Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. XXII.

Hoe de Spaengiaerden haer verghaderinghe maecten; ende hoe men te Ghendt, up den voornoemden xxx^en in maerte, over zeven mannen justicie dede metten stroppe, als meester Willem Rutsemeel, Pieter Andries, Jan Rooze, Lievin De Smet, meester Gillis Coorne, meester Jacob Schoenlap ende den Wulfjaghere.

Ende ghecommen zijnde den xxx^en marcij, ooc een caut ende zeer windich wederzijnde, mits die Noort Ooste winden voorscreven, beghonden die Spaensche trommelen tijlic te roeren; want tsmorghens voor den vij hueren beghonden, die daer toe gheroupen waren, te verghaderen, met haer hernasch ende gheweere, alzoo zij ter wachte plochten te ghane, alvoren ghaende eenen jonghen met eenen stalenen schilt ende een daergiekin in dander handt, naer costume; want ic zach alzoo een regiment commen van over den Curten Steendam, over de Melckbrugghe ende Sente Jacobs Keerchof, voor den vij hueren voornoemt. Daer naer, ontrent den ix hueren, zach men up de Vrindachmaerct, Vischmaerct,

[p. 303]

Coorenaert, Sente Pharahildenplaetse, Langhemunte, Curtemunte ende veel meer ander straten, de wijnckelen ende huusen meest al ghesloten. De straten innewaert waren bezet met Spaensche busschieters, die daer met viij of x de wachte hilden, stellende haer cromme roers up de kelsije an de husen ende leijden haer stalen huven daer boven up, up tscheerpe vanden roere; ende up Sente Pharahilden plaetse, daer zach men zavel ghesturt ende veel scgraghen ligghen om een schavot te maken. Men maecte ooc neffens die half potente, die daer stont, ontrent twee screden van daer, up de zijde vanden hospittale¹, eenen diepen put, ende daer neffens lach noch een dobbel potente, die men daer noch temmerde om daer te stellen, ende was ghestelt voor den tien hueren; ende daer waren oock curts naer den tien hueren vier staken int schavot ghestelt, zeer slechte, crom ende slom, ende zeker regimenten Spaengiaerden, maer lettel, quamen noch de wachte hauden talven up de Hooftbrugghe, up de Leije achter de Crane, an tsGraven Casteel, up de Hooftbrugghe, etc. Up Sente Pharahilden plaetse wasser ooc vande principale, ende de hallebaergiers vanden meester del campo, die over ende weder ghijnghen, metghaders de hallebaergiers vander stadt, die stonden voor een deel volcx voor de zijde daer tkeercxkin ende de Drij Coppen staen. Alwaer dat curts naer den xij hueren uut den sGraven Casteele ghebrocht was meester Willem Rutsemeelis, procuruer, een man die wel ghelt plach te winnen, zoo men zeijde wel hondert ponden grooten sjaers, ende hadde voor eenen biechtvader broeder Lievinus Van den Bossche, Dominicaen, ende als hij

1 Wenemaers-hospitaal.

[p. 304]

rontomme beede de potenten gheghaen hadde ende over zijn knien zijn ghebet ghedaen hadde, zeer mannelic sprekende, es vanden hanchman ter leeren upgheleet, an de halve potente, die up de zijde naest de Leije stont ende van te voren daer ghestaen hadde, ende hij zijnen hemelschen Vadere ende Onsen Heere Jhesum Christum angheroupen hebbende, es afghesteken ende verwurcht gheworden, wesende een vierschoot teer man met eenen zwarten redelicken langhen baert. Hij was van gheboorten een Audenaerdijn, ende quam eerstmael te Ghendt up Sente Pieters schole hauden, ende daernaer bestont hij een practizien te werden; maer hij was ghereputeert voor eene die niet zeer rechtveerdich in zijn zaken en was. Bossche dede naer zijn doot voor zijn ziele bidden, ende las daer eenen de profundis over, zegghende dat hij een ghoet christen meinsche ghestorven was naer tgheloove van die H. Roomsche Keercke.

Daer naer wart uutghebrocht Pieter Andries, een zeepzieder, die ghewoont hadde in de Hauburch, een vet, vierschoot, corpulent man met een grijse bolle, thaer gheschoren up den cam ende hebbende eenen cleenen baert. Dese hadde Onser Vrauwenbroers bij hem. Hij maectet zeer curt, schudde thooft, zach naer den hemel, riep Ghodt hertelic an ende wart alzoo ooc up de leere gheleet, ende riep: o heere Godt, helpt mij nu, ic bidde u uut alle mijnder herten, ontfaet mijn aerme ziele in u rijcke; bekende hem een zondaer te zijne ende riep: o Vader in huwen handen bevele ic mijnen gheest; ende wart doe afghesteken ende neffens meester Willem voornoemt ghehanghen. Zij hadden beede anne zwarte rocx, zwarte bombasijnen fusteijnen mauwen ende zwarte caussen, ende schenen beede van ghelijcker audde te wesen, te weten van ontrent

[p. 305]

xlviij of l jaren; maer Pieter Andries, eylacen! mits tverwurghen, hijnck leelic ende dicke zijn tonghe uute.

