Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. XX.

Van een voorghebodt nopende den soldaten ende inzetenen van Ghendt; van een foele in die stadt van Diepen; van zeker ghelt, dat Condée hadde doen slaen; van eenen slach tusschen hem en den jonghen duuck de Guijse; van een rudesse ende straetroof vande Spaengiaerden; hoe die van Andtweerpen grooten oncost dooghen moesten ter causen van haer nieu casteel, ende die superscriptie ende figuere van dien.

Den zesten in novembre was ghetrompt vander stede weghe, ende bij accoorde vande capiteijnen vande Spaengiaerts ende ooc vande comissarissen, die ter audiencie zaten twee daghen de weke (ende waren meester Franchoijs Cortewille, raetsheere in den raet van Vlaenderen, wonende in de groote Zickele, ende eenen ghenaemt Burcht, beede

[p. 128]

inwonende de stede van Ghendt, die onder andere anhoorden de clachten tusschen die vander stadt ende tSpaensch gharnisoen, om elcken te bescheeden ende recht te doene), als dat elc die hem wiste te doleren an eenighe Spaengiaerts, tzij van gheleenden ghelde, tafelcosten oft andersins, dat zij commen zouden tot die capiteijnen van tveendel daer zij onder sorteeren, men zoude elcken betalinghe ende contentement doen, ende den soldaten tzelve aftrecken van haer paeije.

Daer es ooc ghecommen een tijdijnghe uut Vrancrijcke, hoe dat ontrent acht daghen te voren, in die stadt van Diepen des Conincx volck, dat hem int casteel hilt, hadden laten, bij nachte, vander zee int casteel commen, noch zeker crijschvolck thaerder assistencie ende haer steerck ghenouch kennende, jeghen die vander stadt (die Hugonoijs oft Calvinisch ghezint waren, ende hildent metten prince van Condée, diese metten anderen steden daer ontrent tzijnen accoorde ghebrocht hadde, tzij met ghewelde of andersins), zijn up hemlien, eijlacen! in der nacht ghevallen, als zijt niet verwachtende waren, ende in dit ghevecht en bleven nochtans maer xvii mannen, hoewel dat eerst waerf de mare ghijnck, als dat daer al doot ghebleven was. Men zeijde ooc, dat den prince van Condée hadde ghelt doen slaen, te weten testons van tien stuvers tstick, daer up dat, tghescrifte inhilt: Lodewijc premier roij de France des evangelions, prince de Condée, etc. Ende men wilde zegghen, dat her Gleijn Temmerman, proost van Sente Pieters, zulck eenen pennijnck [hadde], hoewel dat sommighe voor fabelen hilden.

Daer wart ooc ghezeijt van eenen slach, die ghesleghen was in Vrancrijck tusschen den jonghen duuck de Guijse, die met zijnen volcke in Parijs begheerde te zijne, ende deu prince van Condée met zijnen crijschvolcke, alwaer over

[p. 129]

beede zijden veel volcx zoude ghebleven zijn, maer meest up de zijde van Condée, ende zoude zijnen zone daer ghelaten hebben, dieghevanghen wech ghenomen was, ende Dandeloo, een Hughenoijs capiteijn, die curts in Duijtschlandt gheweest hadde om volck ter hulpen van Condée, die zou daer doot ghebleven zijn, ende Ghuijse zoude in Parijs met zijnen volcke gheraect zijn.

Up den xiij^en novembris, donderdach ende Sente Brixius dach wesende, alzoo een ghoet man quam met zijnen wijfve van een bruloft te Ghendt, naer huus gheghaen, tsavonts tusschen vijf ende zes hueren, zoo zijn twee Spaengiaerts haer jeghen ghecommen, de welcke zij zeijden ghoeden nacht, ende haer ommekeerende hebben terstont haer bloote rappieren uutghetrocken ende den man een wonde int hooft ghesleghen, zoo dat hij daer neder up tstrate viel. De vrauwe zeer verbaest zijnde om haer ghezelschap, es den eenen Spaengiaert an den hals ghevloghen, hem biddende ende smeekende, met ghescreij, dat zij haren man niet meer quetsen en wilden; ende terstont heeft zij vanden anderen rijbaut noch een veel meerder wonde int hooft ghecreghen, zoo dat haer hooft gheheel open ghehauwen was. Ende alzoo haer moordadighe sticken ghedaen hebbende, hebben boven dien des mans mantel gherooft ende met haer ghedreghen, de welcke zij tsanderdaechs in de pussem droughen, om ghelt up te hebben, daer den man eijmelic heeft naer staen wachten, ende heeft daer de voornoemde moordeneers, dieven ende straetschenders ghespuert. Met zijnen mantel men es om dheere gheloopen, ende zij zijn beede ghevanghen gheweest, dwelc hemlien ooc wel ghejont es gheweest van die ander Spaengiaerts, om tongheoorlooft feit, dat zij bedreven hadden, zegghende dat zij daer omme beede hanghen zouden.

