Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. XIX.

Dat den duuck Dalve tAndtweerpen ghecommen es, ende dat daer tnieu casteel wel voort ghijnck; van een questie ende ghevecht tusschen den meester del campo ende Salinus, int nieu casteel; hoe sommighe soldaten de lieden overlastich vielen, en van campo daerom ghestraft werden; ende wat men zeijde van Vrancrijck ende Inghelandt; ende van een Spaensche monsteringhe.

Up den xxviii^en der maent van octobre, hoorde men, dat den duuck Dalve tAndtweerpen ghecommen ende met triumphen inne ghehaelt was, ende dat tnieu casteel, dat men daer maecte, zeer voort ghijnck, ende staet up de vlaemsche zijde zoo men van Vlaenderen up Andtweerpen comt, ter rechter handt, daer Sente Michiels clooster staet, dwelc daer niet inne beghrepen en es, noch Croonenburch oock, ende comt an tgroote water vander Schelde, want den muer der stadt wert daer an ghebonden an deen zijde, ende es dit casteel zeer groot, wel twee waerf meerder dan tcasteel te Ghendt, dwelc nochtans hondert waerf hondert

[p. 123]

roeden binnen zijn mueren heeft. Dit nieu casteel tAndtweerpen was beghonnen tsmaendachs up den xx^en octobris anno 1567, ende Bauwen Roothaes van Ghendt hadde daer waert ghevoert wel vier duijsent instrumenten, als hauweelen, schuppen ende dierghelijcke, waer af wel twee duijsent ijseren schuppen van Valenchiene ghecommen waren; ende hadde voor zijn vracht xx ghuldenen. De brootsen ende hauweelen waren om die wonderlicke steercke nieu mueren vander stadt te breken, alzoo verre als mense totten casteele oorboren wilde.

Up den zelven dach was den meester del campo ghaen spelen int nieu casteel te Ghendt, ende zat en quaertte jeghen den ghrave van Egmont. Maer den capiteijn vanden casteele, ooc een Spaengiaert, Salinus ghenaemt, sprack den meester del campo qualic toe, zegghende, dat hij daer allen dach quam tuijsschen, enda wasser als nu in ghecommen zonder zijn weten ende consent, ende nam tquaertspel ende smactet int vier. Daer up dat den meester del campo vraechde, wiens staet meerder was, ende oft hij niet boven hem en was. Den capiteijn vanden casteele sprack: gij en zijt boven mij niet hier in mijn casteel, dat mij te bewaren staet ende zurghe daer voren te draghen, wie daer uut ofte in ghaet. Meent ghij dan, zeijde del campo, dat ic suspect ben? Ende hij liep naer zijnen rapier oft espado, ende bracht hem een steke, datse schoot onder zijn ocxel duere, ende meende Salinus ghehert te hebben; ende alzoo vochten zij over hoop, zoo dat den grave van Egmont upschoot ende nam eenen poffect¹, ende ghijnck daer mede int ghescheede, slaende alzoot vallen wilde, over hals ende hooft, ende de zake

1 Blaasbalg?

[p. 124]

ghecist zijnde, sprack den Grave: ghijlien hebt hier een oneerlic stick bedreven. Dat datte ghemeen soldaten ghedaen hadden, ende ic de macht daer over hadde, ic zoudtse daeroomme up doen hanghen; want de welvaert van eenen casteele, ja, van een gheheel stadt hancht daer anne. Wijse lieden connen wel verstaen, dat zulcx uut grooter hooveerdijen quam. Den capiteijn vanden casteele zant, pede stante, om zijn onschult ende clachte te doene, eenen post naer Andtweerpen bij den duuck Dalve, ende den meester del campo (niemant zoo wel betrauwende als hem zelven) es curts daer naer zelve daerwaert ghereijst, oock om tzelve stick te pallieren ende den anderen te bezwaren.

Terwijlen en wilden veel soldaten te Ghendt niet wel de nieuwe oordinancie obedieren, maer vexeerden sommighe lieden, willende diveersche dijnghen hebben, zoo zij te voren ghehadt hadden, waer up de ghoede lieden zeijden: Om zulcx ontsleghen te zijne, werden hulien de maent boven u oordinare ghaigen, elc tot l stuvers toegheleijt, dwelc de stede van Ghendt becostigghen moet. Maer sommighe, zonder redene, hebben als beesten ghedaen, ende de lieden uut haer huijsen ghejaecht, als Lievin De Moor in de Langhemunte, een rijcke catolijck man, die zijn huus om hare rudessen loochende, om dat hij haer zijn schoonste camer niet gheven en wilde. Ander hadden zij ghewont, als een droochscheerer ontrent tRijcke Ghasthuus, die zij int hooft met eenen rappier ghesleghen hadden, om dat hij hemlien gheen keerssen gheven en wilde. Den meester del campo wasser mede ghemoeijt, ende hadde sommighe soldaten daeromme met stocken ghesleghen. Ende den capiteijn vanden nieuwen casteele te Ghendt ghijnck als ghevanghen man; want den meester del campos clachte hadde overwonnen.

