Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. XVIII.

Van een colacie anghaende tservisium vande soldaten ghehauden; ende hoe te Meenene de herdoopers haer ghoet vercocht was; van een voorghebodt vander stede anghaende den burghers ende Spaengiaerden; hoe te Ghendt een vrauwe gherooft was; hoe de Spaengiaerts over de hare ooc een ghebodt lieten uutghaen, dwelck zij som tsanderdaechs braken; ende sloughen sommighe huijsghezinnen zeer mesjantelic leefden ooc buten te lande zeer tijrannelic ende oneerlic.

Up den zelven dach was een colacie te Ghendt ghehauden, ende daer was vertoocht, bij den pencionaris meester Franchoijs Vanderhaghen, uut den name van mijn heeren

[p. 117]

vander Wet, hoe dat zij in alder diligentien ghebesoengiert ende ghecomuniquiert hadden, zoo bij den hertoghe van Halva, zoo bij den meester del campo, nopende den toelech, die begheert was thulpen de crijschknechten, die te Ghendt laghen, ende en haddent niet naerder connen ghebrijnghen dan dat men elcken soldaet zoude moeten accorderen te gheven, vander stadt weghe, vijftich stuvers de maent, ende boven desen voor dat zij int eerste ghedoocht hadden in de assijsen vander stadt, waer af zij vrij ende exempt waren, de somme van zes duijsent carolus ghuldenen, waer af men elcken soldaet, in recompense van dien zoude laten te ghoede commen ende gheven een ghauden croone eens, maer de l stuvers de maent zouden inneghaen up den eersten dach van november xv^c lxvij, dwelck wel bedraghen zoude neghen duijsent ghuldenen de maent, met condicie, bleven zij hier tot maerte 67¹, zoo zoude die stadt ontstaen met van dan voort haer bij te legghen een ghauden croone de maent: dies zouden dinzetenen ghevrijt ende ontsleghen zijn van haer ijet te gheven of te verleenen dan huijshuere ende een bedde ghestoffeert om daer up te slapen. Was daer ooc vertoocht, dat die van Liere hadden ooc moeten gheven voor haer assijsen, die zij tonghelijcke ghegheven hadden ij duijsent ghuldenen, om tzelve te redimeren, alwaer dat eenen hoop Spaengiaerts ooc gheleghen hadde, met meer ander redenen hier te lanck om verhalen. Ende hier up waren de notable heeren vertrocken in de nieu camere, mits dat men in tvertreck dijnchde den steert vander vierschare, om dat vrindach was, ende men tzwoonsdaechs te voren de vierschare ghehauden hadde.

1 In 1567 n.s. kwam Paschen den 30 maart; dus begon den 31 het jaar 1568.

[p. 118]

De notable ter voornoemder plaetse vertrocken zijnde, zoo es den zelven pentionaris in de voornoemde nieu camer ghecommen, ende ghaf aldaer te kennen tghene dat hij hadde verzwijmt te zegghen, dat was dat mijn heeren niet beroert en zouden zijn, waer men tghelt vinden zoude; mijn heeren schepenen wisten een burse of twee om de zes duijsent ghuldenen te luessen¹ bij vorme van leenijnghen, ende ooc een maent of twee om die soldaten te betalen, dwelc men leenen zoude vanden impost, ende soluciteren terwijlen om. octroij te vercrijghen om de zelve somme up den impost te legghen ofte verhalen; want desen pencionaris en was noch niet ghewone zulcke propositien te doene, ende en was maer zijn tweetste of derde reijse; want als hij de zake vertoochde, zoo hilt hij een pampier voor hem, daer hij in zach wat hij zegghen oft vertooghen moeste. Dus de notable advijserende, en vonden gheenen beteren middele als dat zij daerom de zake veranderen zouden; betrauden ooc vastelic ende wisten wel, dat schepenen al dat moghelic was ghedaen hadden om de zake te verzoeten, haddet doenlic gheweest, ende brochten haer andtwoorden eendrachtelic over, als dat ment alzoo doen ende affecteren zoude, biddende mijne heeren, dat zij neerstelic anhauden wilden, als dat men dees pennijnghen up den impost mocht vinden. Sommighe limiteerden dit consent maer een maent, bij vormen van assaije, som ij maenden ende som de voornoemde iiij maenden, als november, december, januarius ende februarius. Alleene die notable van Ackerghem brochten een belachelic ende onverstandich advijs voort, ende wart gheuut bij Jan Baers, die sprack: dat men dees pennijnghen zoude willen crijghen oft innen

1 Af te lossen.

[p. 119]

bij ommestellijnghe, dwelck emmer gheenen middel gheweest en handde om ter minster quetse te crijghen; want die inzetenen veel zware oncosten gheleden hadden, ende noch lijden moesten, ende en zouden zulcken last niet connen draghen met pacientie; maer mits dat een prochie van buten was, zoo ghaven zij een butens ende boers advijs, moghelic bij onverstant ende verzwijmtheijt. Ende aldus es dees colacie, de notable bedanct zijnde naer costume, snoenens naer den xij hueren ghescheeden.

Daer wart up den zelven dach vertelt, hoe dat gheleden ontrent acht daghen den uppersouverain van IJpre met xij of xvj peerden gheweest hadde te Meenene, alwaer hij zochte ende vijnck sommighe herdoopers, ende die hij niet thuus en vant, daer heeft hij voetstaens haerlier ghoet ende catheijlen doen vercoopen, maer en taste niet anne die ter veltpredicatie gheweest hadden onder die Calvinisten, al hadden zij oock haer kinderen daer doen christenen; want zij sustineerden, dattet haer toeghelaten was, ende dat zij aflieten, zoo aest alst haer verboden was. Ende die van Rijssel ghecommen waren zeijden, dattet daer al in rusten was, dat daer ooc gheen crijschknechten en laghen; maer wel es waer, daer stonden wel ij of iij^c schoon huijsen ledich, van lieden die ghevlucht waren in Vrancrijck, in Hollandt, Zeelandt, Brabant ende eldere, ter causen vander ghueserije.

