Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

[p. 199]

Dat zevenste boeck.

Cap. I.

Van sommighe tijrannighe ende ghruwelicke sticken bedreven van sommighe sectarissen int Westquartier van Vlaenderen an de persoonen van sommighe priesters, ende ooc an eenighe keercken, ende hoe dheere van Reesseghem ghecommen es tYpre, informatie hoorende up de voornoemde tijrannie.

In januario 1567, sprac men wonderlic ende verscrickelic van die rudessen ende tijrannische sticken, die sommighe ghuesen int Westquartier van Vlaenderen over eenighe gheestelicke bedreven hadden. Ende zoo, up den x^en der voornoemde maent, een man van Hasebrouck tot mijnen huijse ghelogiert was, zoo hebbe ic hem daer af neerstich ondervraecht: de welcke mij verclaerde waerachtich wesende, hoe dat tot Haukeercke (dwelck es een prochie, die gheleghen es tusschen Hondtscote, Cassele en Steenvoorde, ende niet boven een mijle ende een alve van Hasebrouck voornoemt) een pastuer oft priester predicte naer costume, ende was redelicken wel gheleert ende een fraeij cloucmoedich man, hebbende tChristen gheloove zeer lief. Dese, om dat hij neerstich predicte jeghen de nieughezinde Sacramentisten en dierghelijcke, wart van hemlien zeer qualic ghemoghen, zoo dat zij hem bedectelic eenen brief anschicten, dat hij niet en conde gheweten van wie dat hij ghecommen was,

[p. 200]

dan van zijn onbekende vijanden ende mesjonders. Den brief hielt inne, dat hij hem zoude vermijden van zulcx meer jeghen de waerheijt te predicken (alzoo zij haer nieu religie ende ketterie noumden), ofte dat neen, hij zoude wel weten, waer voren ende wat hem daer af commen zoude. Maer hij ghesteerct zijnde metten gheest Godts, als een apostolijck man, en heeft om haer dreeghen niet ghegheven, maer zijn bevolen schaepkins tbroot des levens ghetrauwelic ghebroken, alzoo hij datte voor zijnen Heere verandtwoorden wilde, ende heeft in den predicstoel tzelve ooc den volcke te kennen ghegheven, hoe hij om zijnder predicatie wille verdreecht, was. Maer eenighe leijden desen priester te laste, dat hij plach te predicken ende te roupen in den stoel, dat men al de ghuesen ende ketters teekenen zoude ende in grauwe rocx doen ghaen, haer ghoet nemen, ja, ooc haer leven; dat mense in schueren sluten zoude ende tvier daer in steken, ende alzoo met hoopen verbranden. Maer of hem zulcx zijn mesjonners naerghezeijt ende verziert hebben, en weet ic niet, mits dat men doe veel volcx vant, dat tgheestelicke qualic mochte ende gheerne haer verdriet ende nederlaghe ghezien hadde, zaeijende veel lueghenen ende quade maren achter hemlien, zoo ooc sommighe gheestelicke int wederdeel an de ghuesen gheloghen hebben: oock vint men wel gheestelicke persoonen, die al te partijelic ende tijrannelic met die aerme verdoolde, ja, vele hertelicke godtzouckende meinschen, willen gheleeft hebben, lettel discretie te weercke stellende.

Aldus dan hoorende die vander nieuwer religie, dat hij niet af en hilt, maer haer manniere van doene zeer bestrafte ende voor een snoode ketterije schalt, zoo hebben zij daer inne noch meer verbittert gheworden, mits dat zij haer religie voor tnaecte Godts woort ende voor die alder uut-

[p. 201]

