Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. XII.

Hoe men te Ghendt ende eldere crijschvolc upscreef; ende hoe een vrauwe van Ypre ghepredict hadde; hoe sommighe priesters in den Westcant meshandelt waren; hoe in de keercke van Zulcke tvier ghesteken was; van een cleen roere te Ghendt om wat datter ghebroken was; hoe die ghuesen te Doornicke bij nachte up de maerct preecten ende psalmodien zonghen, waerom zij onthooft ende int water gheworpen werden.

Up den voornoemden v^en maij, waren twee capiteijnen van desen lande te Ghendt ghecommen, waer af den eenen ghelogiert was in de Sterre up den Coorenaert, ende dat om volc van oorloghen an te scrijven, ende daer warter te Ghendt up den eersten dach ontrent viij of neghen anghescreven, al meest Walen. Die gheen wapen noch gheweer en hadden, die ghaf men voor een maent solts, wapen ende gheweere, ende die daer af ghestoffeert waren ghaf men zoo vele up dhandt, ende zouden beschiet werden up Bruessele. Men hadde te Doornicke, te Duwaeij, te Maestricht ende in veel ander steden die trommel ghesleghen om crijschvolc up te nemen, ende daer wasser een ghoet ghedeel anghescreven. Ende tYpre was ooc de trommel gheroert, ende men zecht, datter daer maer twee haer en deden anscrijven; want tstont tYpre zeer desolaet, mits dat daer zoo machtich een volck inghedaecht was, ende niet

[p. 61]

alleen mannen, maer ooc vrauwen; want men hadde daer zeer gheghuest. Maer te Ghendt en wilde de overheijt de trommel niet laten slaen, uut wat causen en weet ic niet. Maer ontrent Ypre hadde onder andere nieu valsche predicanten, een vrauwe persoon haer vervoordert te predicken, die de catholijcke hieten doctuer Maeijkin, dwelc een spottelic schandalues dijnck was Men hadde ghehoort hoe rudelic dien cant uute zij met tgheestelicke somtijts gheleeft hadden; want onder andere hadden zij zeker priesters ghenomen ende tot den hoofde toe in dheerde ghestelt, ende hebben daer naer gherolt als naer eenen staeck. Daer es een priester duer Ghendt naer Bruessel ghecommen, om den Duuck te verclaren ende te tooghen tonghelijck, dat zij hem anghedaen hadden; want zij hadden hem an eenen boom ghehanghen, maer tzeel brack ende viel alzoo af; daer naer hebben zij hem an eenen boom ghewoelt ende tzeel brack anderwaerf, maer mits dat zij zijn kele zoo toeghewoelt hadden, zoo lach hij daer als doot ghevallen ter eerden, int aenzicht alzoo zwart als eenen pot, ende en wiste zelve anders niet of hij en was doot, maer quam them zelven. Daernaer hebben zij hem beede zijn hooren afghesneden ende lieten hem alzoo wechloopen. Dit heeft hij verclaert jeghen Lowijs Rosseel, den solucituer vander stadt, die den ghoeden heere ghezien ende ghesproken hadde, zoo hij mij verclaert heeft.

Daer was ooc in een prochie ghenaemt Sulcke¹, gheleghen tusschen Audenaerde ende Ronsse, over xiiij daghen hier te voren, een ongheoorlooft stick gheschiet; want daer hadden bouven gheweest bij nachte, die in de keercke duer

1 Sulsike.

[p. 62]

de glaesveinsters gheclommen waren, ende hadden alle die chieraigen der zelver keercke ende alle de beelden afghebroken, ende over eenen hoop gheworpen ende tvier daer in ghesteken, ende men zeijde, dattet daer keermesse gheweest hadde, zoo dat de keercke veel te meer verchiert was, om welcker causen zeker commissarissen van Ghendt daerwaert ghetrocken waren, om te vernemen wie dit zoude moghen bedreven hebben; maer dinwonende vander zelver prochie en wisten niet te zegghen, hoet gheschiet was, dan dat sommighe zeijden: zij hadden bij nachte een busse of twee hooren afghaen. Eenighe presumeerden, oft de Spaengiaerts zelve ghedaen hadden, om dlandt daer ontrent eenen quaden name te maken, om weder in Audenaerde te commen, daer zij uut vertrocken waren ende ghoede daghen ghehadt hadden. Die van Audenaerde deden ooc haer onschult bij den Duuck, dat zij onschuldich daer af waren, ende niet en wisten, hoe de zake bij ghecommen was.

Te Ghendt hadde ooc een cleen roere gheweest, ter causen dat in Sente Janskeercke een lettel ghebroken was, ijet an eenighe beeldekins staende achter den choor voor tafsluutsel van Onser Vrauwen capelle, waer af die Spaengiaerts veel voeren maecten, ende was terstont tHove overghedreghen. Men zeijde, dattet van hemlien zelve onbewist ghedaen was, als zij daer in de keercke haer monsteringhe hilden; dat ijemant zijn hallebaergie daer jeghen ghestelt hadde, ende dat daer af de bruecke ghecommen was, maer ten was maer kinderweerck, zoo cleene was de schade. Men zout te laste gheleijt hebben eenighe van meester del campo Duijtsche hallebaergiers, ende daer zoude eenen of ij om ghevanghen gheweest hebben.

Te Doornicke, tgharnizoen vertrocken zijnde, zoo ghehoort es, zoo hebben sommighe dwase ghuesen ende sediciuese

[p. 63]

meinschen, die der overheijt ofte de magistraet niet en obedierden (al causeerden zij haer ketterien dwoort Ghodts te zijne), haer vervoordert bij nachte up de maerct wederomme te ghaen predicken ende haer psalmen te zijnghen, waerom die overheijt vergramt wesende, heeft daer toe listen gheleijt, ende alzoo vele als zij van dien volcke conden crijghen, hebben zij haer den cop af doen hauwen, ende haer doode lichamen doen weerpen in de Schelde, som met tijtelen up haer burst, dat mense zoude laten passeren ende int water vurten als onweerdich der beghravenesse. Ende wel te rechte heeft zulcx de overheijt ghedaen, hadde ooc die persoonen oft persoon, tzij knechten oft wie zij waren, alzoo gheëxpediert gheweest, die over vier maenden oft daer ontrent een schoon beelde van Onsen Heere an tcruuse (staende in een ghemetst huijskin voor tChartruesen, al nieuwe ghemaect ende gheschildert, naer de generale brekijnghe) mesjantelic met drecke beworpen hadden, thadde wel haerlier sausse gheweest ende zoudent wel verdient hebben; want moghen zijt niet zien, latent ten minsten met vreden voor ander devote herten, haer devotie daer voren doende, waeromme nu tvoornoemde husekin es al met tralien afghesloten, om dat men die compasselicke ghedijnckenesse van Onsen Heere an tcruijsse niet anderwaerf meshandelen oft schandaliseren en zoude.