[p. 130]

Up den xviij^en novembris quam de mare te Ghendt, dat men zeer wrachte an tcasteel tAndtweerpen, als datter wel drij duijsent mannen an wrochten, ende dat ooc den duuck Dalve een groote somme ghelts die van Andtweerpen gheheescht hadde, als den vijfsten pennijnck van haren incommen. Noch ander maren quamen van Andtweerpen, up den xx^en novembris, die, zoo men zeijde, tvolck van Andtweerpen zeer bedroufden ende verscricten, dat was dat den duuck Dalve met zijn Spaengiaerts inghenomen hadde tstadthuus ende al tgheschut ende tgheweere der stadt; datter ooc gheconcipiert was een rechte strate te maken, van daer men tnieu casteel stelde tot int midden der stadt, waerom dat veel costelicke huusen zouden moeten afghebroken zijn; dat ooc een zegghen was, dat hij den turre van Onser Vrauwen zou doen afbreken, die buter maten schoone ende costelic es, want den turre tot Cronenburch beghonde men te demolieren, ende tincarnacien¹ was vonden in den appel alboven, dat hij ghestaen hadde iiij^c ende in de xl jaren. Men zoude ooc die van Andtweerpen, bij ommestellijnghe, gheheescht hebben die oncosten vanden weerclieden ende matterialen vanden nieuwen casteele, ooc den x^en pennijnck vande weerdde van haer huijsen, dwelc eenen grooten druck ende jammer in de stadt maecte. Daer was ooc last ghegheven van alle canten weerclieden te halen, om tvoornoemde casteel te moghen aest upbrijnghen; men zoudtse alle annemen, hoe vele datter daer quamen, met condicie dat niemant uuten weercke en zoude moghen scheeden, tvoornoemde casteel en ware een steercte om soldaten up te legghen. Ander verzoetende dees maren, spraken: den Duuck wilde alleen hebben, dat die van Andt-

1 Jaartal.

[p. 131]

weerpen dooghen zouden doncosten vanden voornoemden casteele ende voort tonderhaut van dien, ghelijck een kindt dat de roe moet betalen, daert mede ghesleghen ende ghedwonghen wert. Dat proffijt comt van uproer, secten ende tweedrachten: de indignacie van Godt almachtich, van onsen Coninc, ende groote travaille, onghenouchte, schade ende verlies van ghoede ende van eeren ende ooc van rusten met al datter voort uut dependeert, hoe wel dat de casteelen ten ghoeden waeromme ghemaect werden om paeijs tonderhauden jeghen de hoveerdicheijt, weelde, overwillicheijt ende nieusghiericheijt der steden ende des volcx, dwelck een ghoede policie inbrijnct; maer veel onrusten heeft men, eermer toegheraect.

Men zeijde ooc, dat hij de artillerie der stadt wilde hebben, ende om dat de regimentuers daer inne niet ghereet en waren, ende hem eenighe dijnghen gheerne verborghen ghehauden hadden, zoo nam hij haerdee vande principaelste ghevanghen.

Dit casteel heeft int butenste bevanck zeven houcken, ende int binnenste vijf bolleweercken met becken, waer af deerste ghenaemt es up zijn Spaensche bolvardo del duca; tweetste: bolvardo de Ernando; tderde: bolvardo del Toledo; tvierde: bolvardo de Alva; tvijfste: bolvardo del Paciotto. Desen Paciotto es een italiaensch architect gheweest van Urbino, de ghene die de oordonancie ende ignographia daer af ghestelt heeft. Maer om dat die figuere van desen casteele ghemeen ghenouch es, mits dat zij met die stadt van Andtweerpen in hauten prente uutgheghaen es, betooghende ooc wat mueraigen datter vander stadt, ter causen van desen, afghebrocken zijn, zoo laten wijt achtere hier tzelve te stellen ontworpen metter penne, maer alzoot in de prente uutgheghaen es, zoo men hier zien mach.