Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Van een log henachtighe valsche upghevijnghe vande Spaengiaerden te Ghendt voortghestelt; van zeker straetschenders ende bouven, die tHuesdene ende tAssenede veel quaets bedreven; van een groote snee, ende wat quaet dat daer uut quam; ende hoe tclooster ende abdie van Middelburch in Zeelandt verbrande, ende die keercke te Dordrecht.

Maer dat de Spaensche soldaten wilden zegghen, dat hij dlandtvolck ontrent Ghendt zoude ghecorrumpeert hebben, es een fabel, ghelijck als dat zij up eenen maerctdach, alsser veel volcx van buten in de stadt es, zouden de Spaengiaerts anreest hebben, haer spijssen ende gheweere, dat de wachten stont, ghenomen hebben, in drij steden, als in de wachte in

[p. 227]

taude casteel, an Sente Pharahilden plaetse ghenaemt tsGraven Casteel, ende up den Coorenaert de wachte in de Olijeslaghershuus, ende up den Vrindachmaerct in de Meersseniershuus, dwelc gheen apparentie met allen en ghaf; ende alzoo ic gheloove niet eenen man van buten daer af en wiste; want hoe zoude datte connen toegheghaen hebben? Alwaert dat hij hemlien zulcx inghegheven hadde, al hadde den eenen van dien zinne gheweest, den anderen zoutse verraden ende uutghebrocht hebben. Wat zoude ooc de aerme boeren daer an gheleghen hebben, haer leven alzoo in duijsent perijckelen te stellen, die doch gheen meshandt vande Spaengiaerts en hadden? Want zij niet buten te velde, maer in de stadt van Ghendt laghen, ende daer zij met haer ware te brijnghen, boter, eijeren, cooren, melck, beesten, fruut, etc., groot ghewin ende proffijt an deden, mits de menichte des vremden volcx, zoo dat de stadt meer behoufde dan zij te voren ghedaen hadde, als zij daer niet en laghen, zoo elc wel considereren can. Maer tes ghoet te ghevoelen, dat zulck upgheven quam uut een nijdich ende ghierich herte, om eenighe oorzake te vinden om die van Ghendt te moghen rooven, daer zij som zeer toe gheneghen waren, zoo men in de voorleden foele up den Coorenaert wel ghewaer gheworden hadde. Niet min daer waren ooc vele ghoede mannen onder hemlieden, alzoo ghoet gheschict ende hertelic als mense weinschen mochte; van dese en willen wij dit niet verstaen hebben dan van een deel quaetwillighe.

Daer wart ooc ghezeijt, dat men vander overheijt weghe upnemen zoude hier in Vlaenderen een deel duijsent mannen, om te zenden ende te avontueren jeghen de rebellighe Franchoijsen ende Duijtschen, ende de Spaengiaerden zoude men hier laten ligghen, up der lieden halsen ghoede daghen hebbende ende haer zelven mestende.

[p. 228]

Up den xxiij^en januarius, vrindach wesende, was zeker gheboufte in de prochie van Huesden bij Ghendt, alwaer zij eenen man ghenaemt Macharius Schepens groot torment anghedaen hebben, met viere ende andersins; ende zijn wijf ghenaemt Smeijs hebben zij metten achtersten bloot ghestelt up eenen stoel, die zij den bodem inghesmeten hadden, ende stoocten vier daer ondere, quelden voort haer huepen met heete tanghen, om te weten waer haerlier gheldeken was, ende namen al dat zij crijghen conden.

Dese oft andere hadden ooc gheweest tot Assenede an de zee, alwaer zij in een landtmans huus quamen tsavonts ten vj hueren, de welcke zijn tienster steerck binnen huijse was, ende ghaven haer uute dat zij souverains dienaers waren, bonden den man de handen up den rugghe ende die ander huijsghenooten van ghelijcken, ende doe ghijnghen zij thuus berooven van boven tot beneden, ende men zecht, dat zij int zelve huus noch anderwaerf ghecommen zijn bij schoonen daghe.

