Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

[p. 165]

Cap. XXVIII.

Hoe die Spaensche wachten haer verghaderinghe maecten om justicie over de hare te doene; hoe tvolc vander stadt haer huijsen upsloten ende meest thuus bleven; van een voorghebodt dien anghaende; ende hoe datter twee Spaengiaerts ghehanghen ende in vier sticken elc ghesneden ende ghecapt waren, zonder de hoofden.

Ende tsanderdaechs, up den xvi^en decembris, disendach zijnde, verghaerden voor der noene de Spaensche wachten ende regimenten, meer om haerlier eijghen volc van beroerte ende uploop te weeren dan om ijemant anders; want zij hadden wel ghezien, ende twas nu elcken openbaer ende kennelick, dat volck vander stadt gheen quaet en wilde, maer waren gheheel pacientich als lammeren, bij den welcken men presumeerde, dat mer weder justicie zoude ghaen doen; maer tvolck vander stadt en hadde gheenen trock daer toe om te ghaen ziene, ende ghijnghen liever naer huus. Men sloot ooc up de Vischmaerct, in de Langhemunte ende eldere de wijnckels al uppe, zegghende dat men haer gheadverteert hadde zulcx te doene, up avontuere of die dulle coppen die Spaengiaerts hadden willen die pacienten (die van haren volcke waren) verlossen met ghewelde. Mijn huijsvrauwe quam ooc zeer beroert om mij, daer ic int Stapelhuus was, up dien tijt noch stapelheere wesende.

Die Spaengiaerts, die vanden regimenten waren, bezetten alle de straten ende inghanghen vanden Coorenaert, ende en lieten daer niet eenen Spaengiaert passeren, maer wel tvolck vander stadt, die nochtans in cleenen ghetale quamen om te ziene, overmits de voorleden foele ende ooc de foele up de

[p. 166]

Vrindachmaerct daer te voren. Daer wart een trompet vander stede weghe ghesleghen, verclarende indien daer eenighe Spaengiaerts haer logijsten sindert donderdach, als de foele ghebuerde, verandert hadden, dat die lieden daer zij thuijs ghecommen waren tzelve zouden den meester del campo te kennen gheven. Dat was ghedaen om van dees beschuldighe noch te betrapen, en die Spaengiaerden, die al meest gheen vlaemsch en verstaen, en wisten niet wat men daer gheboot. Nochtans wast al Ghendt duere ghepublieert, daerment ghewonelic es van doene. Ende ontrent den xij hueren werden daer twee pacienten, Spaengiaerts, ten sGraven Casteele up hurden uutghevoert, ende waren alzoo ghesleept lancst der Leije, over de Zuvelbrugghe, over de Vrindachmaerct, duer de Langhemunte, over de Vischmaerct ende alzoo up den Coorenaert, daer twee hanchmans ghereet waren, te weten den voornoemden hanchman van Bruessele, een dicke curt man met ij rijleersen an, ende den hanchman van Ghendt; ende daer was eenen grooten vleeschblock ghestelt, zonder pickelen, plat ende nedere ende over noes ghezaecht, achter de potente, up de plaetse daer de meeste moort ghebuert was, dat was tusschen de potente ende tHasewindekin. Den hanchman van Bruessele hijnck den eersten, ende was een lanck, jonck, frisch man, met roode ghetrosseerde caussen an. Men zeijde, dat hij wel sprack; maer hij was ghehanghen eer ic daer was; want mijn huijsvrauwe wilde mij qualic laten ghaen, ende was doe up den slach vanden een hueren; maer ic zach den tweetsten, een magher audt man, met eenen ghestapelden grijsen baert, bruun ende leelick, qualic int abijt, niet an hebbende dan twee quade lijnen bocxemkins ende onder metten blooten beenen. Zijn wambaeijs en docht ooc niet vele, ende was wit, vuul ende bezuert. Desen wart upghe-

[p. 167]

trocken met een catrol, de coorde onder zijn ocxelen ghebonden. Eenighe meenden, dattet was dat hij flauhertich was, ende daer stonden wel zes spaensche priesters voor de ghalghe, met langhe zwarte abijten an, metten blooten hoofde, ende riepen hem an, ende hij sprack telcken naer, zoo een kindt zijn lesse naerzecht, ende boven zijnde wart ooc ghehanghen an den anderen aerm vander potente, die hem strect naer den Druijfsteen; want den anderen man hijnck up de zijde ter Vischmaerct waert.

