Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. X.

Van eenen dootslach Spangiaerts onderlinghe; wat men zeijde vander justicie tAndtweerpen over de Duijtsche knechten; van een gracie overghezonden vanden Paus.

Up den j^en februarius, zondach wesende, was te Ghendt een Spaensch soldaet, die met zeer cleenen ghelde, metten teerlijnck, ghewonnen hadde wel hondert ghauden croonen, waeromme hij zeer verblijt ende hooveerdich was, dijnc-

[p. 243]

kende dat hij nu gheghoet was, ende commende up den zelven dach smorghens vrouch in de strate ontrent den hove van Egmont, wart van eenen anderen soldaet doot ghesteken, zoo onvoorzien ende onbedacht, dat hij niet den tijt en hadde om een woort te spreken oft eenighe kennesse van Godt te doene; want hij was met eenen rappier duer therte ghesteken. Men zecht, dat de cause was, om dat hij den mesdoender eenen dach of twee te voren heeten lieghen hadde.

Ende tzwoonsdaechs daer naer, dat was den iiij^en februarius, was ghezeijt, als dat men up den zelven dach metten zweerde rechten zoude tAndtweerpen xij duijtsche knechten, die daer in gharnisoene metten anderen gheleghen hadden, ende datter daer wel hondert ende xl ghevanghen was. Men zeijde de cause te zijne, als dat zij haren dienst zouden upghezeijt hebben ende haer gheweere nedergheleijt hebben, ende de xij, die gherecht zouden worden, zouden ampelder oft breeder ghesproken hebben. De zeker cause en wist men niet wel. Ooc twijffelde men, of dese zake alzoo waerachtich was; want twaer voorwaer deerlic, dat die crijschknechten, die wel ij^c mijlen uut haren lande ghecommen waren, zoo lichtelic om haer leven commen zouden. Maer dat es waerachtich, dat Glaudekin Ghoetghebuer ontrent desen tijt tAndtweerpen es zien ghaen achter straten, vrij ende vranck; ende men zeijde, dat hij daer laten ghaen was, om te wijsen de ghuesen, die daer waren, rijcke cooplieden ende andere; want curts daer naer lieper wel vj^c wech, ende daer wartter wel hondert ghevanghen.

Den helighen Vader den Paus ontfaermen hebbende ende groot medelijden om de dolijnghe int gheloove, ende de groote rumoeren ende tweedrachten ter causen van dien in dese Nederlanden gheresen, heeft uut den tresoor der godde-

[p. 244]

licker ghenaden uutghezonden een gracie, dat elck christen gheloovich meinsche, die dese gracie begheerde te verweerven, zoude vasten drije daghen, als woonsdach, vrindach ende zaterdach, deervende vleesch naer costume, te weten den xxviij^en, xxx^en ende xxxj^en januarius, wesende doe den avont van Onser Vrauwen Lichtmesse; zoo dat men doe up dien zaterdach gheen vleesch en mocht eten. Ende was tsondaechs te voren dees gracie te Ghendt ghepublieert, ende dan zoude men tsondaechs daer naer, up den j^en februarij ende Onser Vrauwendach voornoemt, ghaen ten helighen Sacramente, te voren ghebiecht zijnde; ende zoo wie up de voorseijde weke gheen moete en hadde zulcx te doene, int gheheele of in deele, die mochtet vulbrijnghen die ander weke daer naer, biddende Godt van hemelrijcke hertelick, dat hij hem zijn zonden zoude willen vergheven, alle verdoolde meinschen ten rechten weghe ende kennesse des gheloofs brijnghen, naer die aude oordinancie der H. Roomscher keercke, ende alle christen princen zoude willen vereenighen ter Godts eere ende ter zielen salicheijt, zoo dat tchristen bloet mochte ghespaert werden, de zielen ghewonnen ende in een waerachtich gheloove ghebrocht. De zulcke, die dit alzoo vulbrachten, beloofde dees gracie aflaet ende remis van alle zonden, van schulden ende van pijnen. Zoo datter een deel ghoede lieden die zelve zochten te verdienen duer de baermerticheijt Godts, ende sonderlinghe poorters ende andere, maer lettel cooplieden, die meest besmet waren met heresije ende haren spot eijmelic daer mede hilden. De spaensche soldaten vouchden haer zeere om dees gracie te verweerven. Men zachse Sente Jans ende eldere te biechten ghaen jeghen haer priesters, ende knielden up cuskins ende hadden noch een cussen onder haer aermen, ende zaten wel een huere in haer biechte; nochtans wasser daer, die

[p. 245]

terstont daer naer uutwaren om maechdemeijskins te valle te brijnghen ende ander malefactien te doene. Zij huseren in Spaengien vleesch te deerven alle zaterdaghen, van Christmesse tot Lichtmesse, ende alzoo voort, dwelc men hier niet en huseert, om de blischepe dat Ons Vrauwe vande salicheijt der weerelt dien tijt gheleghen was, ende up den Christavont, als wij vasten van devocien ende van bliscepe, dan verblijden zij in Spaengien met ghenouchten ende ghoede chiere te maken; maer dit en maect gheen verstroijtheijt int gheloove; want twert beede in ceremonien ende uterlicke dijnghen om weldaet ghedaen ende toeghelaten vande gheestelicke bisscoppen ende prelaten. Daerom, als den Spaengiaert, die tot mijnent thuus lach, hem weijgherde vleesch te eten up den eersten zaterdach naer Christdach, zoo zeijdic hem, dat van gheestelic ende weerlic hier van auden tijden toeghelaten ende gheoordineert was, ende dat daer gheen zonde met allen in gheleghen was, ende nauwelic dan als ic die zonde, die hij daer an doen zoude, up mij nam, en vouchde hij hem daer toe, hoewel hij hem niet en ontsach zeer groffelick tghebodt Ghodts te brekene.

Ontrent dees tijt was in Vrancrijck groote verscrickelicke droufheijt, overmits de groote macht, foortse ende ghewelt der Hughenoijsen heretijcquen, zoo dat den Coninc ghedwonghen was tzijnder hulpe te roupen alle die macht ende cracht, die hij verleesten conde, ende hadde over al in zijne landen brieven uutghezonden, bij den welcken hij ghebiedende was an alle zijne onderzaten, dat zijlieden hem ghereet maken zouden totter wapene tot zijnen dienste, ende hemlieden vinden bij de generale luijtenanten ende gouvernuers van zijn landen oft provincien, waer af tinhauden hier naer volcht: