansmesse xv^c lxviij, ende zoude met zeker assistenten rijden om zijn exploten te doene. Men zoude een nieuwe inquisitie uprechten, ende daer zouden in elcke prochie vander stadt zeker priesters daertoe ghecommitteert werden.

Broeder Jan Vanderhaghen hadde ghepreect: tspel en beghonst noch maer van scheerpe justicie te doene, de benaude herten lettel moets ende troost ghevende, dat zij hem som qualicken afnamen, als of hij daer inne verblijt hadde; ander nament hem af, dat hij vanden secrete wiste, maer dat hijt niet en behoorde ghezeijt thebben, als hem oft zijns ghelijcke niet wel voughende, die alle paijsificatie behooren te zoucken ende alle bloetsturtijnghe te mijden.

Daer wart ooc ghezeijt, dat een edelman in Vrancrijcke meenende te ligghen in zijn dootbedde, zoude verclaert hebben, om zijn conscientie gherust ende zuver te stellen, als dat den prince van Condeée in den sin hadde den Coninc ende zijn broeder van cante te spelen om zelve Coninc te

[p. 114]

zijne, maer den zelven es van zijn ziecte naermaels becommen.

Ende daer waren wederom brieven gheaddresseert van schepenen vander Kuere an pastuers, keercmeesters ende helichgheestmeesters, dat zij in alder diligencien, zoo aest alst doenlic ware, zouden doen repareren ende restaureren in behoorlicken staet, zulcke altaren, beelden ende orghelen, siegen, zoo wel in den choor als in den bueck, danof tonderhaut ende bezurchsamicheijt van allen auden tijt alleenlic ghecompeteert ende ghecommen heeft ten laste vander voorseijder keercke ofte helighen gheest van diere, als jeghenwoordelic alsdoe ghebroken waren ofte andersins schandalueselic ghecrabbelt ende ghedefigureert, recommanderende, dat zij de voorseijde reparatie doen ende bezurghen zouden ten chierlicsten ende eerlicsten dat moghelic ware, up dat den ghoddelicken dienst ende officie vander keercke zoude moghen aldaer ghecontinueert ende gheëxerceert werden, met zulcker reverentie als dat betaemt ende behoort, alles naer uutwijsen der expresse oordonancie vander conijncklicker M^t. Actum int Collegie den xj^enjunij 1568.