Up den xxv^en januarius wast zeer ghesneeut, wel eenen voet dicke ende meer, en mits dat sondach was wierp men zeer met sneeballen, ende sonderlinghe die Spaensche soldaten ende motsjaetsen, die vele ghemeen lieden ende knechten van Ghendt niet en mijdden, maer worpense daert te passe quam ende ooc ander persoonen. Want int Zaeijsteechskin bij tSchepenhuus, dwelc men nu heet tSchepenhuusstraetkin, lach een man, een meersenier ende procuruer bij Vinderen, in zijn veinster, ghenaemt . . . . (sic), ende wart met eenen stijf ghewronghenen sneebal zoo hert gheworpen int slach van zijnen hoofde, dat hij daer af nederzanck ende doot bleef. Een ander man vander stadt commende gheghaen up den Zantbeerch, wart ooc van eenen met eenen sneebal gheworpen, de welcke daer in vergramt

[p. 229]

zijnde track zijnen snijer uut ende plantten den Spaengiaert in zijnen rughhe. Aldus en quammer niet veel vruechden van zulck spel.

Up den zelven dach sneeudet wederom zeere, ende dat zeer onnatuerlic was, de lucht onstack zoo in Zeelandt (ja, eijst dat ment ghelooven mach), dat den blixem slouch al boven in den appel vanden turre vanden clooster ende abdie tot Middelburch (dwelck een schoone ende costelicke abdie es), ende es zoo tvier nederwaert gheloopen, ende heeft den gheheelen turre ende keercke verbrant, ende daer mede, onder veel costelicke juweelen, een uutnemende constighe ende costelicke tafele gheschildert bij meester Jan Van Mabuese, die zoo groot was dat zij dobbel dueren hadde, ende als men die open dede, zoo moest men die met sgraghen onderstellen, want die ijseren leden en hadden tghewichte niet moghen verdraghen, ja, indien dees tafele gheen schade en leet in den tijt vander brekijnghe, zoo wij int tweede bouck int xv^e capittel vermaent hebben.

Dese vremde gheschiedenesse ghaf de ghuesen een oorzake om wederom te cauten ende haer tanden te stoken, zegghen: ziet hoe Godt ooc zienlic tgheestelicke plaecht ende toocht dat haer dijnghen Godt niet en behaecht. Daer jeghen zeijden de catolijcque ende den duuck Dalve, dattet niet zonder groote presumptie en was van ghedaen te zijne van eenighe ghuesen, die daer puppen zouden moghen gheleijt hebben; want twas gheheel contrarie der natuere, alsdan int hertste vanden winter ende zoo groote snee, vier uuter lucht te vallen ende te moghen voncken, ende te meer om dat up den zelven tijt verbrande eenen turre ende keercke te Dorderecht, in Hollandt, bij den welcken menich vremdelic daer af sprack, om dat jueste de keercken ende cloosters gheraect waren metten brant ende gheen ander huijsen oft logijsten.

[p. 230]

Up den voornoemden dach, quam de tijdinghe te Ghendt, dat de quaetdoenders ende moordenaers in den Westkant, die de priesters ende costers zoo tijrannelick anvielen, waren meest vremdelijnghen uut Inghelandt, de welcke daer ghezonden waren om zulck exploot te doene, ja, om alle priesters ende religiuesen, ende daer naer alle catolijcque ende die contrarie haers gheloofs waren, in Vlaenderen, te vernielen ende uut te roeijen, haddet haer moghelic gheweest, van die valsche ministers ende ketters bouven toeghestooct, die wat meer dan over een jaer tijts, in Vlaenderen en eldere, ghepreect ende haer fenijn ghezaeijt hadden ende uut toestoken, ende last van ander sectarissen, die ooc daer ghevlucht waren, ende uut wederwraken, dat zij verjaecht waren ende dat men haer ghoeden confisquierde, dwelck zij meer de priesters toescreven dan haer wel verdiende ketterie ende uproericheijt, den priesterlicken staet zoo hert anvielen, dat een christen herte verscroumt te vertellen. Van dese quaetdoenders ende bouven zeijde men voor waerachtich, datter noch zesse ghevanghen waren, zeer curts, ende men zeijde, dattet zelve ministers waren, ende waren betraept ende ghevanghen up een muelene, mits dat zij haer in gheen huijsen oft heerbeerghen en dorsten betrauwen.