Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. VIII.

Hoe die Walsche soldaten, die uut den nieuwen casteele te Ghendt doen rumen waren, up de Mude ghefoeriert waren, ende daer thuus laghen, ende haer veendel uut staken; hoe die Spaengiaerts bij nachte gherooft ende ghestolen hebben, dat men sommighe vanghenessen steercte; hoe schepenen ende dheeren vanden rade te Ghendt haer vrij maecten van soldaten te hebben, ende hoe dander volc ghequelt was metten Spaengiaerden; ende hoe daer xj veendelen uuttrocken om ghevanghen nobilisten te halen; van xxvi raetsheeren int Hof ghecosen; ende hoe den meester del campo eenen grooten heesch die van Ghendt anleijde.

Up den voornoemden dach foerierde men up de Mude, om de Walsche soldaten, die uut den nieuwen casteele moesten rumen ende die Spaengiaerts plaetse maken, ende up den xviij^en der maent, zijn zij fraeij, in slachoorden, met vlieghende veendel daer uutghetrocken, alvoren ghaende

[p. 41]

tbusgheschut, die dapper schoten; ende daer naer volchden die mannen, die de spijssen droughen, al wel ghewapent, ooc aermen ende handen zeer schoon blijnckende wapene, maer niet ghegraveert als de Spaensche, dwelck moghelic beter was om den roest te mijden dan die ghegraveert was, daer troest meer in pleecht te zitten ende qualic om uutschueren es. Zij quamen aldus met trommel ende feijfel al over den curten Steendam, Veemaerct, Vrindachmaerct, ende alzoo naer de Zuvelsteghe, over de Zuvelbrugghe, duer de Auburch over tSlusekin, over de Sleepstrate, ende alzoo over tMude bruggheskin neffens tsHelichs Christ keercke, over de voornoemde Mude, daer zij ghefoeriert waren, tot anderstont ende zoo langhe tot dat zij ghelt zouden ontfanghen hebben. Want in den ghevalle zij zonder ghelt uut der stadt moeten trecken hadden, ten hadde haer niet wel bevallen. Den landtman zoude ooc moeten den last van hare teercosten rudelic ghedreghen hebben, ende tvolck vander stadt, die daer veel an hanghende hadden ende hemlien vele uutgheburcht hadden, zouden daer zeer vele an verloren hebben, alzoo zij noch gheschepen zijn te doene; want alleene van broode waren zij sommighe schamel backers schuldich wel xvj^c ponden grooten; want de rijcke backers die daer zonder ghedoen mochten, en wilden haer gheen keerven meer laten maken, alzoo zij hier voortijts ghedaen hadden. Dus was den schamelen hals in groot perijckel van tzijne te verliesen ende bijstier daer in te werden. Menich meinsche nochtans, vrauwen ende andere, waren bedrouft van haer vertrecken, duer de kennesse ende aliance, ende waren gheneghen tot weenen. Wederom de voornoemde soldaten toochden die vander stadt groote jonste ende vriendtschap, als daer zij een beleeft vriendelic volck an vonden hadden. Den hoop was al tsamen hondert

[p. 42]

ende l soldaten. Zij staken haer veendel up de Mude uute, ende teerden in der lieden huusen vander lieden spijse ende dranck zonder betalen, dwelck die lieden zeer lastich viel; want zij haddender som ij, som iij, som viere in den cost; want zij en hadden gheen ghelt om spijse te coopen ofte om de ghoede lieden haer tafelcosten te betalen.

Up den xix^en der zelver maent, was te Ghendt ghevanghen een audt man ghenaemt Jan Laute, die wijlent hallebaergier vanden onderbaliu gheweest hadde, ende die hem eenen tijt bedect ghehauden hadde. Dese hadde hem oock ontghaen ende te breet ghemaect in de voornoemde ghueserije.

Den xx^en septembris, zaterdach wesende, quam te Ghendt de tijdinghe, als dat te Doornicke noch xv mannen ghevanghen waren vande deghelicste vander stadt.

Up dees tijt beclaechden haer sommighe lieden, dat de Spaengiaerts bij nachte haer ghoet roofden; want twas bevonden, dat zij die aerme bleeckers, die der lieden lakenen te bleecken hebben, alleene tusschen de calchovenen te Ghendt, vier zoo vijf lijnen lakenen ghestolen hadden. Maer de bleeckers hadden haer nu voorzien van bussen, die steerck gheladen waren met veel loots, om de dieven bij nachte te beschieten, indien zij weder quamen; ende hadden gheschict met een schuuffelt¹ melcanderen bij te stane.