Up den xxv^en octobris, up Sente Chrispijns dach, zaterdach wesende, was vander stede weghe ghetrompt, als dat men die Spaengiaerts niet ghehauden en was van doe voort te gheven anders dan huijshuere ende slaephuere ende een paer schoon slapelakenen alle xiij daghen; de reste moesten zij suppleren, ende zouden daer toe hebben alle maenden elck l stuvers ende elck een ghauden croone ghereet up dhandt, ter causen dat zij in deerste in de assijsen tonrechte

[p. 120]

ghedoocht hadden, welcke l stuvers zouden inghaen up den eersten dach van november, zoo voorscreven es. Hier inne waren die vau Ghendt zoo verblijt als een zieck meinsche, die aestelic ghenesen wert; want zij hadden ghesnaect om een oordonancie te crijghen als den visch naer dwatere, mits dat die Spaensche soldaten haer zoo veel onghelijcx deden, dattet jammer ende onverdraghelic was, haer ghelatende dattet haer al gheoorlooft was, ende dat mer niet jeghen zegghen noch doen en mochte.

Up den zelven dach, zoo een vrauwe van buten quam ghaende bij claren lichten daghe, int Werregharenstraetkin, tusschen de Hoochpoort ende de Onderstrate (die men heet bij abuijse de Donderstrate), wart van twee of drij soldaten anreest, ende haer ghelt uut haer burse gherooft tot iij conincx daelders; dus die zeer bedruct was, dat was zij.

Terstont naer noene, als ghetelt waren vander stede weghe de zes duijsent ghuldens, den meester del campo, om elcken soldaet een ghauden croone daer af te gheven, zoo voorseijt es, zoo werden daer in diveersche plaetsen ende wijcken der stadt vijf of zes trommelen over hoop ghesleghen, ende uutroupinghe ghedaen vande voornoemde oordonancie ende taucx, ende dat hem elc soldaet daer naer zoude pijnen te reghulen, up ghecorreghiert te zijne naer tbevint vanden sticke. Daer wart ooc ghezeijt, dat schepenen zouden de kennesse hebben up alle zaken die tusschen de soldaten ende der stadt zouden moghen ghebueren, ende dat men daer toe zitdaghen hauden zoude, drij waerf in de weke. Nochtans ten leet niet langher dan tsanderdaechs, sondach wesende. Jan Stalins een audt man van lx jaren, catolijck ende levende up zijn renten ende manck ghaende, mits dat hij zijn been ghebroken hadde over langhen tijt, een man die in zijnen jonghen tijt verre ghereijst hadde te water ende te

[p. 121]

lande ende vroom voor dlijf, wonende in den Hautbriel, met zijn wijf ende jonghe kinderen, mits dat hij audt was, als hij hem ten huwelicken state vouchde, diet scheerp stont, mits den scheerpen tijt, meenende zijn soldaten te onthauden tghene dat hij hemlien ghewonelic was te laten ghebruucken, wart van hemlien zoo ghesmeten, dat zijn aenzichte al bebloet was ende zoo blau ende ghezwollen dat jammer was, ende sloughen oock zijn wijf ende jonckwijf, dat claghelic was; waeromme sommighe van zijn vrienden an den onderbaliu ghijnghen de clachte doen.

Daernaer, tsmaendaechs, up den xxvii^en dach octobris, viel ooc clachtich vanden overlast, die hem de Spaengiaerts deden, her Felips De Peijstere, een audt priester van ^xc jaren, staende tSente Jacobs, ende wonende in de Baudeloostrate.

Ende up den zelven dach Jan Van Loo, filius Joos, ghecommen zijnde van Heneghauwe, bracht de tijdijnghe, dat hij onder weghe ghehoort hadde, hoe die Spaensche turcken daerontrent in diveersche prochien gheleeft hadden, als zij naer Audenaerde ende elder trocken; hoe zij de lieden van buten namen ende ontdroughen haer slapelakenen, saergien ende cleeren, ende steldent te pande voor den wijn, diese droncken van haer zoeteleers. Die moesten die aerme lieden lossen, waer zij tghelt halen zouden, wilden zij haer ghoet weder hebben. Een aerm man hadde tien ghansen: die namen zij de neghene, de x^e hadde ooc mede gheghaen, hadde zij haer niet ontvloghen, ende was de magherste van al: daer verloos den bloet ix ponden parisis, al zijnen coopschat. Die duvecoten werden van hemlien al gheruumt, ende zonden haer volck noch wederomme, ofter ijet verborghen gheweest hadde. Hoenderen ende eijeren, hespen ende botere, twas al vetvisch voor haer, zonder veel ander dijnghen, dat zij mede droughen tharen behouve, zoo de

[p. 122]

roovers pleghen. En zij hadden eenen man, die hem wat weeren wilde, veel wonden ghegheven. Ende tghebuerde oock dat eenen boer eenen Spaengiaert dhandt afghehauden hadde: daer voren hiesschen zij de prochie ij^c ponden grooten, en den man was de Joden ghelevert, alzoo zij hem tracteerden. Men hadde gheeren deen quetse jeghen dander verleken ende verzoent, maer dat en mocht niet zijn; der Spaengiaerts bloet was voor haer fijn ghaut, maer dander maer eerde ende slijck, bij estimacien, zoo zijt onredelic estimeerden.