Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

[p. 296]

Cap. XX.

Hoe den paeijs in Vrancrijck quaden voortghanck hadde; ende hoe Jan Van der Riviere ghevanghen was, ende ooc Adam Haeijman ende eenen metsere; ende dat Lievin De Smet, die vanghenesse in zijn huijs ghehauden hadde, gheleet wart in de stede vang hesse; ende van een verbodt up die Spaensche hoeren; endevande zaken in Vrancrijcke.

Men zeijde ontrent dees tijt, als dat den paeijs tusschen den Coninc van Vrancrijcke ende Condée niet wel en wilde voortghanck hebben, ende dat Condée zoude verzocht hebben dItalianen, die daer in dlandt zeker woucker oft tollen hilden, gheweert thebben, om dat zij tvolck zoo zeer verschattende waren; ten anderen, dat hij voocht vanden Coninc zijn wilde; ten derden deen heelft van tghoet vande gheestelicke sConincx proffijte, om te blusschen die zware oncosten, die den Coninc ende hij Condée ghedoocht hadden; ende ten vierden liberteijt des gheloofs. Dit luut rechts oft eenighe ledighe ghuesen, diet alzoo gheerne ghezien hadden, zitten dichten hadden.

Up den xxv^en in maerte, Onser Liever Vrauwen dach ende donderdach in dalfvastenweke zijnde, zoo werden vander stedeweghe ghevanghen Jan Van der Riviere, filius Jooris, schildere, wonende in de Drij Heemerkins, up de Nieustrate, up den houck vander Ghautstrate, aldaer men ghaet naer tPas, haudende ooc eenen crudeniers wijnckele. Hij hadde gheschildert herde wel ende constich die hijstorie vanden Sinxendach, met meer ander beelden, an den rugghe van die drije nieuwe priesterlicke stoelen in Sente Jacobs keercke, die her Willem Doens, presbijtre,

[p. 297]

doen maken hadde van steene, ende costen xxxiiij ponden grooten zonder de schilderie, van welcke schilderie hij quaden loon hadde, zoo hij claechde, eensdeels mits dat den avennesteen zoo veel olijeveerwe in dranck, dat hijt qualic gheremedieren conde, ende mits dat hij wel zijn conste daer an besichde en zijn deboir¹ wel dede, zoo meende hij dat den voornoemde Doens (die een rijcke presbijtre was) hem zoude zeker recompense ofte toelech ghedaen hebben, dwelc hij niet connende vercrijghen, groote woorden te samen creghen. Dese zelve stoelen werden tsanderdaechs tsmorghens ghebroken, als men sdaechs te voren beghinnen breken hadde, bij toedoene (zoo men zeijde) van dit schilderkin, die hem messchien alzoo over Doens wreken wilde. Men zeijde ooc, dat hij zien staen was besich met breken, Sente Jans up den hooghen altaer. Emmer hij was ten daghe voornoemt uut zijnen huijse ghehaelt ende in vanghenessen ghestelt. Ende met hem wart ooc ghevanghen meester Lievin De Grave, een metsere, ontrent de Pasbrugghe wonende, die ghewrocht hadde an tnieu casteel tAndtweerpen, ende was van daer vertrocken. Ooc was ghevanghen ghenomen Adam Haijman, den brauwer in den Hooren, in de Veltstrate, die zeker jaren hier te voren gheweest hadde secretaris bij Ghedeele. Hij hadde hem wat absent ghehauwen int eerste, als de Spaengiaerden hier in de stadt ghecommen waren, maer de rudesse wat ghecesseert zijnde, was weder commen, maer hij hadde hem ooc zeer openbaer ghemaect int feet vander nieuwer religie. Lievin De Smet, wonende up de Hoochpoort in den Sampson, wijlen der ghautsmeden huus was, was uut zijnen huuse gheleet bij

1 Debvoir, plicht.

[p. 298]

schepenen, daer hem sommighe dijnghen voren gheleijt waren, ende wart daer naer in tsausselet, vanghenesse van deser stadt, gheleet. Desen man hadde te voren zijn vanghenesse in zijn huus ghehauden, ende al zijn ghoet was bescreven, ende hadde noch moeten voor zijnen persoon zeker stellen tot duijsent Carolus ghuldenen, om dat hij hem niet absenteren en zoude.

