Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. X.

Hoe men te Doornicke ende ten platten lande zeker wake onderhilt; vande reverencie vande Spaengiaerts totten H. Sacramente; hoe zij de lieden van Sente Pieters weder beroofden van haer huijscateijlen; van haer ghevechte ende onghemanniertheijt; van toverlijden ende beghraven van Adriaen De Bleckere ende vrau Van der Leijen.

Ende mits dat uut Doornicke tgharnisoen vertrocken was, zoo waecte men daer vander stede weghe met hondert mannen des nachts ende vijftich sdaechs. Tes ooc waerachtich, dat men buten ten platten lande de landtslien den eedt afghenomen hadde, den coninc van Spaengien onsen

[p. 51]

souverainen heere ghoet ende ghetrauwe te zijne ende de helighe roomsche keercke te obediëren, zoo men die tot desen daghe toe onderhauden heeft, keercken, cloosters ende ghodtshuijsen, ooc der gheestelicker lieden ghoedijnghen te helpen bescheermen, dies versocht zijnde. Ooc waecte men in Sommighe plaetsen ten platten lande, als al tAuderburchsche duere tot xlviij prochien haer bestreckende tot Russele¹ ende tot an tVrije van Brugghe.

Up den xxvij^en aprilis quam tHelich Sacrament ghedregen om ijemant te berechten, naer de Nieupoort, daer een deel Spangiaerden medeghijnghen, al metten blooten hoofde zeer reverentelic. Men meende, dattet tot eenen ziecken soldaet ghedreghen wart. Ende wederomme keerende up de Veemaerct naer Sente Jacobskeercke, quam den uppercapiteijn, den meester del campo daer ghereden, die beette zeer christelic van zijnen peerde, ende convoijierde oft vercnaepte met zijn ander edelen ende hallebaergiers, den eeuwighen hemelschen Coninc tot in de keercke, ende daer haer devotie ghedaen hebbende, keerden wederom, zaten up haer peerden ende reden haerder straten. Dit meerckende eenighe spaensche soldaten, die voor sommigher lieden huus zaten, daer zij thuus laghen, ende zeer veel ghoet doens vande lieden hadden met leenijnghe van ghelde ende andersins, spraken, dat die lieden vander stadt van Ghendt emmer niet zeer haer schoen en versleten met achter tSacrament te ghane, ende niet zeer haer caussen voor de knien en versleten met daer voren te knielen, ende niet veel was daer toe en verbesichden, weinschende, dat die stede van Ghendt zoude moghen in gloede staen; waerinne sommighe lieden, diet hoorden, zeer beroert waren, zegghende, dattet hier de

1 Ruislede.

[p. 52]

manniere niet en was achter tHelich Sacrament te ghane, dan de ghene diets van doene hadden, ende plochten eenen tijt hier te voren sommighe vrienden ende ghebueren vanden ziecken mede te ghane, dwelc zeer wel vouchde ende ooc veel toortsen; maer dit was, zeijden zij, zoo wel de schult vanden priesteren als vanden ghemeenen volcke, ende meer; want zij hebben haer toortsen in de keercken om niet, ende en gheweerdighen haer niet eene daer toe te ghebruucken, maer ghaen rechts met eenen lanteerne daer voren ende een keersse daer inne; zij plochten sommighe keercken dienaers met ij of iij toortsen mede te zenden, dat verwecte tvolck om van ghelijcken te doene.

Up den voornoemden dach quelden die Spaengiaerts wederomme die van Sente Pieters, ende haelden uut haer huusen cussenen, culpten, saergien, hanghels, roosters, potten, kannen, pannen, ketels ende anderen huusraet, ende drougheht int nieu casteel; schudden die kinderkins van haer beddekens, ende namense met haer, uut schamel huuskins, en spaerden niemant. Ende als men haer zeijde, dattet int casteel van haerlier huuscateijlen van over lanck ghestoffeert was, zoo zeijden zij: ten was haer niet ghenouch, zijlieden waren edelmannen, die ander Spaengiaerts, die uutghetrocken waren, en waren zoo deghelic niet. sommighe lieden ghijnghen int nieu casteel naer haer ghoet zien, dwelc zij som vonden ende som niet, dijnckende dattet van die Spaensche knechten, die vertrocken waren, mede ghevoert was. Ander vonden haer ghoet, ende in sommighe plaetsen twee of drij bedden deen boven dander gheleijt, makende van sommighe bedden haer stroo, zeer daer mede de onderste bedden bedeervende ende vurtende, ende ooc alzoo onzachter ligghende dan oft zij stroo onder haer bedden ghehadt hadden. Die van Sente Pieters

[p. 53]

beclaechden, dat Rijm, haren baliu, niet in de stadt en was om haer voorsprake te zijne; want zij spraken tot de lieden, als zij ijet daer jeghen zeijden: tbehoort al onse toe, dat wij u ijet laten dats gracie; veel breeder en de ampelder sprekende dan zij last hadden van haerder overheijt.

