Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. IV.

Van sommighe onghehoorde tijrannighe sticken over de priesters int Westquartier gheschiet; hoe Glaudekin Ghoetghebuer te Ghendt ghecommen ende ghevanghen es; ende van een scheerp mandament jeghen die voornoemde tijrannen ende diese heerbeerchden oft favoriseerden.

Up den xj^en ende xij^en januarius ghebuerde wederomme een rudesse in den Westcant, ontrent Belle, up de zijde vanden Walschen cant; want tgheboufte, roovers ende sectarissen hebben in de keercken gheloopen ten platten lande, vanghende de priesters ende costers daer zijse ghecrijghen conden, ende deden hemlieden zelve, met foortsen ende dreeghementen, tvier in der keerckenboucken ende ander ornamenten steken, verbranden ooc der priesters joncwijven thaer van haerlier hoofden, als oft vaudoijsen oft toveressen gheweest hadden, ende meer ander autraigen doende.

Up den xiij^en der voornoemder maent, zeijde men, dat up den zelven dach ghezien was Glaudekin Ghoetghebuer, een quistcoolkin ende poorterkin van Ghendt, die hem zeer breet met de ghuesen ghemoijt hadde, zoo voren gheseijt es, ende zoude zien commen zijn ghereden te peerde, gheleerst ende ghespoort, up de Hoochpoort, ten huijse van Vincent Chris-

[p. 211]

tiaens, scheppere, af beetende moghelic up zijn avontuere, als sommighe andere, welcke wedercomste van vele cranck confoort hadde; want zij werden anderwaerf ontboden bij den priveen raet vanden duuck Dalve ofte den Coninc, om rekenschap van hare feijten te gheven. Daer wasser ooc ghetaxeert, die maer sommighe zaken de ghuesen anghaende gheweten hadden, ende niet uutbrocht oft te kennen ghegheven, waeromme men haer te laste leijde, dat zij ooc van dien volcke waren.

Item tsanderdaechs, up den xiij^en der maent januarius, was tvoornoemde Glaudekin Ghoetghebuer an mijnheere van Mocron¹, souverain van Vlaenderen, ende an mijnheere den onderbaliu tooghende zijn gheleet, gheteekent bij den secretaris tHove, Cortewille, dwelck, zoo sommighe presumeerden, niet steerck ghenouch en was, als niet behoorlic ghegheven. Dienvolghende zoo ghaven zij eijmelic last de dienaers van Ghendt hem te vanghen; ende up den xvj^en der zelver maent, hij ghebancketteert ende ghedroncken hebbende met de weduwe van Joos De Hert, wisseleere, daer hij noch bij gheconverseert hadde, zoo es hij met haer ghecommen int Mortierkin ende van daer in den Bonten Hert, ende sommighe vremde woorden ghezaeijt oft ghezeijt hebbende, wart daer ghevanghen ende int sausselet gheleet, sprekende zeer hooghelic, zegghende: hij zoude eer xxiiij hueren uutghelicht werden, ende cloppende up zijn burse, sprack: dat es der papen ghelt. Tsanderdaechs werden hem de boijen anghesleghen, ende daer was ghezonden naer Bruessele vander wet weghe, wat men met hem doen zoude. Ende curts naer dat hij ghevanghen was, zach men uut der zelver heerbeerghe ghaen de voornoemde vrauwepersoon

1 F. De la Barre, heere van Mosschroen.

[p. 212]

met lettel eeren. Hij was een groot quaetbeleekin¹ ende hoerjagher, andersins een jonck schoon man, van ghoeden gheslachte ende vrienden, wel sprekende, maer niet ghetrauwe in zijn woorden.

