Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. VII.

Hoe neerstelic dat tvolk up den helighen Paeschdach, ten H. Sacramente ghijnck; van drije ghevanghenen te Ghendt inneghebrocht; ende hoe een veendel soldaten uut Ghendt trocken; van een placcaet ten bretecke uutghelesen ende vande scheerpe justicie te Doornicke; ende hoe die ghuesen haer zelven ketelden; ende dat te Bruessel noch zeven mannen onthooft werden.

Up den xviij^en aprilis, helich Paeschdach wesende, zoo ghijnck tvolck zoo overvloedich ten Helighen Sacramente, dattet een wonder was, ende tSente Pieters werden zij beteekent oft bescreven, in confortante vande ghues. Ende in Sente Jacopskeercke, naer dat tsmorghens tsermoen ghedaen was, stont tvolck wel een huere en alve en wachten,

[p. 35]

eer daer eenen priester quam diet haer ghaf, wel v^c volcx, die som flau werden, mits dat zij sdaechs te voren ghevast hadden, ende zoo langhe vasten moesten tot dat zij tSacrament ontfanghen hadden; maer tes te presumeren, datter daer ooc uut vreesen quam, om niet bekent te zijne ghuesen te wesen oft te willen blijven. Her Willem Doens hadde zoo veel te doene, datter noch een priester hem moeste commen helpen, ende hadden beede weercx ghenouch, al hadder daer noch twee gheweest.

Up den zelven dach, naer der noene ontrent den vier hueren, waren te Ghendt ter Bruchscher poorten inne ghebrocht, te waghene, drije ghevanghenen van Sente Omaers, daer af men zeijde dat verraders waren, die de stadt hadden willen overgheven den Hughenoijsen oft prince van Condée; want daer zouden zeer aest veel Duijtsche peerden in ghecommen hebben, ende sommighe meenen, dat dees verraders Duijtschen waren, ende ander zeijden, dat Walen waren. Zij werden voort van Ghendt naer Bruessel ghevoert.

Men zeijde, dat in Vrancrijcke, tusschen den Coninc en Condée questie was, wie eerst zijn crijschvolck oorlof gheven zoude; want elc vreesde, ware haer volck wech, vanden anderen bespronghen oft vermeestert te zijne. Twas ooc een zegghen, dat de Duijtschen, die zeer steerck van peerden in Vrancrijck waren, zouden afghedanct zijn ende begheert hebben te reijsen naer huijs, duer dees Nederlanden, dwelc men haer niet toelaten en wilde, vreesende, waren zij hier in dlandt, dat zij daer quaet om uut brijnghen zouden zijn ende ijet vremts voortstellen zouden.

Up den xxij^en aprilis, in beloken Paesschen, trocken uut Audenaerde alle die Spaensche soldaten, die daer laghen, peerderuters ende voetknechten, ende eenen dach of twee

[p. 36]

te voren wasser een veendel vertrocken. Men zeijde ooc, datse te Doornicke al vertrocken waren, vj^c Italiaensche peerderuters ende een deel voetknechten, Spaengiaerts.

Up den xxiij^en in april, vrindach ende Sente Joorisdach in beloken Paesschen wesende, anno xv^clxviij, zoo trocken bij laste vanden duuck Dalve, een veendel Spaensche soldaten uut Ghendt, die in tnieu casteel gheleghen hadden, naer Vilvoerde, ende ghijnghen ontrent der noene aldaer de Dendermontsche poorte ghestaen hadde, ende haer volchden sommighe schoon meijskins van Ghendt naer, ende twee of drij ghehuwede vrauwen, die haer mans ontghaen waren, ende zaten bij hemlien int nieu casteel voornoemt; want dit waren de knechten, die daer stedevast pleghen te ligghen, waer toe de lieden van Sente Pieters haer bedden ende huuscatheijlen daer hadden moeten doen, ende dit veendel wart daer weder vervult van een veendel, die up den Coorenaert ghefoeriert laghen, want die ghijnghen in haer plaetse tcasteel bewaren, bij laste van haren uppercapiteijn den meester del campo.

