Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

[p. 13]

Cap. III.

Welcke de articlen waren waermede sommighe ghuesen lijf ende ghoet verbuert hadden; ende wie zij waren van Ghent, die te Bruessel ghevanghen waren, ende hoe sommighe gheestelicke personen voor die ghevanghenen baden ende die ander beschuldighe niet en begheerden ghenoumt te hebben; van Backerseels tortuere ende noch viij mannen te Ghendt ghepijnt.

Ontrent dees tijt werden gheopenbaert die articlen, in dewelcke ijemant ghevallen zijnde, lijf ende ghoet verbuert hadde, te weten: alle de ghuene die vande consistorien der ghuesen waren; alle die raet ghehauden hadden om volck up te nemen jeghen haren Prince, oft ghelt daertoe ghegheven oft upghelicht, oft wapenen ghelevert; alle die de wachte met gheweere in de veltpredicatien ghehauden hadden; alle die de valsche predicanten hier ghebrocht ofte ghelogiert hadden; alle die met de sacxkins om aelmoessen in de veltsermoenen ommegheghaen hadden; alle die herdoopt waren ofte die Calvinus ofte ander kettersche leeringhen sustineerde; alle die ghehandteekent hadden ende die Roomsche Keercke afghezworen ende dierghelijcke.

Ende up dees tijt quamen mij de namen ter handt vande ghene die van Ghendt waren, ende te Bruessel ghecompareert zijnde, ghevanghen ghenomen waren, in februario a^o 1567: eerst Franchoijs Hueriblock, een rijcke poorter hebbende wel ii^c ponden groeten tsjaers; Jan Commelijn, een man van Duway, hebbende meer dan vij^c ponden grooten tsjaers, wonende te Ghendt in de Burchstrate, een coopman van coorne ende van ander ghoet; Claeijs

[p. 14]

De Saleere, apotecaris, up den houck vander Hoochpoort ende Vischmaerct, hebbende wel ii^c ponden grooten tsjaers, ende hadde wel xii kinderen ende zijn huijsvrauwe bevrucht ghelaten: hij zoude totter ghuekeercke zeker quantiteijt van steene ghegheven hebben ende metten sacxkin als aelmoessenier ommegheghaen hebben in de ghuekeercke ende buten te velde; hij was andersins zeer caritatijf ende ghoet den aermen; dan wasser eenen Inge¹ Conut ende Jan Van der Brugghen, den hautbrekere, vercoopende veel sperren ende spiesch bert, wonende jeghen over den Fremenueren, up den houck vander Zonnestrate, die zijnen hautenen ghevel doen schilderen hadde met herte hoofden, die men versmeedde, waer af hij wel eene mocht ghenaemt zijn; dan wasser Abraham Van den Abeele, een audt redelic ghestaet man, wonende up tZant; ooc Frederick De Buck, een ghautsmet wonende in den grooten Wulf up de Vrindachmaerct; voort Pieter Van der Straten, Wenock Verrekin, Adriaen Dhamere, een ghezelle van buijten, wonende in de Maigeleijnstrate, die zoude vijf of zes namen der ghuesen in eenen bouck ghescreven hebben ter begheerten van meester Pieter De Rijcke, up den Cautere, int hof van Sente Sebastiaen, daer zij verghadert waren; voort Jan De Brune alias De Wilde, Claeijs Van den Steene, bouckverkoopere up Sente Pharahilden plaetse, naest den wijnckel van Jan zijnen vadere; Davidt De Schumere; Jacob Weijtens; Mattheus De Vlieghere, een jonc ghezelle, voerreere, den zone van Lievin De Vlieghere up de Nieustrate, bij de Veemaerct; Pieter Zoetens ende Jacob Dhaze, een jonck curt man, hautcleercoopere ende scheppere.

1 Engelbert?

[p. 15]

Up den v^en april, dijsendach wesende, beghonde men te Bruessele de passie weke te spelen, dwelc zeer compasselic om hooren was; want daer warter up sommighe daghen tiene ende meer ghejusticiert. Men zeijde, dat Jan Commelijn, Claeijs De Saleere, Marten Dierkins, Claeijs Van den Steene ende noch andere, tot vij toe, up eenen dach zouden buten der poorten, onthooft gheweest hebben, alle van Ghendt, waer af datter daer twee onder haer occelen werden ghehanghen, dwelc ghruwelic om zien was. Dander thiene waren te voren ghejusticiert, wel een mijle buten der stadt, ende an boomen ghehanghen. In somma alle die van Ghendt daer ghevanghen waren, die waren ghejusticiert, preter¹ Franchoijs Hueriblock daer zeer veel om ghedaen was om hem te verlossene, haddet moghelic gheweest; want daer waren vele deghelicke ende wel gheachte persoonen om ghemoeijt. Men reeter over ende weder nacht ende dach. Vande gheestelicke, die daer voren spraken, dat was zijns broers zone, canonick van Sente Donaes te Brugghe ende her Gillis Van Waesbeerghe den pastuer van Ghendtbrugghe, ooc twee priesters van Sente Nicolaus keercke, die attesteerden, hoe dat hij zeker chieraigen ende ornamenten der keercken voornoemt ghesalveert hadde. Daer was ooc omme ghemoeijt broeder Jan Vanderhaghen, die hier voren dicwils ghenaemt es, een treffelick gheleert man, een dominicaen oft predicheere, dewelcke om den aermen pacient te moghen helpen, (die hem deerlic mesgrepen ende nu groot leetscap daer af hadde) naer Bruessel ghereijst es te waghene met vier peerden, latende staen die salighe officie van predicken in Sente