Up den xxix^en april, donderdach wesende, hadden twee of drij Spaengiaerts ghevochten ontrent thuus van mijn heere Van Hassche, up de Nieustrate, ende melcanderen ghequetst, ende daer hadde eenen een stick van zijn hooft, ende was gheleet naer den Callanderbeerch te meesteren. Daer wart een gheloop van Spaengiaerden haerwaert ende ghinswaert, al ghereet met haer rappieren om hooghe schussende onder haer ocxelen, meenende dat ijemant vander stede hemlieden ghedaen hadde, ende waren som roupende: boraetse¹, ofte de dronckaerts hebbent ghedaen; zoo dat die lieden vander stadt in vreesen waren, ende was nochtans haers selfs culpe ende voortstel. Maer sommighe beceffelicke knechten schoncken int casteel de vraukins den wijn, die daer quamen om haer stoffacien van bedden te brijnghen, brijnghende up de tafele twee potten wijns tseffens ende eenen cranstelijnck², ende en wildens niet van hemlien laten betalen. Daer wasser ooc, die ghezeijt hadden: zij hadden wel de Turcken bedwonghen te Malta; maer zij en conden hier de Lutheranen niet bedwijnghen; want veel volcx hadden (eijlacen!) dees nieu leeringhe zoo inghezoghen, dat zij uut hemlien niet te verdrijven en was, ja, en wilden niemant hoeren, die haer ter contrarien zeijden oft rieden, ende waren som jonghe ghezellen ende dochters, zegghende: men dorst haer niet zegghen of preken, zij wistens ghenouch.

1 Het spaansche borracho, dronkaard.

2 Soort van gebak.

[p. 54]

Vele hoorende hoet te Bruessel ghijnck, ende dat men daer rijcke noch aerme en spaerde, die aldus ghemeijt hadden, creghen groote vreese int lijf, ende zijn som ghestorven van droufheden ende vreese, als den zone van vrauwe sBleckers, Adriaen De Bleckere, een jonck man van xxiiij jaren, es in mijn huus over de Nieubrugghe overleden, naer dat hij in Inghelandt ende in veel ander contreijen ghevlucht hadde, hem kennende beschuldich int keercbreken, ende hadden in de predicatie metten sacxkin ommegheghaen. Hij overleet ontrent alf vastenen anno xv^c lxvij, in welcx ziecte hem quamen bezien veel eerlicke mannen ende vrauwen int anzien, die ooc van dien evel besmet waren.

Ontrent dien tijt was ooc overleden vrauwe Van der Leijen, die meest al haer kinderen verloren hadde metten viere ende watere, voor justicie, van herdooperie weghe. Dese zeijde, als men haer ansprack in haer siecte: zij was wel ghetroost in den Heere. Nochtans hadde zij veel cleen schulden ghemaect, ende tgheldekin hadde zij in wijne verdroncken; want zij hadde veel zwaericheden, ende dranck dan een pintkin wijns om haer zwaerichede te verdrijven; daerom meenden sommighe, hoe mocht zij gherust in den Heere ghesteerven, als zij de lieden alzoo thare ontdrouch. Haer man hadde ooc herdoopt gheweest, maer was van een langhe ziecte up zijn bedde ghestorven. Zij, ende den voornoemden Adriaen De Bleckere, werden an eenen lochtijnck neffens tghewijdde beghraven up Sente Jans keerchof, ende niet up tghewijdde; want de priesters wisten wel wat volcxkin dattet was, zegghende, dat vrau Van der Leijen in xiiij jaren niet ghecommen en hadde ter keercken, zoo ander christen meinschen pleghen.

Daer wart ontrent dees tijt vande Spaensche ghezeijt,

[p. 55]

als dat zij noch uut Spaengien verwachtende waren wel xx duijsent mannen om hier in dlandt te brijnghen; want den Coninc en betraude dit volc niet wel, ende daer waren over lanck vijf of zes capiteijnen te deser causen daerwaert ghetrocken.