Ooc in de Leije, omtrent den Crommen-wael, waren wel zesse of viij Spaengiaerts met ghevierde bussen, bij nachte in eens mans schip ghecommen, daer den schipper lach in den rouf en sliep bij zijnen wijve, ende nament al dat zij vonden. Den schipper schoot zijn bocxemen an, ende liep uuten rouf bezien watter was; terwijlen liep er eenen dief in den rouf daer des schippers wijf te bedde lach, ende

1 Schuifelet, fluitje.

[p. 43]

nemende dat hij daer crijghen conde, es ooc wech gheghaen.

Up Sente Pieters zouden zij ooc uut gheweest hebben om lijnen lakenen te stelen, maer werden wederstaen ende bespiet.

Men zeijde, dat men zeer wrachte te Bruessel an de vanghenesse ende dat mense zeer steerch maecte, ja, datter wel iij^c mannen an wrochten.

Die vanghenesse te Ghendt int nieu casteel, wart ooc zeer steerck ghemaect, ende menich pont ijsers daer an ghesleghen; want men meende dat mer curts groote personaigen van ghevanghenen in legghen zoude; ofte waren ooc moghelic schoon cameren, die men steerck maecte om die nobilisten daer in te sluten. Ende schepenen vander Kuere met die heeren vanden Rade, hadden vanden Hove zeker lettren vercreghen inhaudende hoe dat zij exemt, vrij ende los zouden zijn van eenighe soldaten tot haren huuse te hebben. Maer om den ghemeenen man en was noch gheen oordonancie noch provisie ghemaect, daer vele zeer qualic in te vreden waren, zegghende: schepenen ende die raetsheeren, die daer alderbest jeghen moghen, (ende deene an de stede ende dander an den Prince wint, zonder veel ander bienfeeten) hebben voor haer zelven ghezurcht ende niet voor haer schapen oft onderzaten, zouckende haer eijghen ende niet tghemeene proffijt. Ende overzulcx, den xx^en der maent voornoemt, zach men van nieus foerieren, up de Coorenleije ende eldere, om die soldaten, die laghen in de huusen van sommighe raetsheeren ende schepenen, in ander husen te legghen, die som te voren nochtans ghefoeriert ende met volcke verlast waren, dwelc haer zeer qualic ghenouchde, dat men alzoo haren last verdicte. Zoo datter veel vrauwen om weenden, ende hadden zij wech gheweten met haren ghoede, zouden haer husen gheabandoneert hebben; want

[p. 44]

de mare ghijnck, dat zij sommighe vrauwen ghesleghen hadden met stocken ende met vusten. Ende tot Jan Doosterlijnc, in de Cruusstrate, een zeer catolijc man, sneden zij de tenen schotelen al rontom in den boort met kerten, ende sneden up de tenen teljooren veel cruusen ende scrabben, capten van zijnen zitstoel tghedraeijt weerck af, duerboorden zijn glaesveinsters, smaecten zijn servietten up den vloer, bedorven met haer peerden zijnen wijnghaert, verdeden ooc des mans haut ende olije: dus woonde hij te rechte in de Cruusstrate, want hij was van hemlien ghecruust, zoo, ic hem te kennen ghaf, als hijt mij claechde. Elder deden zij haer ghevouch in de tenen pispotten dat zij over liepen, ende som deden zijt up den zoldere, alle mode de Spaengie¹, daer zij up haer zolders haer eijeren legghen; niet min daer licht ghemeenlic stroo oft hoij, daer zij haers ghevouch in doen, ende tdroocht daer aest onder tdack, duer die hitte vander zonne die daer es, meer dan hier. Aldus es haer vuulicheijt een lettel te excuseren.

Up den xxj^en septembris, zondach ende Sente Mattheus dach wesende, zijn smorghens vrouch van in der nacht ende van tsavonts te voren, tot xj veendelen Spaengiaerden, onder peerderuters ende voetknechten, uut Ghendt up den wech van Bruessel ghetrocken, om te verjeghenen² ende ontfanghen zeker ghevanghen groote personagien, die te Bruesel ghevanghen laghen, als den grave van Egmont prince van Ghavere ende den grave van Hoorne. Ende curts naer noene, wart te Ghendt, bij trompetslaghe gheboden ende bevolen den inzetenen der stadt, dat zij haer ghoet ende huuscatheijlen voor de Spaengiaerts niet rumen

1 A la mode d'Espagne.

2 Te gemoet gaan.

[p. 45]

en zouden van deen huus in dandere, want men hadde bevonden, dat zij haer bedden, cussenen ende ander ghoet in melcanders huusen verborghen hadden, om alzoo te min Spaengiaerts in haer husen te hebben, als niet daer toe ghestoffeert zijnde. Daer was ooc mede gheboden, dat niemant met zijnen ghoede uut der stede trecken en zoude, up zeker penen daer toe staende.

Up dees tijt waren bij den Hove xij eerlicke ende verstandighe mannen ghecosen ende gheordineert, waeraf mijn heere van Noircarmes de eerste, ende meester Jacob Martins, te Ghendt, president van Vlaenderen, de derde was, om alle zaken te beslichten ende te examineren die van ghewichte zijn, nopende de ghueserie, ende om oorden daer in te stellen ende oordineren. Ende men zeijde den xxij^en septembris, dat desen raet gheamplieert was tot xxvj raetsheeren, ende zeker noch niet te vele van ghetale, om alle die twijfelicke zaken ende van zoo grooter consequencie te consulteren, ende tot eenen ghoeden fijne te brijnghen.

Men zeijde, dat die van Eecloo haer zelven vrij van crijschknechten te hebben, uutghecocht hadden an den duuck Dalve, ende hadden overzulcx salveguarde vercreghen; maer ander zeijden, ten verstont hem niet voorder dan indien zij catholijck bevonden worden. Dus wast gheeft den duven drijncken.

De mare es ooc ghecommen te Ghendt, dat den audtsten zone vanden graeve van Egmont oock ghecreghen ende ghevanghen ghenomen es, noch een joncxkin zijnde van grooter macht in toecommende tijde te werden; want den vader, boven zijn overgroot patrimonie ghoet ende rijck huwelic hebbende een dochter van Beijeren, hadde veel ghoets gheconquesteert ende ooc met tregiment van Vlaen-

[p. 46]

deren groot proffijt ghedaen; want hij hadde vercreghen ende gheconquesteert Nieuhove, Steenhuuse, Ghaesbeque ende meer ander groote ghoedijnghen ende eerlicheden. Ghaesbeque en hadde hij maer curst ghecocht, ende dede afbreken een zeer steerck casteel dat daer stont, om dat men niet zegghen en zoude, dat hijt jeghen den Coninc hauden wilde, ende coste hem nochtans menich duijsent van af te breken, ende hadde noch onghelijck meer ghecost van maken.

Daer es wederom een zwaericheijt ende eccessijven heesch ghecommen, ten laste van die van Ghendt, vanden capiteijn vanden Spaengiaerden den meester del campo; want hij wilde hebben van die vander Hauderburch voor vj^c ende xl peerden, voor elck peert xij pont hoijs sdaechs, dwelc een machtighe somme ghelts beliep, niet wetende waer ment recouvereren zoude, ende hij en wilde niet cederen oft afghaen, ende gheliet hem altijts zeer verstoort, aestich ende gram, ende en wilde niemants renen anhooren, oft emmer zeer weijnich, zegghende dat ment aest ghereet maken zoude. Ende men wist wel, dat de Spaengiaerts nauwelic in als hondert ende vijftich peerden en hadde. Ten waren ooc maer alfve peerden te rekenen om haer cleenheijt, waer onder noch vele onghevallighe peerdekins waren, daerom en voeren zij gheen lancen; want dees peerden dat niet verdraghen en zouden, maer alleene busgheschut. Hieromme waren die ghedeputeerde vander Auderburch tHove ghetrocken, om verzoetijnghe te crijghen van desen heesch, uut zeker causen hemlien daertoe moverende; want den capiteijn voornoemd hadtse ghedreecht, in alzoo verre als zijt niet stappans en deden, zoude zijn peerdevolck buten zenden, om haer foeraige up de landtlieden ende pachters te halen, dwelck de gheghoede wel aest ghewaer werden zouden in

[p. 47]

haer betalinghen van pachten. Nochtans men hadde verstaen, dat die comissie, die den duuck Dalve vanden Coninc hadde, sprack zeer zoetelic ende vriendelic, als dat men alleene de beschuldighe ende rebelle castijden zoude, maer de ghoetwillighe in rusten laten, ende bescheermen ende preserveren, ende niemant onghelijck doen, waer mede ooc den meester del campo belast was zulcx te doen onderhauden zijn gharnisoen oft knechten, ende zelve hemlieden daer af eenen spieghel te wesen.

De mare liep ooc, anghaende vander ghauden croone de maent te gheven elcken soldaet, thulpen haerder bernijnghe, olije ende azijn, etc., dat daer af veraccordeert waren met die van Ghendt, die van Ypre, als dat ment up den inpost vinden zoude, die wel duijsent ponden grooten sdaechs inbrijnct. Maer die van Brugghe ende vanden Vrijen en waren van dien zinne niet, ergo, zoo en wasser gheen accoort.

De mare was ooc onder sommighe persoonen tot Ghendt ghecommen, dat de heere van Backerzele (welcx toename es caes en broot, ende es gheboren van Brugghe, van gheen sonderlinghe afcomste wesende, maer alzoo van cleenen tot grooten ghecommen), tot Bruesel, tot twee reijsen zeer ghepijnt hadde gheweest, om sommighe secreten van hem te weten, mits dat hij veel verstants met de ghuesen hadde ende haer zeer favorizeerde, zoo hij hem liet meercken, ende was secretaris ende raet vanden grave van Egmont, zoo voorseijt es.