Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

[p. 231]

Cap. VIII.

Hoe de marcgraefnedinne van Beerghen al haer ghoet verlatende, es in een clooster ghetrocken; vanden capiteijn vanden casteele te Doornicken diveersche propoosten; van een ghevecht te Ghent; ende hoe tgheboufte int West-quartier wederomme leelicke tijrannie deden.

Ontrent desen tijt, es uut grooter droufheijt ende desolacie, de marcgraefnedinne van Beerghen, mits dat haer ghoet al gheconfisquiert was, te Mechelen, in een zusterhuus ghetrocken, om een stille aerme leven te leeden, als een ander Senobia Palmirenis¹. Haer man(zoo ghehoort es) was bij den Coninc in Hijspanien met den heere van Montingij, ende es daer overleden, welcx lichame thuijswaert ghezonden was, besloten in een vat, dat welcke men visiterende, zoude bevonden hebben zeer meshandelt te zijne.

Alle die groote meesters als Orainge ende andere, diet eijmelic met de ghuesen ghehauden hadden, zijn hare ghoeden upghescreven sConincx proffijte een groot ghetal.

Item daer waren gheschict een deel Spaensche soldaten naer Valenchiene, ende zouden van daer commen naer Doornicke. Die hadden ghezeijt: den capiteijn vanden casteele te Doornicke zoude ghestraft werden, dat hem gruwen mochte, oorzake hij en wilde tcasteel niet overgheven in de handen vanden capiteijnen ende crijschlieden, die van sConincx weghe ghecommen waren, nemende zijn excuse dat hij noch gheen last van zijnen meester Montengij

1 Zenobia, koningin van Palmyra.

[p. 232]

en hadde, die (alzoo ghehoort es) alnoch in Spaengien was, mede voor suspect ghehauden ende heretijck. Daerom riepen die van Valenchiene zoo zeere up hem, oock begheerende appointement van hem te hebben, die gouverneur van Henegauwe was, ende niet van dheere van Noircarmes; want zij dachten, dat Montingij haer sachtelic anthieren zoude als ghenouch van haerder zijde zijnde. Men zecht: zoo den meester es, zoo es den cnape. Tes wel moghelic, dat de heere van Montingij voornoemt ghestelt heeft capiteijn vanden Doornicschen casteele eenen, die ooc van dien zinne was, niet min ic laet voort Godt oordeelen, dan dat ic wel can zien, dat den voornoemden capiteijn qualic ghedaen heeft, anghezien dat den Coninc verre boven Montingij es, ende dat Montingij bij hem te ghelijcken, maer een paigie en es. Aldus en voughet niet wel, dat ijemant niet en obediert den, wille vanden Prince, ten ware dat hij ooc hadde tconsent van zijnen dienare. Dit can elc wel verstaen ende bemeercken, die zinnen heeft. Ander hebben naermaels ghezeijt, dat den voornoemden capiteijn niet mesdaen en hadde, als van als dat hij dede consent vanden Hove hebbende, ende dat hij was bevonden ghoet ende catolijck te zijne. Men heeft ooc naermaels niet ghehoort, dat hij daeromme ijet te lijden ghehadt heeft.

Up den xxvj^en januarius, maendach wesende, quam eenen waghene met casen ghereden up de Nieustrate, voor mijn duere, ende eenen Spaengiaert nam eenen caes. Dat wart den wagheneere gheware ende liep daer achtere, ende als hij den caes niet gheven en wilde, zoo ghaf hem den wagheneere een souffelet dat ment hoorde clacken herde verre. Den Spaengiaert track zijnen rappier uut, ende slouch naer hem, die vluchte naer den Blenden Hesele, ende mits dat den wagheneere an den muer vanden huse was, zoo slouch

[p. 233]

hij den rappier jeghen den muer, ende et schanffelde een cleen wondekin in zijn hooft; niet jeghenstaende dien, liep hij noch daer achtere ende behilt zijn voornoemde dieverije.

Up den zelven dach zijn tgheboufte in dWestquartier ghecommen een ghedeel tot Hondtscote, ende ghaende in de keercke vonden daer twee priesters misse lesende, die hebben zij an de autaren doot ghesmeten, ende tvolc dat in de keercke was hemlien ter weere stellende, werden van hemlien ghewont, ende men zecht, datter zeven af doot ghebleven zijn. Dat ghedaen zijnde, zoo zijn zij weder in hare bosschaige ghetrocken. Men zeijde ooc, datter daer gheweest hadden tot eenen priester, die zij anreest hebben, ende hebben zijn manlicheijt up een ghelt ghezet, die verhooghende ghelijc men metten stocke ander huijscateijlen verhoocht, ende vraechden vast oft niemant beter ofte meer weert en was, waer up den priester hemlien beloofde te gheven tien pont grooten, wilden zij hem tvoornoemde let laten. Zij hebben ghezeijt: wij zijn te vreden, ende hebben tghelt van hem ontfaen; maer daer naer zouden zij hem noch zijn manlicheijt afghesneden hebben, zegghende: neemt wij latent u, ende stakent hem bebloet in de handt, zegghende: daer es u katteijl, dat ghij ghecocht ende betaelt hebt. Eijst zoo, tzijn abominabel sticken, die de Dagartissen, Ripheen noch Schiten niet voortstellen en zouden.

Hier af es een liedekin gheprent gheworden, maer ludende up een ander manniere ende oftet alleene quaetdoenders ende rovers, up den name vande ghuesen, ghedaen hadden, waer inne dit stick niet verhaelt en wert, maer dat te Hautkeercke ende Oostcappel ghebuert es. Ende luijt up den voijs papeghaeijkin was zijnen name, ende volcht hier naer:

[p. 234]

 

Hoort toe, ghij lieden alle,

 

En verstaet dit vremt bediet,

 

Van grooten onghevalle,

 

Dwelc es te beclaghen ziet,

 

Al in Hautkeercke es dit gheschiet.

