Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. XXIX.

Hoe men te Ghendt de Spaensche crijschknechten foerierde, ende hoe quade maren dat men stroejde; van waer dat dit volck quam; van een bijstant tusschen onsen Coninc ende den Turschen Keijser; hoe de Spangiaerts in tlandt van Roo ghetrocken zijn; van sommighe tot Ghendt ghevanghen; van een beroerte ende ghevecht tot Bruessele; ende hoe tvolck siste¹van psalmen zijnghen.

Aldus foerierde men alle daghe te Ghendt, beghinnende (zoo vorseijt es) vander Vischmaerct, Hoochpoort, Langhemunte, Vrindachmaerct ende achter de Vrindachmaerct, Veemaerct, Nieustrate, Hautbriel, tPas, curten Steendam, de Nieupoort, Quatam, Zantbeerch, ende alzoo den Callanderbeerch totter Braempoorte, oock voor Onser Vrauwen broers ende up tSlusekin. Daer naer hebben zij haer noch wijder uutghestrect, ende foerierden de Coorenleije, Coorenaert, Veltstrate, Onderbeerghen, voor tRijcke Ghasthuus, Burchstrate, Pharahildenplaetse, ende veel meer ander wijcken ende plaetsen der stadt, alas up den Reep, den Crommenhessche, de Slijpstrate tot an tMudebruggheskin; daer tvolck zeer mestroost ende ongherust in was. Men zach, tsavonts late, de catheijlen ende bedden vervoeren, als oft men de stadt

1 Ophield.

[p. 348]

ghaen pilgieren zoude. Ooc trocken somtijts, up eenen nacht, wech uuter stadt wel xxv of xxv huijsghezinnen. Twas een beroerlic, ende compasselic dijnck om hooren ende zien. Tvolck maecte melcanderen beroert ende vervaert. Men zeijde veel dinjcx, veel eergher dant was. De foeriers leefden som eerlic ende hebbelic met de lieden, veel beter dan ment ghehoopt zoude hebben; hoe wel, om de menichte wille der crijschknechten, moesten zij, om haer ghetal bedden te hebben, in veel huijsen de bedden verdicken endeij voor een stellen; maer den meesten deel en hadden maer een bedde te decken.Maer in den Granaet-Appel, in de Langhemunte, tot Lievin Henricx, was ghelast vier bedden ghereet te maken, om dat hij zeer ghues was ende fugittijf was. Sommighe meenden den zijden ende fluweelen laken ende ander warewijnckel zouden zij vermoghen te pilgieren zonder betalen. Dus menich eeuwich meinsche¹ was in drucke ende weende bitterlic.

Dit crijschvolck was afghebrocht ende ghelicht te Malta, in de zee Mediteraneum gheleghen, wesende een eijlandekin ende stadt, zonder die stadt audt Malta die verghaen es; voort uut Sicilien, Calabren, Poelgien ende Neapolis; die daer jeghen den Turck gheleghen hadden, die up Malta groote foortse bedreven hadde, maer was ridderlic afghesleghen, zoo dat hij een meerckelicke groote schade leet; daerom hij gheteercht zijnde, hadde ghedreecht haer curts wederomme te commen beziene.

Maer hoorende den coninc van Hispanien, dattet in zijn Nederlanden al quaiic ghijnck, mits de ghuesen, ende dat daer een nieu manniere van Turcken upgheresen waren, zoo

1 Oneindig veel menschen.

[p. 349]

docht hem beter zijnde eerst de Turcken oft ongheloovighe (zoo zijse noumen) uut zijn eerflanden te weeren ende te bedwijnghen, ende daer ghoede oorden te stellen, dan die Turcken te bestrijden an de costen vander zee Mediterraneum, mare Tijreneum oft Ligusticum¹, ende overzulcx, zecht men, dat hij zoude een trevis oft bestant van vijf jaren metten Turcschen Keijser ghemaect hebben. Tschijnt emmer wel, dat men de Turcken nu betraut, dat men die gharnisoenen van daer ontrent upghelicht heeft ende haerwaert brijnct, die (zoo men zecht) neghen maenden tijts up die langhe reijse gheweest hebben. Aldus, al waren zij qualic int abijt, dat en was gheen wondere, om dat haer cleeren up den wech versleten waren. Maer al brochten zij veel ghelts mede, dat en was ooc gheen wonder; anghezien dat zij meest al dien tijt, zonder haren cost, up den landtman gheteert hadden, welcx ghaigen altijts uploopende waren.

