Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. XX.

Hoe twee lieden van Ghendt aldaer ghejusticiert waren, deene een anabaptiste wesende, metten viere, ende dander een keercschender zijnde, metten zweerde, ende hoe hem elc bijsonder hadde, ende eerst hoe onnooselic den herdooper ghevanghen was.

Up den xxv^en in meije, disendach zijnde ende reghenachtich wedere, zoo waren verwesen, tusschen xi ende xij hueren, twee pacienten, den eenen ghenaemt Jan De Smet, een wittwijndere, ghetraut hebbende de dochtere van Jacob Gheerolf, filius Jacobs, ghelaesmakere in de Donckersteghe. Hij was woonachtich Overschelde up den houck vander Zacbroerstrate, maer was gheboren van Dronghene, daer ment heet in Dhasselt, daer vele vande Smets wonen, een jonck man van ontrent xxx jaren, vierschoot van statueren, zeer schoone ende bluesende van coluere, sebaer¹ ende statelic van wesen, alzoo een gheschict man toebehoort; maer hij was mijdende oft manck ghaende, zijnen knien slaende jeghen zijn ander been. Hij was de zelve, daer voren af ghezeijt es, die up den asschen woonsdach zeer onnooselic

1 Zedig.

[p. 95]

ghevanghen was; want hij was gheghaen tsmorghens in den Hoijaert om te rijden te waghen naer Andtweerpen in zijn coopmanscappe, ende mits dat de waghenen hem te diere waren, es wederomme naer huus ghekeert, ende heeft anghedaen twee lijnen causkins over zijn caussen, om alzoo te voete te ghane, ende wederom commende an de Brabantpoorte, zoo heeft die Spaensche wachte, die daer lach int huus van Jan Helleput, ghenaemt den curten wech van Roome (dwelc zij zeer bedorven ende gheschonden hadden, ten grooten grieve vanden voornoumden Helleput), hem ghevanghen ghenomen ende ghebrocht voor den meester del campo, meenende dat hij vluchtich wilde zijn, om datter snachts alomme vele van haer bedden ghehaelt waren. Ende overmits dat den meester del campo was in de keercke van Onser Vrauwenbroers, ende men daer besich was met die asschen te gheven, ende desen man aldaer ghebrocht was, zoo beval hem den meester del campo, dat hij ooc een cruijskin van asschen ontfanghen zoude ende misse hooren, ende dan zoude hij met hem handelen; dwelck desen man niet doen en wilde. Dus wart hij terstont int vanghenesse ghesteken, als suspect van heresije, alzoo hij ooc was; want men zeijde, dat hij hert van opinien was, ende was herdoopt ende ghevallen in dat ongheloove, dat Christus gheen meinschelicke natuere uut Maria zijn ghebenedijde moeder ghenomen en hadde, maer was even wel Ghodt ende meinsche, zoo den heresiarche Menno Sijmons in zijn fondament bouck hert drijven wilt, en hadde noch meer ander quade ghereprobeerde opinien, den herdoopers anhanghende, die eijlacen! al bedroghen werden met den tecxt der H. Scriftuere, die zij tot haren propooste verdraeijdelic antrecken. Men zecht, datter vele ghedaen was om hem te bekeeren ende up eenen ghoeden wech te brijnghen, maer dattet al niet

[p. 96]

helpen en mochte. Den pastuer van Ackerghem, meester Pieter Van den Putte, een gheleert, godtvruchtich eersaem priester, was ooc bij hem in de vanghenesse, ende hij, te weten den pacient, dreef zeere, dat men niemant om zijns gheloofs wille en behoorde te dooden, waer up pro et contra viel, zoo mij den voornoemden piester relateerde. Aldus dan persisterende in zijn errueren, was hij verwesen verbrant te zijne.