De mare hadde gheghaen ende ghijnck noch, dat zij alle wech trecken zouden, jeghen die knechten met die langhe caussen, waermede men die Duijtschen meende, maer die mare es wederomme verdwenen. Nochtans tsanderdaechs daer naer was tSchepenhuuse ten tune uutghelesen een placcaet ghedateert up den xxv^en in maerte, ofte daer ontrent, interdicerende eenen ijeghelicken wie hij ware van dese landen, hem te doen upscrijven in saudije oft ijemant hem verstauten up te scrijven, up peijne van lijvelic ghecorregiert te zijne ende al zijn ghoet gheconfisquiert, ende boven dien zijn wijf ende kinderen bannijnghen tslandts te zijne, met meer ander condicien dien anghaende; want men wilde zegghen, datter weder in den Westcant manniere

[p. 37]

ghemaect wart van volck an te scrijven, om alzoo dlandt in roere te stellen. Ander leijden dit die Walen daer ontrent te laste, maer zonder cause, en heeftet die overheijt niet zoo scheerpelic doen verbien.

Ende daer wart ooc over die sectarissen scheerpe justicie ghedaen, want Jan Prijsbier, secretaris oft greffier bij schepenen vander Kuere, verclaerde mij, als dat hij ghezonden hadde gheweest vander stede weghe, te Doornicke, om zeker affeiren, ende om onder ander te vernemen, hoe men te Doornicke leefde met de ghejusticierde heretijcquen, die in hare opinien storven zonder haer te bekeeren; maer hij conde zeer qualick daer toe gheraken; ten laetsten vernam hij, dat men haer lichamen, als zij ter doot ghebrocht waren, voerde oft sleepte, zeer schandalueselic ende gruwelick om zien, up een kerre oft sleede dweers duer tmidden der stadt; dat thooft ende die aermen en beenen laghen ende slijngherden, dat die vrauwen, die kindt droughen, daer inne zoo verscricten, dat zij daer af mesvoeren. Dit liet nochtans justicie gheschien ten exempel van andere, ende om dat elck een vergruwen oft verscricken hebben zoude om niet van ghelijcken ghetracteert te zijne duer zijne mesdaden; want alzoo ghevoert zijnde, werden noch boven dien begraven up een peerdenkeerchof oft ghalghenvelt.

Maer zij die versteent oft verleet in hare opinien waren, meenende die rechte kennesse ontwijffelic te hebben, ende meenden zij waren die rechte christenen, die aldus vervolcht ende ghemartelt waren, spraken jeghen melcanderen: ziet hoe die duvel duer zijn leden up tzaet Godts raest ende tijranniseert! men weet haer nauwelic wat pijne of schande ghenouch an doen! alegierende dat Paulus scrijft int 4^e totten Galaten: die naer den vleesche gheboren was, vervolchde den ghenen, die naer den gheest gheboren was;

[p. 38]

ende dat Christus sprack: een cnape en mach niet beter zijn dan zijn heere. Hebben zij mij vervolcht, zij zullen u ooc vervolghen, ende zullen Godt wanen een sacrificie daer mede doen. En vreest niet, ghij cleene verghaderinghe, theeft mijnen Vader belieft u te gheven dat rijcke. Ghaet inne duer den nauwen wech ende poorte, wilt ghij zalich zijn, met vele dierghelijcke tecxten, die zij melcanderen upghaven; maer zij en besieven niet, dat zij vervolghijnghe leden, niet als uprechte ende waerachtighe christenen van dwelcke alle tvoorghaende ghesproken es, maer als schadelicke meinschen, die den helighen gheloove groeten quets ende lemmer deden, die Paulus ghebiet af te snijden ende te schuwen.

Up den xxiiij^en in april, zaterdach wesende, zoo werden te Bruessel noch vij mannen onthooft, waeraf datter daer van Ghendt waren, als Jan Van der Brugghen, hautbreker bij den Fremenueren, daer wij voren af ghezeijt hebben. Dit was een lancachtich magher man ende audt in de vijftich jaren. Daer was ooc een smal wevere van achter de Vrindachmaerct, up tplaetsekin, den man van Paesschijne Gilliaerts, ende eenen causmaker up Sente Pharahilden plaetse; alle lieden, die wel ghezeten waren ende groote winnijnghe hadden ende wel ghedoen mochten. Men zeijde ooc, dat Franchoijs Hueriblocq in vreesen was.