Ontrent dees tijt waren vanden duuck Dalve zeker missiven ghezonden, ende daer bij ghelast, dat alle de soldaten ende capiteijnen, die te Ghendt laghen, die poeten ofte hoeren hilden in der ghoeder lieden huijsen, (daer sommighe capiteijnen oft bevelsmannen meer voeren mede maecten dan met de deghelicste joncvrauwen vander stadt, dwelc walghelic om horen ende zien was) de zelve zouden van haer doen, om zulck schandael te mijden. Ander zeijden, twas alleene om den hoochtijt ghedaen, die nakende was, ende dan zoudemen weder int zotte spelen, als te voren, Ons Heere eenen vlassenen baert makende; maer die soldaten zeijden neen, twas haer teenighaer verboden. Ende daer ghijnghen drije van zulcke snoeren in een cloostere, ic meene wel te Filidiuesen, om haer zonden te verpenitencien. Den Duuck hadde ooc gheadverteert de heeren vanden rade ende vander wet te Ghendt, alsdat hem niemant en mocht behelpen met de previlegien van Ghendt, als niet te moghen verbueren zijn lijf ende ghoet, maer reserveerde de dispositie themwaert, ende wilde ooc zelve recht doen over de malefactien int feit vander ghueserie ghecommitteert.

Up den xxix^en marcij anno lxvij, voor Paeschen, ghijnck de mare te Ghendt, als dat den paeijs in Vrancrijck ghebroken was, van sConincx weghen; want den Coninc zoude Condée langhe thooft in den wint ghehauden hebben, ende vertrack alzoo gheveinsdelic den tijt dat hij den paeijs met

[p. 299]

zijnen heet niet en bevestichde, mits dat hij zeker peerderuteren van ander landen verwachtende was, de welcke nu in dlandt ghecommen zijnde tot viij duijsent peerderuteren, Italianen ende Allemanen oft Duijtschen, zoude Condée doen zegghen hebben, dat hij gheenen paeijs met hem maken en mochte, om dat hij alianche metten Paus ende met den coninc van Spaingnen zijnen broeder ghemaect hadde, zonder welcx consent ende wille hij hem tot gheenen paeijse begheven en mochte, ende haren wille was, dat hij alnoch gheenen paeijs met hem maken en mochte, ende dat den Coninc niet en leverde Condée slach, was principalic om die groote bloetsturtijnghe te mijden, ende ooc omdat den Coninc veel van zijnen volcke niet wel en betraude, vreesende dat zij hem in den strijt een perte zouden moghen spelen hebben. Die duer Vrancrijck afghecommen waren, hadden ghezeijt, dat den legher van Condée wel vi mijlen tvelt beslouch, al afteerende ende afcnaghende datter veil was, ende tvolck bijstier makende, zoodat mannen, die gheghoet hadden gheweest tot ij of iij^c ponden grooten tsjaers, nu om Ghode ghijnghen, dwelc zeer compasselic om zien was. Tscheen, dat nu den vlouck over Vrancrijck was vande sprijnchanen, die Egipten bedorven in Pharaos tijt. Den Coninc hadde bij ghebreke van ghelde leren munte doen slaen, die hij beloofde naermaels te lossen met ander ghelt.

De mare quam ooc, datter alleene uut die stadt van Ypre iiij^c ende inde lxx mannen, ter causen vander ghueserie, te Bruesel inneghedaecht waren, dwelck een groot ghetal was voor zulck een stadt; want te Ghendt, wel vierwaerf meerder zijnde, en wasser maer ij^c ende ontrent xxx inneghedaecht, waer af wel de lxxx (zoo men zeijde), in Sente Jacobs prochie woonachtich waren. Te Brugghe,

[p. 300]

daer dat scheen, dat lettel de ghueserie hadde gheregneert, warender xxxiiij inneghedaecht, waer af de viere vrauwen waren.