Zij purrenden² van Scheldebelle ende daer ontrent, up den voornoemden xxvj^en up de noene, ende zijn ghetrocken eenen spacieer ghanck in dlandt van Rode, om aldaer ooc up den landtman te teeren; mits dat dlandt van Roo toebehoort den coninc van Navarren, welcx landt tusschen Vrancrijck ende Spaengien licht; want hij ooc ketters ghezint es ende van over lanck gheweest heeft. Dit hebben eenighe aldus ghepresumeert.

Up den xxvij^en in ougste, woonsdach wesende, werden met eenen schepenen bode te Ghendt ontboden bij Schepenen: Pieter Van Liere, naghelmaker an den Zantbeerch, een audt man, ende zijn huijsvrauwe, oock een aude

1 Liguricum?

2 Begaven zich.

[p. 350]

vrauwe wesende. Ende, daer commende, werden beede ghevanghen ghenomen ende in de vanghenesse verscheeden gheselt. Twaren twee catholijcke lieden, maer te supersticiues in veel dijnghen; maer de vermaledijde ghiericheijt hadde haer therte overloopen, ende zouden ghecocht hebben (zoo men zeijde) diveersch ghoet, dat ghestolen was, als habijten, juweelen, rappieren ende zulcx als de dieven wech ghebrijnghen conden; dwelck nochtans haerlieder stijl niet en was, maer int hijserweerc haer gheneeren, ende en waren gheen aude cleercoopers.

Item de reste vande Spaengiaerts waren te Bruessele, tot xij veendelen, met den duuck Dalve inghecommen; die een audt lanck magher man was, met eenen duinen¹ langhen grijsen baert. Ende up den laetsten augustij, zondach wesende, es te Bruessel een groote beroerte gheweest tusschen die burghers vander stadt ende die Spaensche soldaten. Want die Spaengiaerts (overwillich ende hooveerdich zijnde) namen lichte questie jeghen tvolck, mits dat zij oock zeer upgheroeijt quamen. Dees questie zoude gheresen zijn int vleeschhuus, daer zij stonden vleesch en dijnchden, ende des coops niet eens en werden; zoo datter eenen Spaengiaert hiet den vleeschauwer een meijtmaker te zijne; daer up den vleeschauwer den Spaengiaert hiet lieghen; die plamde zijn mes ende dander zijn bijle, zoo dat hij hem metter bijle quetste. Daernaer quam tramoel up tstrate, en daer verghaerde terstont veel volcx van beede zijden toe. De Spaengiaerts vielen melcanderen bij, naer haer costume; zoo deden die vander stadt van ghelijcken, ende al hadden die Spaengiaerts (als soldaten zijnde) tbeste gheweere, nochtans hadden zij veel te lijden

1 Scherpen, spitsigen.

[p. 351]

van tghemeen volck. En dees pangijstinghe en es niet eer ghescheeden, voor datter drije vanden borghers doot ghebleven zijn; maer vande Spaengiaerts wasser daer vele ghequetst; want men zeijde, dat die ghildenen vanden boghe ende busse vander stadt de hare ter hulpe beghonden te commen. Ende ten hadde ghedaen den grave van Egmont, daer hadder moghen over de duijsent doot blijven; want hij dede tghevecht scheeden, zoo men zecht.

Men zeijde ooc, als den duuck Dalve quam om bij de Ghouvernante te ghane in haer camer, zoo waren zijn Spaensche hallebaergiers zoo, overlastich ende indiscreet, dat zij met haren meester wilden in de camer ghaen. Dat beletten die hallebaergiers vande Ghouvernante, die de camer vande princesse bewaerden, zegghende dat zij daer af cesseren wilden; want haer zulcx niet gheoorlooft en was. Ende dit gheschiede tot twee of drij reijsen toe, zoo dat zij melcanderen met haer hallebaergen sloughen, ende daer waren ooc hallebaergen in sticken ghesleghen. Maer die de zake beter verstaen ende uutlegghen wilden, spraken dattet was, om dat den duuck Dalve een odiuese comissie te bedienen hadde, commende om te straffen en te pugnieren de onderzaten vanden Coninc, die haer mesgrepen hadden in de affeeren vande ghuesen, niet allene in tghemeen puepel, maer ooc in ofte an de groote personagien; zoo dat hij, om zijn lichaem wel te doen bewaren oft verzekeren, in zulcker mannieren moeste zijn bezoengien int weerck legghen.