Daernaer verstelde den hanchman met hulpe van zijnen cnape de leere, ende brachtse an de nieu dobbel potente, ende deerste, die daer an ghehanghen was, dat was een ticheldecker Jan Rooze ghenaemt, die ghewoont hadde in de Onderstrate. Dese en liet gheen sprake uut hem ghaen vanden eersten totten laetsten, ende hadde Fremenueren, die hem tgheloove anriepen, maer hij en andtwoordde haer niet, ende bleef alzoo onberoerlic als oft hem niet angheghaen en hadde, ende wart alzoo ghehanghen, een vierschoot, wel ghefautsoeneert man, magher int abijt, hebbende een witte kennevetsen casacke an, twee roode laken mauwen ende zwarte caussen met een leren zeemen brouck, welcx zolen vande caussen quaet waren, want deene hijnck wel alf af; ende verwurcht zijnde ende vanden hanchman up zijnen hals ende hooft ghetorden gheweest hebbende, wart zeer bloedende uut zijnen nuese, dwelc viel up zijnen boesem, eenen rooden zweetrock ende up zijn handen, die voor hem ghebonden waren, zoo dander oock waren ende ooc de aermen an tlijf boven de helleboghen. Hij hadde eenen cleenen baert, ongheschoren haer, lanck hanghende tot up de hooren, een man van haudden van ontrent xl jaren int anzien. Sommighe wilden zegghen, dat hij jeghen zijn wijf plach qualic te leven, maer ofter ooc dwijf cause af was, dats te beziene. Tscheen wel, dat zij hem lettel ghade slouch, dat zij zijn caussen niet verheghent¹ en hadde, daer hij mede ghehanghen was.

Daer naer wart uutghebrocht Lieven De Smet, een audt

1 Hersteld.

[p. 306]

man wel van lxx jaren, met witten hare ende eenen grijsen baert, vierschoot ende magher van beenen, hebbende up zijn hooft een nieu fluweelen slaepbonetkin, een halfhossetten¹ casacke met mauwen, zwarte caussen ende trijpen schoen, want niemant daer meer in zijn schoen en starf dan hij, ende al boven zijnde nam hem den hanchman tbonetkin af ende leijdet up de potente, maer metten schocken vanden verwurghen vielt af up de strate. Hij was een rijcke man, ende hadde langhen tijt(zoo voorseijt es) zijn vanghenesse ghehauden tzijnen huse bij consente van schepenen. Desen riep ooc hertelic tot Ghodt, zegghende onder andere: tes nu de huere, dat ic mijn offerande doen moet, o heere Jhesu, ontfaermt u mijns; want daer en es in anders gheenen name salicheijt te verwachten, dan in den name Jhesu, men toelgieret hoe men wille; badt ooc dat men zoude willen voor hem bidden, terwijlen dat hij noch leefde; want naer de doot (zeijde hij) en hilp gheen bidden, waerduere hij te verstaen ghaf, als dat hij niet en gheloofde, datter een vaghevier was, alzoo de Helighe Keercke haut ende vanden apostelen tijden af ghehauden heeft, als dat men oock voor die ghestorvene behoort te bidden, dwelc overvloedelic betoocht can werden metter H. Scriftueren, uuten auden ende nieuwen Testamenten, ooc met de helighe doctueren griecsche ende latijnsche, met die langhe ghewoonte der H. Keercke ende met die ghemeensaemheijt van over meer dan duijsent jaren van desen gheloove in alle landen, die van christenen bewoont, gheweest hebben. Want tes een groote wreetheijt voor die dooden niet te willen bidden, die

1 Halffursetten? Furset is eene zekere zijden stof.

[p. 307]

in die onsachelicke pijne des vagheviers zijn, en noch eijst een meerder vertwijffelinghe voor hem zelven naer zijn doot niet te willen ghebeden hebben, ofte tes een groote afleedijnghe des zins. Hem wart upgheteghen ende was bedijncht, dat hij sommighe nieu predicanten hier ghebrocht hadde, en dat hij in den valschen raet was up Dierick Jooris ghoeijkin om volck up te nemen, ende zoude ghezeijt hebben: tes ghoet; maer zoude terstont wech gheschoten zijn, zegghende: ic ben audt, ic hoore qualic; zoude xxv ponden grooten tot de ghuekeercke gheleent hebben; zoude ghecommitteert gheweest hebben met Jaques Lobberjoos ende noch eenen derden persoon, om pennijnghen tAndtweerpen up te lichten om volck up te nemen jeghen den Coninc. Men zeijde ooc, dat hij in den raet up Dierick Jooris ghoeijkin de principale was, ende zat wel en ghemackelic daertoe, daeromme wast een wondere, dat hij hem dorste ghetroosten in de stadt van Ghendt te commen, maer moghelic hem locke den brief die vander Gouvernante an de wet van Ghendt ghecommen was, zoo ghij vint lib. 4¹, cap. 20. Van hem leest breeder ende ooc van andere lib. 4², cap. 5. Aldusdan es den desen ooc ghehanghen neffens den ticheldecker voornoemt, an de zijde vander potente naest Wenemaers hospittael.