Den anderen pacient was een arm bloijkin, een cleen mannekin, audt ontrent xxxvj jaren, met eenen geschuerden rock, ende hadde ghewoont up den Cautere, ende was ghenaemt Anthonis Moenkin. Hij plach kinderkauskins ende lijvekins te breijen, ende ghijnck al breijende achter straten, om dat hij niet verletten en zoude. Ja, als men plach justicie te doene buten der Mudepoorte ende eldere, zoo hebbic hem ghezien staen ende ghaen al breijende. Hij hadde ooc aelmoessene vanden disch van Senter Nicolaus ende andere. Hij was bedijncht van dat hij in Sente Nicolauskeercke hadde helpen afweerpen een gheschildert oordeel, met meer andere quaetwillighe, ende dat afgheworpen zijnde, helpen in sticken slaen, ende es voort mede gheloopen in ander cloosters ende keercken, schade doende naer zijn vermoghen. Dese was daerom verwesen ter doot; maer met wat doot en was niet gheprononchiert. Men zeijde, dat den hanchman zijn zweert doen slijpen hadde. Ooc zeijde men, datter twee staken naer de Mude ghevoert waren, om te verdooven (zoo men meende) die Spaengiaerden ende den meester del campo, diese al wilden levende verbrant hebben. Desen pacient, als hij passeerde Sente Nicolauskeercke, als men hem bracht naer tSchepenhuus om verwesen te zijne, zoo besach hij de keercke ende riep, slaende zijn ghebonden handen zeer onfaermelick, zegghende: O keercke, keercke,

[p. 97]

om huwent wille moet ic steerven. Maer hij en starf om de keercke niet, maer om dat hij daer qualic in gheleeft hadde. Men zeijde, dat up den Cautere een schepperkin bij zijnent plach te wonen, die dit arm mannekin bedarf ende tot dit keercbreken brachte, zegghende: men zoude vande Sacramentshuijsen (dwelc gruwelic om hooren es) aeijsement husen maken, ende vande keercken van ghelijcken.

De execusie van hemlien beeden wart ghedaen vanden twijndere eerst ende eensghancx, buten der Mudepoorte, de welcke zeijde, als hij vande sale vanden Schepenhuuse ghijnck: als dat men moeste duer veel lijdens ende tribulacie in den hemel commen. Ende zittende te waghen, sprack: dat hij niet en starf als een schellem ofte booswicht, maer om dwoort Ghodts, dat hij beminde, ende daer mede hem niemant en hadde connen verwinnen, zoo hij zeijde. Ende zijnde buten der Mudepoorte, zoo hadde hij bij hem drij Predicheeren, waer af den eenen was broeder Lievinus Van den Bossche, die aerbeijden om hem te brijnghen up eenen ghoeden wech; maer hij andtwoorde hemlieden: dat zij al doen mochten dat zij wilden, haerlier rijcke en zoude nochtans niet langhe staen, als oft haer penitente stranghe oordene een weeldich rijcke ware; ende als zij hem baden te willen steerven ende hem hauden an tgheloove der H. Roomscher keercke, zoo sprack hij: dat hij die vloot ende schuwede ende alle die van dien zinne oft gheloove waren. Voort badt hij, dat die gheloovighe voor hem wilden bidden, die hij hoopte, datter noch ontrent hem waren. Ende daer was een stemme ghehoort: strijt vromelick, broeder, tzal u gheschien. Dit waren van zijns ghelijcke Anabaptisten; maer men wist niet wie. Ziet hoe zij melcanderen steercken in haer ongheloovicheijt, ende en hauden niemant salich, recht christen, noch gheloovich te zijne dan de ghene die haer boose opinien

[p. 98]

deelachtich zijn. Daer naer wart hij zeer roupende Ghodt tot zijnder hulpe, ende wart vanden hanchman zoo ghewoelt ende ghewurcht, zoo dat men zijn blasphemighe tonghe, tot up zijnen kinne zach hanghen; ende daer naer wart tvier in die mutsaerden ghesteken ende alzoo verbrant, welcke mutsaerden up deerde stonden ende niet up een schavot, mits dat moijtelic was, ende den hanchman, hoe veel cost daer ghedaen wert, alle de matterialen voor zijn recht an hem trect, die somtijts wel vijftich ghuldenen oft meer de stede costen. Desen pacient was metten blooten beenen ter doot ghevoert, zittende dweers up den waghen, ende eer men hem verbrande, zoo werden vanden scheerprechter zijn upperste caussen ooc uutghetrocken. En den anderen pacient wart naer der noene tusschen bailgen vanden sGraven Casteele onthooft. Godt wil haer zielen ontfaermen!