Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. III.

Hoe die Spaengiaerden, die ter causen vander foele up den Coorenaert ghevanghen zaten, ontsleghen werden; ende hoe die peerden, die van Nederlandt ten dienste vanden Coninc ghecommen waren, vele storven; hoe onsen coninc Phelips vande catholijcque Franchoijsen ghepresen wart; ende van groote rumoeren van oorloghen, die men hoorde oft vreesde in Vrancrijck ende Duijtschlandt.

Ende alzoo dese aerme landtlieden ghevanghen waren, die lettel oft niet mesdaen en hadden, alzoo waren die ghevanghen Spaengiaerden, ter cause vander foele up den Coorenaert, die vele mesdaen hadden, alle meest uutghelaten vrij ende vranck. Dat was een zachte ghalleije, daer men dinsetenen van Ghendt thooft mede ghebonden hadde, ende waer toe men ketenen ghereet ghemaect hadde, zoo ghehoort es. Niet min niemant en es gheholpen met ijemants qualicvaert oft verdriet, dan dat men zach, dat de justicie over hemlien zeer zachte sneet ende zeer hert over andere, die jeghen haer ijet uutstaens hadden.

Item van Vrancrijck quam de mare, dat den prince van

[p. 208]

Condée ghereculeert was tot in Loreijnen, ende datter een deel peerden ghestorven waren vande heere van Harenbeerghe, die daer van onsen coninc Phelips, zijnen broeder, den coninc van Vrancrijcke ghezonden waren, tzijnder hulpe ende bijstandicheijt; welcke qualicvaert der peerden bijquam, omdat zij drijnckende tcaude put of sisternewater, die in sommighe plaetsen diepe in deerde waren, ende bij dien dwater veel te cauder, daer duere vercaudden ende de doot creghen. Waeromme de Nederlandtsche ruteren, die men zeijde dat daer wel drij duijsent steerck te peerde waren, ende ooc die Fransche peerderuteren, die ooc groote schade in haer peerden gheleden hadden, dwater uut deden scheppen in een vat ende ghoten daer wijn inne, ende mijnghelden dat int water om tcaude water alzoo te verwaermen, ende ghavent alzoo haer peerden te drijncken. Ooc was daer de foeraige zoo diere ende quaet om crijghen, dat zij haer peerden met broode moesten voeden. Die Franchoijsen, die catholijck waren ende ghoet met haren Coninc, presen ende loofden wonderlicken zeere onsen coninc van Spaengien, coninck Phelips, weinschende om zijn eeuwighe welvaert ende lanck leven, zegghende, dat hij een zeer ghoet prince was, zijn landen niet belastende noch zijn onderzaten traveillierende, ende allesins een prince ghefautsoeneert, vul duechden ende virtuten, zoo hij ooc in der waerheijt es, ende hadden veel te meer jonste ende affectie tot zijnder Excellencie, anghezien dat hij de zustere van haren Coninc ghetraut hadde, ende hemlien hulpe ende assistencie dede, met volcke ende met ghelde, jeghen hare wederpartije, die dlandt zeer bedorven ende menich meinsche in verdriet brochten; want onsen Coninc hadde hemlien toeghezeijt naer zijn uuterste vermoghen, hulpe ende bijstandicheijt te doene, zulcx als van noode ware, en dat

[p. 209]

zij noch ghoet noch ghelt sparen en zouden om haer conincrijcke in paeijse ende in ruste te brijnghen, ende de rebelle ende uproerigghe te wederstane ende bedwijnghen bij alle doenlicke middelen, die eerlic, duechelic ende proffijtelic waren; waeromme hij bij hemlieden eenen hooghen lof verdiende, die hij wel weerdich was, duer de gracie Godts die hem regiert, die alle lof ende eere oorspronckelic moet toeghedreghen werden.

De soldaten te Ghendt zeijden, als datter in Vrancrijcke een groote guerre ende oorloghe voor handen was, ende dats die Duijtschen haer werden moeijende, zegghende dat Condée in Loreijnen ghereculeert was, ende dat bij hem ghecommen waren acht duijsent Allemans oft Duijtschen ende meer ander volck, ende over de zijde vanden Franschen coninc warender ghezonden oft ghecommen x duijsent Duijtschen, men meende vanden Keijser, die onsen Coninc bestaet als rechtzweer zijnde, ende een deel Spaengiaerts ende Nederlandtsche peerderuters, zeer fraeij ghemonteert. Maer men wilde zegghen, dat Duijtschlandt al in roere was ende een groot perijckel voor handen; want den duuck Dalve, boven dat hij den grave van Egmont ende van Hoorne beede ghevanghen hilt, zoo liet hij haerlier ghoedijnghen bescrijven om al te confisquieren, zoo hij ooc dede de ghoedijnghen van Bredenrode, Culenburch ende meer andere, ende zoo men tghoet bescreef vanden prince van Oraingien, ende men begheerde van zijn stadt Breda overghevijnghe, zoo hebben zij ontboden, dat zij gheen last van haren heere en hadden zulcx te doene, want men zeijde, dat Orainge afquam ghesteerct met een macht van Duijtschen, om hem te commen verandtwoorden ghewapender handt. Vele meenden, dat qualic ghedaen was, dat de hertoghe van Alve, die van faculteijt minder was, zoo zij zeijden, dan sommighe princen,

[p. 210]

welcx ghoeden ende lijven hij aanghetast hadde, dat hij hem zulcx bestont te doene voor de comste vanden Coninc, ende dat hij dees landen in groot perijckel stelde; maer den ghemeenen man en weten noch en verstaen de zaken vande princen niet, ergo blent ende onwijs om daer af veel te willen spreken oft disputeren.