Daernaer wart voort ghebrocht meester Gillis Coorne, een incarnaetveerwere, een constenare zeer fraeij, een vremdelijnck van gheboorten, die magher in dese stadt quam ende rijcke aldaer bedeghen was. Hij was een frisch groot man van leden, int beste van zijnen leven, als audt schijnende maer xl jaren, een steerck wel ghevaren blue-

1 Lees lib. 5.

2 Lees lib. 5.

[p. 308]

sende man met eenen cleenen baert, vroom corpus ende beenen, jent int abijt, met eenen halfhossetten culder, zwarte bombosijnen mauwen ende roode incarnate caussen, boven ghetrosseert ende duersneden ende met roode taftaf oft ander stoffe ghevoedert. Dese int leeden zach zeer ter zijden uut naer de hallebaergiers, die voor tkeercxkin stonden ende daer ontrent, ende upwaert gheleet zijnde sprack zijn ghebet statelic tot Ghodt, ende toochde hem ghenouch vanden zinne te zijne als Lieven De Smet gheweest hadde, bij de welcke, hij ghehanghen was, zoo dat hij vaste an hem hijnck, alle drije an de zijde voornoemd vande dobbel potente; maer mits zijn groote steercte ende dat hij noch int beste van zijnen leven was, zoo conde hem den scheerprechter qualic ter doot ghebrijnghen, want als hij hem langhe metten voete ghesteken hadde up thooft ende den hals alzoo wel, als up de ghebonden handen, zoo zach ic hem noch zijn beenen twee of drij reijsen vertrecken.

Den zesten, die daer uut ghebrocht was, dat was meester Jacob, die men bijnaemde Schoelap, om dat hij hem moeijde een medecijn te zijne daer hij int eerste plach schoens te lappen. Hij woonde achter de Vrindachmaerct, niet verre vanden huse daer den voornoemden meester Gillis woonde; hij was een magher man, zijnde in zijn onderlijf met magher zwarte caussen, hebbende saragoskins, een zwart wambaeijs, lanck haer, een cleen baerdekin ende audt ontrent xlv jaren. Hij riep ooc Godt hertelic an, maer boven up de leere zijnde (welcke leere nu ghekeert was ende ghestelt om van dander zijde naest sGravenbrugghe up te ghane, ende an den anderen aerm vander potente, die noch ijdel was, die zijde naest de Leije), zoo sprack hij, dat hem elc wachten zoude van dat slanghen ghebroetsel, diets in een jaer tijts haerwaert veel ghemaect hadden ende noch vele maken

[p. 309]

zouden. Ic meende dat hijt hadde up zijns ghelijcke, mutiers ende sectarissen; maer als ic hoorde de broers jeghens hem roupen, hem biddende, dat hij hem daer mede niet quellen en wilde, zoo dochte ic, dat hijt up haer ende haers ghelijcke hadde, ghepassijt sprekende. Daernaer zijn ziele Godt bevelende, wart ooc ghehanghen.

Daer naer was de zevenste uutghebrocht, ende was een man vander zelver audde vanden voorghaenden, zoot scheen, ende mij ruumde¹ een catholijck man in mijn hoore zegghende: slaet ghade, desen man zal veel zijns maken, tes een onghebakert man van spreken; maer ic andtwoorde: moghelic hij zal nu beter ghestelt zijn, alzoo hij ooc in der waerheijt was. Hij sprack alzoo zoetelic ende discretelic, als ijemant van die daer ghestorven waren, zegghende dat zijn wijf ende kinderen langhe armoede gheleden hadden bij ghebreke van hem haren brootwinder, ende hij over dander zijde in de vanghenesse, biddende ootmoedelic om vergheffenesse alle die hij zoude moghen mesdaen hebben in woorden oft in weercken, alzoo ooc sommighe ander pacienten ghedaen hadden, ende offerde Ghodt almachtich ende Jhesus Christus, den zone Ghodts, zijnen gheest, en wart vander leere ghesteken ende bij den voornoemden meester Jacob ghehanghen, maer redelic int abijt zijnde.

1 Ruinde, fluisterde.