Daer wart ghezeijt up den voornoemden xvj^en der maent januarius, als dat up den xiij^en der zelver maent dat quaet gheboufte in den Westcant gherecontreert was, ende daer wasser neghen of tiene af dootghesleghen. Men meende, dat dit tijrannich gheboufte mocht steerck zijn ij of iij^c, ende hadden noch meer ander leelicke sticken bedreven, in sommighe plaetsen de priesters de leden afsnijdende, de keercken schendende; hadden ooc eenen priester bij zijn manlicheijt ghehanghen, maer de coorde brack vanden ghewichte, ende den aermen martelare viel nedere, maer es vander foortse ende meshandelijnghe ghestorven. Een ander priester hebben zij de manlicheijt afghesneden; ende twee mijlen van Ypre hebben zij eenen pastuer, priester ende coster ghevanghen wech ghevoert, ende men wist niet waer zij daer mede voeren. Van dit gheboufte zijnder noch zesse ghevanghen, ende up den zelven dach naer der noene ghehanghen vanden stedehauder vanden souverain van Ypre, Visch ghenaemt, met zijnen volcke ende ghealeierde. Ende om te remedieren dese leelicke foelen ende moordadighe sticken, zoo drouch men up den voornoemden xvj^en januarius, saterdach wesende, te Ghendt te coope, zeker oordonancie sConincx ons gheduchts heeren, jeghen die voornoemde foelen ende rudessen in den Westcant, ende was ghedaen te Bruessele up den xij^en januarius xv^c lxvij, ende was ghepublieert in openbare consistorie van mijn heeren vanden rade in Vlaenderen, present mijne voor-

1 Kwaadbeleider.

[p. 213]

noemde heeren, advocaten, procuruers ende ander diveersche bijstanders, up den xv^en januarius xv^clxvij, bij Augustijn Van Huerne, ondergreffier, waer af tinhauden hier naer volcht van woorde te woorde:

‘Onsen lieven ende ghetrauwen die president ende lieden van onsen rade in Vlaenderen, saluut ende dilectie.

Alzoo wij behoorlicken onderricht zijn vande groote insolencien, wreedheijt ende ghewelt, die eenighe sectarissen ende andere quaetdoenders, onder tdecxele vande nieuwe religie, ten platten lande, in diveersche ende verscheeden quartieren van onsen lande ende graefschepe van Vlaenderen, namelic int Westquartier, onlancx hebben durven voortstellen ende ghebruucken up de persoonen ende ghoeden vanden gheestelicke lieden, zonderlinghe vande ghoede ende catholijcke pastoren oft prochiepapen, ghaende dezelve quaetdoenders bij nachte ende bij rotten oft hoopen, de voorseijde ghoede pastoren oft prochiepapen plunderen ende haer hooren afsnijden ende ooc vermoorden, twelck den anderen ghantzlicken zoude intimideren ende vreese anjaghen ende haer scapen ende prochianen doen verlaten ende abandoneren (ghelijck wij tot onsen grooten leetwesen verstaen eenighe alreede zulcx ghedaen hebben), de welcke mitsdien den wulfven overghelaten zouden wesen, ten ware daer inne van onsen weghen promptelic met behoorlicke remedie voorzien werde.

Soo eijst, dat willende zulcke afgrijselicke sticken, zoo vele als in ons es, verhoeden ende doen cesseren, ende den ghoeden pastoren oft prochiepapen ende andere priesters de vreese ende vare van ghelijck ghewelt ende overlast weeren ende afnemen, up dat zij tot vulbrijnghen van haren last ende officie, vrijelicken moghen vaceren ende verstaen, sonderlinghe anmeerckende, dat de prochianen (daer af de pastuers

[p. 214]

last van zielen hebben) reciprokelic schuldich zijn, dezelve pastoren jeghens alle inconvenienten, perijckelen ende ghewelt, die hem an lijf ofte an ghoede zouden moghen overcommen ofte anghedaen werden, te behoeden, voorstaen ende bescheermen, wij om dese ende andere redenen ons daer toe beweghende, hebben bij advijse ende deliberacie van onsen zeer lieven ende zeer beminden neve, ridder van onser oorden, stadthauder, gouvernuer ende capiteijn generael van onse landen van haerwaertsovere, den hertoghe van Alve, etc., metghaders van onsen lieven ende ghetrauwen die lieden van onsen raden van state ende secreten neffens hem wesende, gheordineert ende bevolen, ordineren ende bevelen wel eernstelicken bij desen, dat alle onse onderzaten ende inghezetene van onsen voorseijden lande ende graefscepe van Vlaenderen ende elc van hem bijsondere, zoo hem toebehoort, zulcx voorzien ende oordene stellen, dat den voorseijden gheestelicken persoonen, pastoren, prochiepapen oft andere priesters, gheen inconvenient, overlast oft schade, an lijf noch an ghoede (de welcke wij in ons behoet, salvegarde ende bescheermenesse ghenomen hebben ende nemen bij desen) meer anghedaen en worde oft overcomme; maer de zelve jeghen alle moordenaers, roovers, guaetdoenders oft sectarissen, die hem eenich quaet, overlast ofte schade an huer persoenen, ghoeden, huijsghezin oft familie zouden willen doen, helpen bijstaen, beschudden ende bescheermen, tzij mits stellende ende vernieuwende behoorlicke wachte van nachte te nachte, in de huijsen vande voorseijde pastoren oft ander gheestelicke lieden oft daer ontrent, ter ghevouchlicker plaetsen, ende dat van weerbaer ende catholijcque mannen oft bij andere bequame ende practicable weghen, ende naer de gheleghentheijt ende diveersiteijt vander plaetsen, up arbitrale pene