ghelesenste hilden, ende zijn bij nachte in zijn huus ghebroken, ende hebben den ghoeden man leelic overghaen, zegghende: ghij pape, bouve ende schellem, hoe blijft ghij tvolck verleedende ende u afghoderie ende phariseeuschen deesem prekende! met meer ander schampighe woorden, die zij hem ghaven, ende noch daer mede niet te vreden zijnde, hebben zij hem foortselic ghenomen ende anreest, ende hebben hem zijn een hoore met een breede flacke vleesch van zijnen hoofde ghesneden, zegghende: haut datte daer voren ende wacht u voort, dat u niet eerghers en gheschie. Desen priester aldus meshandelt zijnde, heeft zijn wonde, ten besten dat hij mochte, doen verbinden ende vermaken, ende zoo zaen als hij eenichsins mochte, heeft weder zijn beghonnen weerck als te voren vulvoert, prekende noch steercker ende vierigher jeghen de voornoemde ketterie ende boose leeringhen, dan te voren. Maer vreesende die wethauders ende prochianen aldaer, dat hij onvoorzien van dit tijrannich gheboufte mocht bespronghen zijn, zoo hebben hem de wethauders voornoemd angheschict x of xij ghezellen, die hem bewaren ende ghadeslaen zouden, ende hem niet betrauwende bij nachte in zijn eijghen huus, es ghaen slapen up den turre vander keercken, die zeer steerck was. Tes ghebuert, alzoo hij up eenen morghenstont vanden turre ghecommen was in zijn huijs, aldaer zijn ghetijden lesende, datter ghecommen zijn int voornoemde durp wel xxxvj of xl mannen, wel voorzien met gheweere, waeraf ontrent deen heelft te peerde waren, dewelcke terstont ghevallen zijn up thuus van desen priester, ende hebben de wake, die hem bewaerde eensdeels verjaecht ende anderdeels ghevanghen ghenomen, als haer te steerck van volcke wesende, ende hebben den voornoemde priester wederom in zijn eijghen huus zeer straffelic overghaen, ende zeer tijrannelic ende

[p. 202]

gruwelic beginnen anthieren; want zij hebben zijn ander hoore met een groot ront stick vleesch van sijnen hoofde ghesneden, ghelijc men die veerckenshooren afsnijt, hebben ooc alle zijn vingheren ende dumen tot in deerste let afghesneden, ende noch niet te vreden wesende met dese groote tormenten, die zij hem andeden (mits dat hij als een cloucmoedich belijder zeijde, dat hij niet en zoude laten die heilighe keercke ende waerheijt, zoo zijn officie was, voren te stane ende te bescheermen, alzoo langhe als hij hasem in hadde), zoo hebben zij hem uute ghestrect, ende in zijn beenen onder ende boven de knien langhe sneden rontomme als riemen ghesneden, ende daer naer hebben zij zijnen buuck ende lichaem opengheschurpt ende zijn herte uutghetrocken, ende aldus heeft desen martelare Godts, Godt zijnen hemelschen Vadere zijnen dierbaren gheest upgheoffert, waerinne Godt grootelic gheheert es gheweest, dat hij als een ghoet herdere, zijnen Heere ende lieven Meester naerghevolcht heeft, ende zijn leven ghestelt voor zijn schaepkins. De voornoemde moordenaers ende tijrannen (welcx handen besmet waren van onschuldich priesterlic bloet, zoo die handen van droch waren), zijn wederom wech verdwenen, zoo dat men niet en wiste, wie zij waren ofte van waer zij ghecommen waren. Dit stick oft boos feijt es veel te grimmigher gheweest ende veel te min om verandtworden, anghezien dat zulcx gheschiede in den tijt als de ghuesen in dees Nederlanden gheheel onder voeten waren, ende daer veel gharnisoenen, bijsonder van Spaengiaerts, in alle die principale steden gheleijt waren. Maer niet jeghenstaende dien, als oft desen cant oft soorte van volcke gheheel onversaecht ende onmeinschelic bedeghen ware, zoo hebben zij in een ander prochie, bij Steeghers, ghenaemt Stremme, daer men walsch es sprekende, de keercke met ghewelt openghebroken, al de

[p. 203]

boucken ende beeldeweerck, mesghewant, etc. up eenen hoop ghedreghen ende tvier daer in ghesteken ende verbrant, ende alle ornamenten, die ten dienste Godts aldaer gheschict waren, schendende ende besmettende, als oft Albigeusen gheweest hadden, ende hebben den pastuer vander zelve keercke in zijn huus ende priesteraige ghewelt ghedaen ende hem berooft, ende der keercken juweelen met haer ghedreghen. Om welcke rudessen, keercroof ende oneerlicke besmettijnghen, Ghode ende den meinschen meshaghelic, de heere van Reesseghem, hem haudende te Rijssele, ghecommen es naer Ypre, neerstelic informatie hoorende, wie dese mesdoenders mochten gheweest hebben; want dit laetste stick en was maer up den vij^en januarius, woonsdach wesende, anno 1567 geschiet, ende dander ontret een maent te voren; hilt oock raet ende advijs hoe men daer inne alderbest voorzien zoude ende beletten, dat zulck quaet ende overdaet niet meer en gheschiede.