Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. XVIII.

Hoe datter diveersche veendelen knechte vanden duuck Dalve naer Vrieslandt beschict waren, ende hoe zij de vijanden anghevallen hebben ende tondergheghaen zijn, ende hoe den grave van Harenbeerghe¹ int velt versleghen ghebleven es.

Tes waerachtich datter, van weghen den hertoghe van Halve, beschict waren naer Vrieslandt, zeker ghetal van veendelen knechten, als Spaengiaerts, Duijtschen ende Walen; want daer scheepten af van Amstelredamme tien veendelen meest Spaengiaerts, ende waren tHeerlinghen uutghestelt, welck stedekin heeft een casteel ende licht in Vrieslandt ende behoort onsen Coninc toe. Ende noch

1 Arenberg.

[p. 88]

vijf veendelen trocken al Utrecht, Campen, Zwol ende Deventer, ende quamen ontrent een stedekin in Ghelderlandt, Tielt ghenaemt, ende om dat mense daer niet duere en wilde laten passeren, deden up dlandt zeer groote schade. Daer waren noch wel xxv veendelen Walen ende Duijtschen, die daer ontrent zweefden om al te verghaderen ontrent Ghroenijnghen in Vrieslandt, alwaer men meende dat eenen hoop Lutheranen verghadert was, alzoose die Spaengiaerts noumen. Ende over desen heertocht was capiteijn die heere van Harenbeerghe, een vroom ende wijs crijschman, die hem in den tocht in Vrancrijcke in hulden van onse ende den Vrancschen coninc begheven hadde, eenen ghoeden tijt gheduerende, jeghen den prince van Condée met zijn ghealeierde. Men meende ooc, dat de ghrave van Meghen over sommighe van dese regiment hadde ende den achtertocht hilt, maer noch niet bijeen ghecommen en waren. Ende alzoo dheere van Harenbeerghe ghecommen was ontrent der plaetsen, daer men meende, dat haer die vijanden hilden, dat was bij Ghroenijnghen voorscreven, de hooftstadt van Vrieslandt, zoo lieten haer die vijanden meercken met drij of vier veendelen, welcke veendelen elc wel viij^c mannen steerck waren, maer zoo nauwe bijeen phepact, dat daer nauwelic tvierendeel vanden volcke en scheen zijnde. Dit ziende de Spaengiaerts werden zeer greetich om daer an te vallen, dijnckende, dat zij haer wel machtich waren, ende meenende, om dat de voorleden victorie gheluckich voortghijnck, dese ooc alzoo voorspoedich werden zoude; maer de heere van Harenbeerghe dicwils tot zulcken spele gheweest hebbende, creech een achterdijncken up de vijanden, als dat zij een bedroch voren hadden om haer alzoo uut te locken, begheerende dat men noch vertouven zoude ende der vijanden zaken ende gheleghentheijt beter

[p. 89]

vernemen, zeer wijselic daer in doende; maer dit wart hem afghenomen van sommighe opiniate Spaengiaerts, als oft hij bloode oft versaecht hadde gheweest, oft dat hij de Lutheranen begheerde ghespaert thebben, ofte als een verrader met hemlien een eijmelic verstant hadde, ghelijck zij lichte zijn van ijemant te ingurieren, die van haerlier nacie niet en es. Dit hoorende oft vernemende den ghoeden heere, dat zij hem zijn voorzichticheijt zoo qualic ende verdraeijdelic afnamen, heeft ghezeijt: nu wel an, ic zal metten weercken tooghens, wat man dat ic ben, ende zal vanden eersten zijn die mij avontueren zal; ende es alzoo met de zijne daer anghevallen. De vijanden dit ziende, zijn ghevloden, ende de onse hebben haer dapper naer ghevolcht, zoo dat de vijanden om te lijberder te vlieden, haer hernasch ende gheweere van haer wierpen, als diet al verloren ghaven ende begheert hadden, dat mense ghevanghen in ghenade ghenomen hadde, ende als zij aldus een ghoet stick weechs vervolcht hadden, zoo brochten zij de onse tot de ghestelde laghen, ende haerlier ander macht van volcke, die zij bedect daer hadden, es van achter ghecommen ende heeft de onse ommerijnct, ende de vluchtighe hebben haer ommeghekeert ende mannelic ter weere ghestelt, zoo dat nu den grave van Harenbeerghe, met al de zijne, de doot voor haer ooghen zaghen, ende werden van alle zijden beschoten ende versleghen. Ooc hadden zij groot [gheschut] ghestelt achter rijseren ende meijen; dat lieten zij ooc afghaen up de onse, zoo datter daer een deel doot bleven. Eenighe zegghen, dat den grave van Harenbeerghe gheraect was met een groot gheschut ende in sticken gheschoten, dat die sticken in de lucht vloghen, dwelck compasselic was. Ander willen, dat hij van eenen ghueschen heere vanden name van Nassau zoude bekent gheweest hebben, die zoude hem naer ghe-