1 Uitgezonderd.

[p. 16]

Jans keercke, daer hij al den vastenen alle weercdaghe ghepredict hadde, de meeste nootzake vorenstellende, dwelck zeer wel ende prijselic van hem ghedaen was, moghelic daertoe vande vrienden ghebeden ende verzocht zijnde; want ziende die groote vervolghijnghe ende bloetsturtijnghe over die ghuesen, zoo werden veel priesteren ende gheestelicke mannen beweecht ende ooc veel weerlicke catholijcque, om meerder bloetsturtijnghe te mijden, zoo dat zij (al wisten zij wel wie daer inne beschuldich hadden gheweest) niet openbaren noch noumen en wilden, ende verboden sommighe costers ende keerckendienaers, die onghesnoerde tonghen hadden, die sommighe personen, die haer mesgrepen hadden, noumende waren, dat zij zulcx niet meer doen en zouden; want schepenen en sochten ooc niet die groote multitude van tanbringhen van zulcke mesdadighe, die stadt warter ooc bij gheblameert.

Twas ooc een compasselic dijnck die bedructheijt ende benautheijt des volcx tanziene, ende ooc en mocht met haerlier doot ende verlies van ghoede, niet weder gherestaureert werden tghene datter bedorven ende ghebroken was. Men zeijde, dat Franchoijs Hueriblock voornoumt uutstel van xiiij daghen ghecreghen hadde; hij hadde nochtans de biechtvaders bij hem ghehadt, maer en was noch niet verwesen.

Men zeijde, dat te Bruessele waghenkins ghemaect waren om die principale hoofden ende edelmannen der ghuesen up te voeren achter straten, eer zij ghejusticiert zouden werden, waer onder die kinderen van Batenburch ghetelt waren. Daer wart ooc ghezeijt, dat mijn heere van Backersele, secretaris ende raet vanden grave van Egmont gheweest hebbende, zoo zeere ghepijnt hadde gheweest, dattet gruwelic om horen es, ende zoude wel eenen voet voorder uutgherect gheweest hebben dan hij lanck was, ende

[p. 17]

gheleet zijnde achter straten en was nauwelic machtich zijn voeten up deerde te stellen. Men zecht ooc, dat hij meer dan eens ghepijnt was, ende dat hij zoude met peerden van een ghetrocken werden. Ander zeijden, dat men hem quartieren zoude. Hij was een schoon jonck man, eerlic van persoone, ghelijckende up ende uut een edelman, hoe wel dat hij van cleender afcomste was, ende was zijnen toename caes ende broot¹.

Up den vij^en in april, woonsdach zijnde, waren te Ghendt vijf mannen, ooc vander ghueserie, ter tortuere ende pijnbanck overgheleet, ende tsanderdaechs noch drije. Alle daghe en hoorde men niet dan droufheijt ende zwaericheijt. Sommighe vrauwen liepen al crijsschende achter straten. Veel mannen ende vrauwen, jonghe ghezellen ende dochteren, namen noch vaste de vlucht, ende liepen wech in groote miserie ende armoe; sommighe, om dat zij haer ijwers inne beschuldich kenden ende vreesden dat zij gheen gracie en zouden connen crijghen, ende andere, om dat zij zoo hertneckich ende versteent waren, dat zij haer niet en wilden laten ghezegghen om ter keercken te commen, ende haer te voughen onder tghemeen gheloove der Heligher Roomsche Keercke, dwelc zij al duvelrije ende afghoderie hieten. Zoo waren haer zinnen afgheleet ende betoovert met die vermaledijde nieu predicatie, datter up sommighe niet te winnen en was, ja, en wilden ooc nauwelic ghehoor gheven die haer ter contrarien wilden leeren oft wijsen, al warent ooc van haer naeste vrienden; ende waren som jonghers ende jonghe zottinnekins, die niet alf haer verstant en hadden, dwelck met bloedighe tranen te

1 Jan Van Casembroodt, heer van Backerzeel.

[p. 18]

beclaghen was. Wij mochten willen, dat die nieu predicanten in pasteije vleesch ghecapt hadden gheweest, dan dat zij zoo menighe ziele verleet ende bedorven hebben, die nemmermeer om winnen oft om bekeeren en zullen zijn.