Als men aldus hoorde vande overcomste vande Spaengiaerts (die hier met grooter menichte in tlandt waren, waer af dat mer eenen grooten hoop alle hueren te Ghendt verwachte, die niet verre vander stadt gheleghert waren), zoo quam zoo groot een vreese in de ghuesghezinde, onder jonck

[p. 352]

ende audt, zoo dat men niewers (zoo waer dat men ghijnck, al Ghendt duere) en hoorde eenen psalm resoneren. Waerup mij ghelust heeft (int sluten van desen vierden¹ bouck) dit refereijnkin te stellen:

Menich verwondert hem in vremde nieu maren,
Al zouder wat toe gheloghen zijn int hende;
Maer een waerachtich wonder zal ic verclaren,
Waer alle dees ghues salmen zijn ghevaren,
Die men zoo overvloedich voor doove en blende
Achter straten drouch, ja oock in de melck spende.
Twas al van salmen, dat de ghues vermaenden:
Men lieper me om mostaert oft met een zende;
Sommighe zonghen daeraf, dat haer dooghen traenden.
De Geneefsche calvers desen wech eerst baenden;
Ic meene Calvinisten, van Baals propheten.
Maer al waeren zij hier voortijts vanden verwaenden,
De Spaengiaerts hebben al de ghues salmen gheten.

Men hoort nu nieuwers van salmen vermonden,
Sindert dat duuck Dalve hier es ghecommen int landt.
Tschijnt dat zij teenighaer zijn verslonden;
Tmoeten zeker zij hongherigghe gronden,
De Spaengiaerts, met haren leckeren tant,
Dat zij zoo veel duijsent salmen hebben vermant
Zonder boter, olije oft azijn, zoot blijct,
De ghues en brijnghense niet meer te coppe; want
Haer salm zee die es nu gheheel afghedijct;
En zij en zijn met dees coopmanscappe niet verrijct,
Al hebben zij daer zeere haren tijt in versleten;
Want hoe zijt ghehijct hebben of gheprijct,
De Spaengiaerts hebben al de ghues salmen gheten.

1 Lees vijfden.

[p. 353]

 

Zij hebben de aerme ghuesen ooc zeer ghequelt,

 

Alzoo zij noch doen meest alle daghe;

 

Zij maken haer de salmen quijte zonder ghelt.

 

Dijnct u dit niet foortse zijnde of ghewelt?

 

Tes zeck voor de ghues een groote plaghe;

 

En noch moeten zijt betalen, som metter craghe,

 

Om dat zijt zoo veel met die salmen hebben ghemaect,

 

Dat zij dlandt beroert hebben tot in zijn maghe.

 

Niet min, daer esser vele van tusschen gheraect,

 

Al eijst dat dees salmspijse zoete smaect.

 

Zij doender reghael in, dat moet men weten.

 

Maer de Spaengiaerts hebben haerlier verghef ghestaect:

 

De Spaengiaerts hebben al de ghues salmen gheten.

 

 

 

PRINCE.

 

 

 

Wie zou ghemeent hebben of connen verstaen,

 

Dat dees coopmanschappe zou zoo aest faelgieren;

 

Want elc deder coopmanschap in, als in taerten of vlaen?

 

De schotel joncwijfkins ghijnghen daer mede ghelaen;

 

Twaren al meest salmen, die men hoorde crehieren.

 

Men zachse talle canten, overvloedich als mieren,

 

In wijnckels, contoiren, cuekins oft caberetten;

 

En sonderlinghe in de groenkeercke moch mense pieren;

 

Daer vijnc men wel salmen zonder netten.

 

Maer nu ziet mense al bij zijden zetten,

 

Daer veel volcx zoo zeere up was vervleten.

 

Ten es gheen wonder, dat de ghues niet en vetten:

 

De Spaengiaerts hebben al de ghues salmen gheten.

 

 

 

FINIS EST.