[p. 90]

reden hebben ende ghezeijt: mons. de Harenbeerghe, gheeft u ghevanghen; daer up zoude hij gheandtwoort hebben: ic en zal mij vanden huse van Nassau niet laten vanghen; ende stelde hem ter weere ende zouder eenen zeer ghewont, ja versleghen hebben, die hem meende te ghrijpen, waeromme den voornoumden heere, hebbende eenen knijf in dhandt, vergramt zoude gheworden zijn, ende zoude hem metten knijf tlijf duersteken hebben. Hoet ghebuerde, hij es daer emmer doot ghebleven.

Tghetal van die daer bleven es onzekere. Sommighe en zegghen maer van vj^c Spaengiaerden, ander van meer, zonder die Walen ende Duijtschen; maer die Duijtschen werden ghevanghen ghenomen om ghehanghen te werden, zoo men zeijde, mits dat over een alf jaer daer te voren, die Duijtschen vanden rijcx weghen zouden in doen roupen hebben alle haer crijschknechten, die elder om saut ghaen dienen waren, binnen xx daghen te compareren, up ghehanghen te zijne. Maer dit schenen ghuesche maren, want andere vele anders zeijden. Men zecht, dat in desen slach ooc versleghen bleef een Spaensch groot capiteijn, ende eenighe wilden zegghen, dattet den broeder vanden meester del campo was, ende daerom dat den duuck Dalve zeer verstoort was. Zij hijnghen uppe alle die ghevanghen Spaengiaerden, gheen groote meesters oft edelmannen anziende. Men zecht ooc, dat sommighe Vriesen, om die onse te beter tonder te brijnghen, hadden ooc een sluse duerghesteken ende stelden ons busschieters int water; dat wanneer zij ghevallen waren in die glatte meerschen ende planueren¹, zij niet lichtelic weder up en conden ghestaen. Alzoo waren zij allesins

1 Lage gronden.

[p. 91]

bedroghen ende verschalct. Niet min die vijanden leden ooc schade; want daer bleef versleghen van haerder zijde dheere Willem, den broeder vanden prince van Oraingien ende noch sommighe ander nobilisten. Eenighe meenden, dat graef Lodewijck van Nassau, een curt mannekin, maer clouc van gheeste, capiteijn over de vijanden was; ander zegghen van Jooren Van Hole, die capiteijn gheweest hadde voor Sente Quintens, over de Bourgoensche zijde; ander zeijden vanden ghrave van Zwartzenburch; maer wat daer waer af es, dat weet Ghodt. Men zeijde, 'dat die Spaengiaerts, die daer bleven waren, vanden gharnisoene van Doornicke ende Audenaerde waren; want daer quamen zeker Spaensche poeten oft hoeren in Audenaerde ghevlucht met de beste abijten vande Spaensche soldaten ende ander costelicheijt, als juweelen ende ghelt, de welcke haer dat te bewaren ghegheven hadden, eer zij in den strijt torden, avontuerende voor haer vijanden haer quaetste dijnghen.

Desen slach zoude gheschiet zijn tsmaendaechs in de cruijsweke voornoumt, wesende den xxiiij dach van meije, als te Ghendt de voorseijde collacie ghehauden was. Ghodt hebbe de zielen! Eenighe zeijden daer toe, dat de vijanden vande onse afghesleghen hadden een paeije met ghelde van hondert duijsent ghuldens ende ix groote sticken gheschuts ghenomen (Godt betert!), ende dat den grave van Meghen int aenzichte ghequetst was.