Men hadde nu ter tijt noch vonden een relijcque van

[p. 125]

haerder dieverie, dat waren de drije lijnen lakenen, die tot noch toe int onghereede hadden gheweest; want een hautvercoopere zijn haut aftellende, vant eenen zack onder thaut ligghende, daer zij in ghesteken waren, ende de meercken waren afghesneden: die hadde den hanchman vonden in den hasack oft burse vanden dief, die ghehanghen was up den Coorenaert, ende was daer up ghestorven. Van ghelijcken hadde den dief, die up de Vrindachmaerct ghehanghen was, een hendekin lijnen lakens daer de meercken up waren ghewonden an zijn lijf, ende waerter ooc mede ghehanghen. Ziet hoe devoot ende met wat leedtschap de zulcke ghestorven zijn! Godt wilt haer zielen vergheven!

In Vrancrijcke stont al wilt ende twijffelic. Den Coninc screef talle canten om hulpe jeghen den prince van Condée, die zeer steerck te velde was, ende veel volcx anwies vander nieuwer religie. Overzulcx was dheere van Harenbeerghe daerwaert, uut dese Nederlanden ghezonden, den Coninc ter hulpe, wel met ij duijsent peerden ende x of xij veendelen voetknechten; maer men zeijde, dat hij niet purnen¹ en wilde, of de Spaensche gharnisoenen en trocken mede, ende die en wilden niet ghespleten uuttrecken, dan al te ghare, vreesende aldaer haer keerchof te vinden; want naer dese victorie hurcte men zeere. Men zeijde, indien Condée tonderghijnghe, dattet dan up Inghelandt becraken zoude, om der religien wille, ende om dat de Coninghinne ontfanghen hadde alle de vluchtighe van des conincx van Spaengien Nederlanden, ende ander querele, dwelck wel ij jaren gheduert zoude hebben; maer dat zij², als een ander Sapho, een groot ingien ende verstant

1 Vertrekken.

2 De koningin van Engeland.

[p. 126]

zoude hebben, connende latijn, franchoijs, italiaens, spaens, inghels, wel vijf of zesrande talen, zoo dat zij zelve jeghen die vremde ambassaden spreken can. Daer wart ooc ghezeijt, dat dees Coninghinne haer lichtvoerich drouch, zittende bij een boelschap, ende dat die Inghelschen eijmelic verstant met Condée hadden ende hem assistencie deden, mits dat Condée hemlien eenen wech ghemaect hadde naer de Inghelsche Zee, hebbende daer vier of vijf steden inghenomen, zoo voorseijt es. Condée voert den crijch onder tdecsele, dat hij wilt voocht vanden Coninc wesen, maer die den wijnckel zijnder herten wel bezaghe, hij zou bevinden, dattet hem anders niet dan om de religie ghedaen en es, die hij gheerne zoude brijnghen naer zijnen zin, te weten die stijnckende blasphemighe secte der Calvinisten, vreesende, dat mense hem ende de zijne met crachte doen laten zoude, ende daer mede zelve int verdriet commen, welcke vreese dInghelsche ooc al bevanghen heeft over lanck. Maer tes een wondere: dInghelsche ende de Fransche vander nieuwer religie en zijns niet eens, zoot schijnt; want ten zijn in Inghelandt gheen Calvinisten als in Vrancrijck, ende nochtans zijn zijt eens, zoo men zecht, om haer ghewelt te bezighen jeghen die Roomsche keercke. Godt betert!

Up den xxx^en octobris 1567, sloughen die Spaengiaerts met viij trommelen omme, ende deden uutroupinghe, dat men tsanderdaechs monsteren zoude, dat was up Alderhelighen avont, up welcken avont zij, naervolghende haer voorleden quade costumen, zij haer monsteringhe wederom ghehauden hebben in Sente Jans Keercke, ende up zoo helich eenen avont, waer inne veel ghoede lieden ontsticht waren.

Up den iiij^en novembris, tsavonts ontrent den viij hueren,

[p. 127]

hadde een motsjaetse zijn keerse qualic bewaert; want hij zochter mede zijn vuijl lijnwaet onder de coetse, ende de vlamme ghijnck int stroo, zoo dat de coetse berrende, ende ghebuerde up den Coorenaert int Schaeck, een schoon steenen huus. De lieden, dit ghewaer werdende, liepen terstont daer toe, ende de Spaengiaerts die jeghen over in haer wake laghen, in de Olijslaghershuus, quamen ooc daer toe gheloopen ende sloughen de lieden met hallebaergen van daer, ende twart ghebluscht. Gode lof! Anders hadde moghen den gheheelen teerlijnck afghebrant hebben, tusschen den Coorenaert ende de Coorenleije, daer, zonder ander costelic ghoet ende die costelicke huijsen, wel x duijsent mudde coorens zoude schade gheleden hebben; want die zolders laghen daer ontrent al vul coorens, want alleene int stapelhuus lachs wel duijsent mudde.