Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. IX.

Hoe Glaudekin Ghoetghebuer anderwaerf ghevanghen wart; ende van xj quaetdoenders, die te Ghendt ghevanghen waren; van die groote tachterheijt van die van Andtweerpen, ende hoe die van Ghendt groote schade leden; ende van die inportuniteijt van die van Brugghe ende vanden Vrijen; ende hoe die van Ghendt troost vanden duuck Dalve creghen, maer gheen effect.

De mare was ooc te Ghendt ghecommen, up den zelven dach, hoe dat Glaudekin Ghoetghebuer, ontrent Bruessele, up dees zijde, wederom ghevanghen was, ende hadde te

[p. 238]

Bruessele achter strate gheghaen, met zijnen lijve spelende; ende Anthonis Deijnoot, in den Ghauden Appel te Ghendt, zach hem bij Bruessele, ende sprack hem an, hem vraghende, waerom hij hem alzoo avontuerde. Hij sprack: ten was niet zurchelic; maer curts daer naer wart hij bekent ende gheghrepen; want den hertoghe van Alve (zeer ghestoort zijnde up den provoost van Vilvoorde ende alle zijn dienaers) zoude ghezeijt hebben: ziet dat ghij hem ghecrijcht, oft ghijlieden zulter voren staen, ofte dierghelijcke dreeghende woorden; waerom den voornoemden provoost ooc ghevanghen ghenomen was, om dat hij was ghaen ghoede chiere maken, daer hij ghenoot was up den tijt dat tvoornoemde Glaudekin ontliep, ende beval de zurghe alleene zijnen secretaris ende dienaers, zeer onwijselic daer in doende.

Up den xxviij^en januarius, woonsdach wesende, werden te Ghendt in den Schilt van Inghelandt, bij sPrincenhof, ghevanghen ende uutghehaelt, bij schoonen daghe, xijonghe mannen oft ghezellen, ghemijnghelt vremt volck, schipperkins ende andere. Den xij^en die ontliep. Ende werden int sausselet ghebrocht, der stede vanghenesse, niet zonder suspicie, dat zij tgheboufte waren, die tHuesdene ende tAssnede dien overlast bedreven hadden, alzoo zij ooc waren.

Daer wart ooc ghezeijt, dat die van Andtweerpen zeer belast waren, mits tmaken vanden nieuwen casteele, dwelc zeer groot ghoet coste, zoo dat men zeijde, dat de stede wel ten achter was lxxx tonnen ghauts, ende dat die regimentuers niet wetende metten last waer henen, up de huijsen (die daer zeer costelic ende diere zijn) ghestelt hadden eenen x^en ende xx^en pennijnck; den x^en zoude gheven den proprietaris, ende den xx^en den huerdere, ende stonden die

[p. 239]

huijsen ledich, zoo zoude den proprietaris beede den x^en ende xx pennijnck daer af gheven, ende wilde hij dat servituut lossen, dat mocht hij doen binnen den eersten jare den pennijnck xvj, binnen den ij^en jare den pennijnck xviij^e, binnen den derden jare den pennijnc xxiiij, ende daer naer en zoudet niet losselic noch redimeerlic zijn, maer zoude blijven een onlosselicke rente up de huusen. Dus een huus dat xl ponden grooten tsjaers ghalt, moeste in den los gheven: voor deerste jaer lxiiij ponden grooten, voor tweetste jaer lxxij, voor tderde jaer lxxxviij, dwelc een onredelic ghelt bedrouch. Maer die van Andtweerpen warender inne, zij moestender duere, ende peinsden liever de curte quale dan de langhe. Zulck proffijt es hemlien vander nieuwer predicatie ende tmeijten ghecommen. Niet min, of dit alzoo vulcommen es, ic gheloove beter neen dan ja, men heeft vander affectatie emmer niet ghehoort, al zout eerstmael voor handen ghenomen gheweest hebben. Ende die van Ghendt (eijlacen!) moesten wel alle daghe bezurghen l ponden grooten, mits de servise vanden meester del campo, ende de l stuvers de maent voor elcken soldaet, ende en hadden gheen ghelt daer toe dan dat zij te freete uplichten moesten. Hare assijsen, sonderlinghe van bier ende van wijn (dwelc de beste pleghen te zijne), en gholden ooc niet vele, mits dat dinzetenen, die verlast waren vande Spaengiaerden, somtijts haren wijn lieten halen van hemlieden oft hare motsjaetsen ende ooc haer bier, dat en conde men niet verbieden. Die Spaengiaerts wildent wreken, zegghende: wij zijn assijse vrij. Ende tes bevonden, dat binnen den tijt dat de Spaengiaerts te Ghendt laghen, ghedroncken waren, zonder assijse, meer dan zes duijsent hamen wijns, elcke hame haudende lx stoopen. Al desen wijn en mochten die Spaengiaerts alleene niet ghedrijncken,

