Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

[p. 336]

Cap. XXVII.

Van een ghebot te Ghendt uutgheleijt; hoe men ghereeschap maecte in Zeelandt om de comste vanden Coninc; van duuck Dalve; van een edict tAndtweerpen uutgheleijt; van drij mannen te Mechelen ontsleghen; van tcasseren vande bende van Germenij; van een moortdadich stick; ende van Duijtsche knechten, die tAndtweerpen in quamen; ende hoe men in Westvlaenderen weder vijnck.

Up den iiij^en augustij, maendach wesende, was ghetrompt, vander stede van Ghendt weghe, alle vaghabunde ende ledichghanghers, zoowel die ghecasseert waren uut de benden oft veendelen, die te Ghendt laghen als andere, up de ghezelijnghe¹ ende den ban, te rumen de stadt, binnen zonneschijne.

Den hoochbaliu van Ghendt, ghereijst zijnde te Walckeren in Zeelandt, heeft daer ghereet doen maken viij oorloochsche schepen, om daer mede, ter Spaenscher zeewaert in, den Coninc te ghemoete te varen ende te convoieren hier in dlandt, zoo de mare alghemeene ghijnck, dat hij hier ontrent Baefmesse lxvii zijn zoude, wilt Godt. Overzulcx waren de voornoemde schepen met taerwe ende cooren ende anderen lijfcost doen voorzien.

Te Brugghe was ooc de trommel gheroert, om knechten an te nemen om up dees schepen te bestellen.

Ontrent den viij^en in ougste, die ghues (die tot alle potten een schijfkin connen maken) die zeijden: twas om

1 Geeseling.

[p. 337]

die harijnck buijssen te bewaren die uut varen om visschen; want tHof wilde lastghelt van hemlien hebben, dwelck die Zeewen weijgherden, anghezien dat zij niet bewaert en hadden gheweest, maer hadden moeten tharen coste haer zelven bewaren ende zeker oorloochsche schepen up reken.

Men zeijde ooc, dat de Gouvernante naer Loven reijsde, om den duuck Dalve te willecommen ende te verjeghenen, die van Namen af quam ghereden in eenen rosbaer¹, een man van lxxx jaren; ende was te Bruessel ghefoeriert, zoo men zeijde. Curts daer naer, sprac men dat daer gheschut daerwaert upghevoert was; dat den graef van Egmont uut Bruessel vertrocken was up zijn eerlichede van Ghaesbeque, niet verre van Bruessel, die hij onlancx ghecocht hadde. Ander spraken dat duuck Dalve binnen Bruessel was, etc.

Van Andtweerpen was ooc de mare waerachtich commen, hoe dat daer een edict uutghelesen was, dat alle placcaten ende mandementen, sindert meije haerwaerts van tsHoofsweghe ghepublieert, gheen stede meer grijpen en zouden, maer zouden blijven in sursiance tot der comste vanden Coninc.

Up den x^en in ougste, wesende zondach ende Sente Laureinsdacht zoo waren schepenen vander Kuere, voor der noene in den tijt vander hoochmesse, verghadert om te visiteren zeker missijven, die an hemlieden vanden Hove ghezonden waren; ende curts daer naer, moeste den procuruer generael van Ghendt tHove. Men zeijde, dat te Bruessel ghestelt was, als of daer tHof niet gheweest en hadde.

1 Draagstoel.

[p. 338]

Ontrent dees tijt werden te Mechelen ontsleghen drij persoonen, die met den pastuer van Sleijinghen, die daer neffens de stadt preecte, ghevanghen waren. Deen was een rijcke deghelic advocaet, die voren in het vierde bouck, cap. xvii, ghenoteert staet; den anderen een poorter, wonende tusschen Mechelen ende Andtweerpen up zijn ghoet, ende was te Mechelen ligghende, uut causen van een proces, dat hij daer vervolchde, ende, mits dat men daer neffens de stadt was prekende, vant hem ghetijdelic daer, ende was zeer van bestiere als den voornoemden advocaet; den derden was een temmerman, die ooc veel bestiers in ghehadt hadde anghaende der nieuwer predicatie ende religie. Maer wat pene ofte interdictie hemlien ghedaen was, en hebbic niet ghehoort.

Ontrent dees tijt was de bende van Germenij te Ghendt gheheel ghecasseert ende oorlof ghegheven. Ende men zeijde, ende haddet langhe te voren ghezeijt, dat ontrent Andtweerpen iiij of vijf veendelen Duijtsche knechten laghen, dwelc zijn dobbel veendelen, zoo voorseijt es. In Zeelandt waren zij zeer verlast vande crijschknechten, ende bijsonder Ter Veren, daer veel schamel visschers wonen. Men zeijde ooc, dat tot Bruessel ghecommen was, met veel peerden, den broeder vanden bisschop van Atrecht, welcken bisschop nu cardinael es.