[p. 215]

ende correctie, indien zij haer debevoir daer inne niet en daden zoot behoort, ende voorts ghehauden te werden voor suspect, ende medeplichtich vande mesdaden ende insolencien voorscreven.

Ende bovendien willen wij, dat die vander ghemeente, durpe oft plaetse, daer zulck quaet ghebuert zoude wesen, ghehauden zullen zijn hare pastoren ofte prochiepapen oft huer vrienden, hoirs ofte eerfghenamen, in den ghevalle de zelve vermoort oft ghedoot waren, te verghelden ende recompenseren vanden ghoeden, die alzoo gheweldelick hem ghenomen oft berooft zouden wesen, ende daer vande schade, naer dien de zelve bij den officiers ende wethauders vander plaetsen daer zulcx ghebuert zoude zijn, sommierlic gheestimeert zal wesen, executabel zal zijn realicken ende bij feijte up de inghezetene vande voorseijde durpen oft plaetsen, niet jeghenstaende oppositie oft appellacie ghedaen oft te doene, noch ooc eenighe previlegie, vrijheden, costumen, poorterien oft ander exceptien ter contrarien, ende om de voorseijde mesdaden beter te beletten, hebben wij allen oft een ijeghelicken toeghelaten ende toelaten bij desen vrijelicken ende zonder eenich draghen, doot te slane de ghene die de zelve ghedaen zouden hebben ofte attenteren te doene, als openbare grassatuers ende straetschenders.

Voorts meer, willen ende bevelen wij, dat de ghene die de voorseijde moordenaers oft grassatuers in haer huijsen ontfanghen, helpen ende assisteren zullen, terstont ghevanghen ende ter doot ghebracht ende gheexecuteert werden als de quaetdoenders zelve, ende dat hare huijsen gheheelicken gheruwijneert ende afghebroken zullen werden, ten exemple van anderen. En ten hende dat van onse jeghenwoordighe ordinancie ende ghebodt niemant ignorancie en zoude moghen pretenderen, zoo ontbieden ende bevelen

[p. 216]

wij u wel eernstelicken, dat ghij de zelve terstont ende zonder vertreck doet uutroepen ende publiceren alomme binnen den steden ende plaetsen van onsen voorseijden lande ende graefschepe van Vlaenderen, daer men ghewonelic es uutroupinghen ende publicacien te doene.

Ende tot onderhaudenesse ende observacie van dien, procedeert ende doet procederen jeghens de overtreders ende ongheoorsame, bij executien vanden penen boven verclaert, zonder eenighe gracie, jonste, dissimulacie oft verdrach des te doene, met diesser ancleeft, gheven wij u ende allen onsen officieren ende wethauderen, mitghaders dien van onsen vassalen, vulcommen macht, auctoriteijt ende sonderlinch bevel; ontbieden ende bevelen voorts een ijeghelicken, dat zij u ende hem tzelve doen eernstelic verstaen ende obedieren. Want ons alzoo ghelieft.

Ghegheven in onser stadt van Bruessele onder onsen contrezeghel, hier up ghedruct, in placcate, den 12 januarius 1567.’ Onder stont ghescreven: ‘bij den Coninc in zijnen rade, ende gheteekent Doverloepe.’