[p. 240]

die sober van drijncken zijn, alzoo gheworden duer de natuere van hare landen, die zeer heet zijn ende heete wijnen voortbrijnghen, zoo dat bij dien tveel drijncken daer verboden es of de doot en zouder naer volghen. Maer tes wel te dijncken, dat die lieden vander stadt, ooc onder dat decsel mede droncken ende haren wijn haelden, zoo zij achternaer openbaerlic deden, int nieu casteel ende in de kelderen tot de soldaten gheapproprieert. Dit wist de justicie wel, die de zelve pachten ter stede proffijte inghehauden hadde; maer ziende hoe mesjantelic haer inwonende medeburghers vande Spaengiaerts verdruct, verdreecht ende veronghelijct waren, ende wat grooter oncosten zij daer af dooghen moesten, zaghen al willens duer de vingheren. Aldus dan leet de stadt in twee mannieren groote schade ende interrest, zoo dat men gheenen middel en wist om haer te helpen, te weten eerst duer den oncost vande soldaten, die zij dooghen moest, ende ten anderen duer tverlies van hare beste assijsen. Den oncost vande soldaten (die zeer groot, ende eccessijf was) poochden die heeren van Ghendt te brijnghen up de ghemeene generaliteijt vanden lande van Vlaenderen, te weten up den impost daer niemant vrij af en ghaet, ende daeromme groot ghoet innebrijnct, maer daer en es gheen effect afghecommen nopende die vier leden slandts. Die van Ypre vouchden haer met die van Ghendt; want zij ooc soldaten hadden; maer die van Brugghe ende tVrije (welck Vrije haer rechthuus binnen Brugghe hebben, ende bijdien, bij informacie, uut eenen mont connen spreken, dijnckende ooc dat die van Brugghe lettel mesdaen hadde, ende bijdien lettel correctie schuldich waren te lijden) vielen daer jeghen, ende wilden elc zijnen last laten draghen, niet ghedijnckende hoe int fortifieren van Grevelijnghen tghemeene landt van Vlaenderen die

[p. 241]

groote oncosten ghedoocht hadde, zoot noch blijct an de bolleweercken daer de wapenen vande vier leden slandts van Vlaenderen an ghestelt zijn, welcke stadt van Grevelijnghen, indien zij inghenomen hadde gheweest, alzoo zij bijcans was in de laetste foele ende inbrake vande Franchoijsen, eer zij aldus ghesteerct was, Brugghe zoude in grooter vreese gheweest hebben. Maer Godt ende die cloucmoedicheijt vanden ghevanghenen grave van Egmont (welcx peert onder hem in de battaille duerschoten was) heeft die van Brugghe bescheermt, met hulpe van die zeer cloucke ende ghetrauwe ruteren ende landtsknechten, die hij met hem hadde, wederstaende ende verwinnende een veel meerder macht van volcke ende artijlgerie dan hij zelve bij hem hadde; maer die van Brugghe verlieten haer up de Spaensche nacie, cooplieden vander wulle, die zij in haer stadt hebben, hopende daer ghoede vrienden an te vinden. De abt van Bauloo¹ was ooc een Spaengiaert, die zij ooc met haer hadden, ende meer ander groote meesters tHove. Nochtans werden haer nu haer prevelegien ghenomen ende ghecasseert, van dat een poorter van Brugghe niet verbueren en mach zijn lijf ende ghoet, maer eenich van tween, zoo dat zij nu moghen lijf ende ghoet verbueren. Zij hadden ooc onlancx ghecocht de steden van Damme ende vander Sluus, dwelc hemlien niet zeere en proffijteerde, mits dat die steden ruwijnues ligghen, ende de avenen niet meer en dueghen, mits dat zij verzant zijn. Die van Ghendt, niet jeghenstaende den recontre van die van Brugghe ende vanden Vrijen haer duure vrienden, ende dat die van Brugghe haer zake palieerden, zij moch-

1 Jacobus Delrio, abt van Baudeloo, gestorven 23 maart 1610, oud 88 jaar.

[p. 242]

ten noch tijts ghenouch ooc crijschknechten in haer stadt hebben ende grooten oncost daer af dooghen, waer up zij wel ghepaeijt waren, mits dat men haer alsdan uuten ghemeenen impost vanden lande van Vlaenderen ooc helpen zoude, zoo haer ghepresenteert was, hilden tHove vast anne omme verlichtijnghe, bij zulcken middele als voorscreven es, ofte bij eenen beteren te hebben die den duuck Dalve met zijnen raet adviseren mochte, ende ghecreghen ooc ghoeden troost, maer gheen effect. Den Duuck ende zijnen raet hadde ghezeijt, et dochte haer beter ende behoorlicker, dat men de oncosten stelde generaliter up alle dese Nederlanden, alzoo wel up die gheen knechten en hadden, noch niet gheghuest en hadden, als up die andere, mits dat tcrijschvolck hier in dese landen ghebrocht ende upghenomen was, niet alleene ter bewaernesse van eenighe steden oft houcken landts, maer van alle de Nederlanden, die altemale in perijckel stonden, hadde tvoorghenomen quaet moghen, zijnen voortghanck hebben, veel redelicker, wijselicker ende discretelicker ghevoelende dan die partijelicke Brugghelijnghen ende die vanden Vrijen, die men wel paeijen zoude, waert hier niet te lanck om verhalen.