 

Den pastoor, die was in groot verdriet,

 

Alzoo ghij nu zult horen,

 

Want ghelt en cleeders heeft hij verloren.

 

 

 

Al in november lestleden,

 

Den tweentwintichsten dach,

 

Die bouven, quaet van zeden,

 

Die braken, alzoo men zach,

 

Een ghat bij nachte, ic doets u ghewach,

 

Aldaer den pastoor te bedde lach,

 

Ende zeijden (twas een afgrijsen):

 

Wel an pastoor, ghij moet u ghelt ghaen wijsen.

 

 

 

Den pastoor int lijden smertich,

 

Die was duer vreese ghequelt.

 

Hij zeijde zeer flauhertich:

 

Voorwaer ic en hebbe gheen ghelt.

 

Die moorders die deden groot ghewelt,

 

En zeijden: bouve, ghij zijt wel ghestelt,

 

Ghij vint wel ghelt bij hoopen,

 

Als ghij muecht landt ende renten coopen.

 

 

 

Die bouven niet om verwreeden,

 

Onstaken een keerse ter tijt.

 

En ghijnghen den priester leeden

 

Al voor tjoncwijfs bedde met spijt.

 

Zij zeijden: wijst ons u ghelt subbijt,

 

Of wij maken u van u leven quijt;

 

Ten baet gheen langhe dralen.

 

Eijlaes! zeij den pastoor, ic en wist waer halen!

[p. 235]

 

Zij hebben hem daer ghebonden,

 

Beenen, aermen ende leen,

 

Ende hebben, als dulle honden,

 

Zijn rechter hoore afghesneen.

 

Den priester heeft om ghenade ghebeen;

 

Maer zij en waren gheensins te vreen,

 

Maer hebben subbijt gheschoten

 

An de lade, daer tghelt in was ghesloten.

 

 

 

Zij namen daer binnen den conroote¹,

 

In munte zeer menich faut,

 

Meer dan xvj ponden groote,

 

Ende eenen kilct verghaut.

 

Den priester leet in zijn hemde groot caut.

 

Waren dat niet felle moorders staut!

 

Zij deden hem groot verzeeren,

 

Want zij namen den priester al zijn cleeren.

 

 

 

Dees bouven, hoort mijn ghewaghen,

 

Continueren in haer upstel.

 

Ten leet niet meer dan zes daghen

 

Zij trocken, met moede fel,

 

Al tot Oostcappel, ten was gheen spel,

 

En zaghen naer den pastoor zeer snel.

 

Zij toochden daer haer voere.

 

De gheheele ghebuerte stelden zij in roere.

 

 

 

Men zach daer wonder ghebueren

 

tOostcappel hende zaen;

 

Want zij brochten in dolueren

 

Den pastuer met druck belaen.

1 De bende.

[p. 236]

 

Zij namen hem terstont ghevaen;

 

Zij sneden zijn hooren af zonder ghenaen;

 

Zij wilden hem ooc ontlijven;

 

Juweelen noch ghelt en mocht daer blijven.

 

 

 

Dijnct oft was om te bequellen!

 

Hij en mochtse niet ontvlien.

 

Wel vijfentwintich ghezellen

 

Hebben die ghebueren ghezien,

 

Djoncwijf duerschoten zij naer haer bespien,

 

En zij leedden ooc den pastoor met dien,

 

Al in een bosch beloken,

 

Tes jammer, macht niet curts zijn ghewroken!

 

 

 

Wast niet een zwaer verstranghen,

 

Dat zij hem deden ghemeen.

 

Zij hebben hem daer ghehanghen,

 

Ende zijn van daer ghescheen.

 

Maer Godt liet dalen zijn gracij reen,

 

Zoo dat den bast es ghebroken in tween.

 

Eijst niet om druck verweerven?

 

Tes te duchten, hij zalt moeten besteerven.

 

 

 

Aldus zach men hem tracteren

 

tOostcapelle den pastuer vroet.

 

Hij moeste wel pijne herderen,

 

Dwelck elcken beclaghen moet.

 

Hij lieter zijn cleeren en al zijn ghoet

 

Al van die roovers, dul ende verwoet.

 

Et es quaet om verdraghen,

 

Maer Godt den Heere zal de zulcke plaghen.

 

 

 

Oorlof heeren al tsamen

 

En officieren plaijsant,

 

Wilt vervolghen naer den betamen

 

Dees roovers an elcken cant,

[p. 237]

 

Up dat in paeijse mach blijven dlandt.

 

Daer es zoo menich wreet tijrant,

 

Alzoo men wel mach scrijven,

 

Die up ander lien keerf quaet hedrijven.

Het schijnt ghenouch an dit liedeken, als dattet ghemaect was, eer dees bouven de tweetste reijse tot Hautkeercke quamen; want anders zoude daer wel ooc inghestaen hebben, hoe tijrannelic, dat zij den zelven pastuer meshandelden ende ter doot brochten, zoo wij int eerste capittel van desen vijfsten bouck verhaelt hebben. Ooc smaket tliedekin als oft van een favoriseerder der ghuesen ghemaect ware, om dat hijt causeert inckelic up roof ende moort, ende niet ghebuert te zijne ter causen vander religie, zoo hij ooc in de laetste clause ghenouch te kennen gheeft, zegghende datter menich wreet tijran es, die up ander lien keerf zijn quaet bedrijft. Oock en stont niet an tvoornoemde liedekin, bij wien ofte waer dattet gheprent was.