Den Coorenaert was gheheel ijdel ende bloot van volcke, dan datter jonghers te peerde zaten int groene ghecleet, met daergekins in dhandt, ende voor dOlijslaghershuus was een steercke wachte met haer gheweer, spijssen ende bussen, rapieren ende ghewapent, zoot ooc stont daer men ghaet naer de Curte Munte; ende up alle canten vanden Coorenaert, ja, ooc an de smesse an Sente Nicolaus keercke, zaten viij of x ghewapende ghezellen als een schiltwachte, zoot elder (dijncke ic wel) ooc ghebuerde; ende men liet de lieden van Ghendt vrijelic passeren, zonder eenighe ansprake oft reghaert up haer te nemen, hoe wel datter zeer lettel passeerde. Tes wel te dijncken, dat haer alzoo bevolen was, om die van Ghendt contentement te gheven, ende dat men haer wel zoude laten zien dees justicie ende correctie. Maer om te spreken van dees twee pacienten, zoo ghebuerdet, dat den hanchman van Ghendt afdede ende liet zijncken met een catrol ende coorde den pacient met de roode duersneen caussen, die beneden commende, was terstont gheanveert ende in zijn aermen gheghrepen vanden hanchman van Bruessele ende gheleijt up den vleeschblock, metten buucke upwaert; thooft zwierde, ende de aermen leijden zij open ghestrect, als hadden zij hem willen cruijssen, sneden ooc tstrop van zijnder kele, trocken hem zijn wambaeijs ende

[p. 168]

caussen uute ende ooc zijn witte ondercaussen, schuerden hem themde vanden lijve ende keerden hem metten rugghe upwaert, ende den vremden hanchman nam een vleeschhauwers bijle ende capte hem zijn hooft up den block af, slaende daer over twee of drij slaghen, zoo dat ment hoorde ghelijck de vleeschhauwers haer vleesch cappen, ende thooft af zijnde viel daer up de kelsije. Doe keerden zij hem weder metten buuck upwaert, ende den hanchman van Bruessele vouchde hem te stane tusschen des pacients beenen, ende schurpte hem met eenen messe den buuck open dattet aerbeijtelic ende met sneden scheen duerghaende, ende dede al de daermen ende tinghewant uute, dat worpen zij in een tonne, die daer te dier causen ghestelt was; ende commende an die burst daer die rebben verghaderen, stelde tmes daer in, ende cloof die burst, met eenen ijseren hamer up tmes slaende, gheheel open; doe sneet hij met eenen messe onder die rebben tlichaem van melcanderen tot an trugghebeen, ende dat hieu hij dan metter bijle af; doe cloof hij metter bijle dat rugghebeen van daer upwaert totten halse uute; doe laghen daer twee quartieren elc met eenen aerme, die warp men daer up de strate; daer naer sneet hij de cullen af, ende sneet de verghaderinghe int hanghen vanden buucke open, daer de manlichede ghestaen hadde; daer naer hieu hij metter bijle dat in twee sticken, zoo dat elck quartier beneden een been an hem hadde, die warpen ooc up tstrate, ende was al een eens ghequartiert ghelijc men eenen hosse oft weer quartiert.

Doe dede men den anderen pacient vander ghalghe, die was ooc in dier mannieren ghequartileert, ende wart achter gheheel naect gheleijt, en die billen waren al bebloet. Den desen was eensdeels vanden vreemden hanchman ende anderdeels vanden hanchman van Ghendt ghequartiert;

[p. 169]

want den hanchman van Ghendt hieu hem de billen met trugghebeen van voren open ende af, die manlicheden werden bij de buelijnghen, herte, maghe, lever, etc. in de tonne voornoemd gheworpen, ende daer lach langhe eenen dicken daerme up tstrate; twasser zeer bebloet, ende de hanchmans waren ooc an haer handen bebloet. Elc scheen daer weerck hebbende: deene hilp hauwen de leden, oft legghen, als dander quartileerde, ende somtijts wette den hanchman van Ghendt die messen up eenen strijcsteen, die hij in dhandt hadde, die up de beenen commende ende sonderlinghe int clieven vander burst verplompt waren; maer den hanchman van Ghendt hadde twee nieu handtschoen anne, zoo hij pleecht, om twel voughen, hadde ooc zijnen man jenter ghehanghen dan den anderen ghehanghen was. Daer naer ghijnck den hanchman van Bruessel up de leere vander ghalghe, ende den hanchman van Ghendt ghaf hem thooft van dat haut¹ mannekin, die mochte in de vijftich jaren audt gheweest hebben, ende stelde dat up den aerme vander potente, naer de Vischmaerct daer den andere an ghehanghen hadde; twas eens ghekeert metten aenzichte naer de huijsen, daer tHasewindekin staet, maer hij keerdet weder metten aenzichte naer de Vischmaerct ende liet daer staen. Dander hooft hem ooc ghegheven zijnde, proufde hij te stellen up den anderen aerme vander potente, maer ten wilde niet wel staen, mits dat den hals over noes afghehauwen was ofte onheffen gheackelt, dus leijde hijt over zijde up die potente. Daer hadden alduere voor die ghalghe ghestaen beede de hurden, daer an elck een peert ghespannen was, ende men leijde up elck vier quartieren,

1 Oud.

[p. 170]

zoo dat de hurden gheheel vul meinschen vleesch laghen. Dat decte den hanchman van Ghendt een lettel met haer hemden, maer themde van thaut mannekin was cleene ende zoo in sticken gheschuert, dat die sticken meest al bloot laghen. Dees laetste justicie zag ic zeer wel. Zij werden alzoo ghesleept naer de Vischmaerct wech, want up elck peert zat eenen jonghen, daerse mede voortghedreven waren.

Dat haut mannekin voornoemt hadde thuus gheleghen int Loock, up de Vischmaerct en de Curte Munte, alwaer up de zijde naest der Vischmaert eenen caescooper ende up de zijde naer den Coorenaert eenen hazackmaker¹ woont, beede in een huus. Ende aleer dees justicie ghebuerde, sdaechs te voren, ende eer men wist, wie datter steerven zoude, zoo hadde ic den hasackmaker, een jonck hebbelic man, hooren zegghen, dat men hem neerstelic ondervraecht hadde vande Spaengiaerts weghen, naer den zelven soldaet, wat hij daer bedreven hadde; maer hij sprack, dat hijts niet en wiste, mits dat hij zijnen wijnckel upghesloten hadde, ende was boven ter veinster ghaen ligghen, als oft hem Godt gheadverteert hadde, dat daer qualic ghaen zoude, als men deerste justicie dede, up den donderdach den xi^en decembris voorscreven; maer hij hadde wel ghehoort, hoe tvoornoemde mannekin hadde die vrauwen, die in thuus ghevlucht quamen, ghesleghen ende met eenen blooten messe uutghedreven, moghelic om dat hij wel ghewilt hadde, dat zij oock vermoort hadden gheweest, ende hadde doe zijn moorden in de voornoemde foele al ghedaen.

Den anderen hadde thuus gheleghen tot Pieter Van der

1 Knapzakmaker.

[p. 171]

Schaven, droochscheerer up de Nieustrate, ontrent de Nieubrugghe, die hem met zijn medeghezellen veel droufheijt ende overlast anghedaen hadde; want zij deden hem onder andere foortselijnghe haer schotelen wasschen ende en wildense up dat pas van niemant anders ghewasschen hebben, en deden hem zeer grooten cost anne, verdreechden hem ende liepen achter hem tot in tupperste vanden huijse, om gheen cause stelden hem haer rappieren up de burst ende kele. Hij ghaf hemlien nochtans ghelt met ghauden croonen tseffens. Den desen, als hij vander moordadigher foele quam, zoo en schaemde hij hem niet te zegghen (Godt vergheeft hem!), dat hij wel zes Lutheranen van cant ghespeelt hadde, ende wasser in meeninghe noch meer te expedieren, en zijnen weert zou mede ghaen, ende toochde zijnen rappier al bebloet, die wel in vier sticken ghesleghen was ende zoude wel viii ghauden croonen ghecost hebben. Men haddet nochtans desen man niet betraut. Hij was wel int abijt, lanck ende floucx van leden; hij hadde ghedanst tot mijnen huijse met meer ander Spangiaerden up een luijte, ende clacte zijn vijngheren (naer haer manniere) zeer rustich up tspel, zoo die ander oock deden, bij ghebuerten of zij twee te ghadere, ontrent drij weken te voren. Godt hebbe haer aerme zielen! Amen.