Up den xj^en augustij quamen twee soldaten vande Walen, tsavonts ontrent viij hueren, uut den nieuwen casteele daer zij ghedroncken hadden ende woorden ghecreghen, ende, commende beneden de brugghe, daer den Roodenturre plach te stane, zoo creghen zij wederom een lettel woorden; ende subbijt, eert ijemant conde ghewaer werden, zoo vaechde den eenen den anderen de kele af, zeer moordadelic, zoo dat hij terstont overleet; ende wart ghevoert in een mes-

[p. 339]

curtewaghenkin, om te begraven. Ic en weet niet wat duvelsche herten dat zij som hebben, dat zij zoo ghereet zijn om meinschenbloet te sturten, als oft van een calf of beeste ware. Tcomt veel meer uut een groote boosheijt ende wraecghiericheijt dan uut een vroomheijt, dat zij eenen man, die hem daerup niet en verhoet, zoo aest om den hals brijnghen. Die tfaict dede was nochtans een frisch ruter, wel int abijt als een edelman, ghaende alzoo recht als een keersse; ende ghijnck, alst zijn wake was, metter spijsse up den hals, onder die bende van Montembrugis; ende plach thuus te ligghen tot die dochter van Morslede, up de Nieustrate bij de Nieubrugghe: een man die ment niet betraut en zoude hebben.

Men zeijde, dat tsondaechs hier te voren, dat was den x^en augustij, up Sente Laureinsdach, tAndtweerpen een capiteijn met knechten inghecommen was, want daer waren een deel veendelen Duijtsche knechten ontrent der stadt, van tsHoofsweghe, ghezonden; ende datter eenen predicant ghevanghen was, waerom in die stadt een groote rochelijnghe¹ was.

Den xiiij^en der maent augusto sprac men, dat duuck Dalve met eene groote macht van volcke in de Kempen was, diet daer al uphaten ende schoon maecten. Men wilde zegghen, dat up Overhemden bedijden zoude, om dat de Gouvernante haer ghescreven hadde, dat zij ghedijncken zouden, dat zij haer valsche predicanten in die landen, daer zij overghestelt was, ghezonden hadden.

Den xiiij^en in ougste quam tAndtweerpen inne eenen hoop Duijtsche knechten, wel xij veendelen. Waeromme sommighe boerdeerders tAndtweerpen zeijden: wij hebben nu aven-

1 Oploop.

[p. 340]

taige, te weten dobbel veendelen; want (zoo ghezeijt es) de Duijtsche veendelen zijn noch zoo veel knechten dan de Walsche. Dus zeijden zij, dat zij nu ghewonnen hondert ten honderden, al veel meer dan de Fockers ende Welders an haer ghelt winnen. Hier volchde achter een veendel vrauwen, ende een vrauwe, met een fluweelen mutse ende plume daerup, drouch der vrauwen veendel. Zij werden gheleijt in de nieu stadt, ende ooc ontrent de maerct. Maer twaren herte knechten, niet als de Waelkins die up bedden ghewoon waren te slapen; maer hadden ghenouch als zij stroo hadden voor haer bedden; waer uut een ghemeen zechwoort pleecht te zijne, te weten dat men zecht: landtsknechten en zijn gheen beesten; al slapense int stroo; zij en etens niet. Zij quamen wel van ij^c mijlen van daer, te weten uuten lande ende graefschap van Tijrol, daert catolijck es, zoo ic emmer zach int jaer l als ic daer passeerde. De Walen was tswoonsdaechs te voren de wete ghedaen, ende sdonderdaechs smorghens, ten zeven hueren moesten zij aestelic rumen; ende die in de wachte stonden werden verlaten, ende Duitschen in haer plaetse gheschict. Zij, te weten de Walen, ontrent viij veendelen, maer alf zoo groot als de Duijtsche, zijn up Vlaenderen ghezonden naer Baesrode, ende een deel naer Brugghe ende naer den Westcant gheschict.

Ende men beghonde Westwaert wederom te vanghen, ende, onder ander, wart daer ghevanghen Nicola Le Faulquier, coopman van coorne; want daer zat een of ij ghevanghen, die bij name, in diveersche quartieren, belaste diveersche manne persoonen, die men zeijde dat zij haer ghelt ghegheven hadden om knechten up te nemen ende jeghen de Mt te stane, ofte emmer jeghen die de nieu religie hadden willen beletten. Dit es (eijst alzoo) een zeer

[p. 341]

quaet voornemen gheweest, in gheender mannieren te excuseren ofte onghepugniert te laten. Te Betunen ende daer ontrent, als ooc te Morghen ende in meer ander groote rapassen, werden die deghelicste belast ende ghevanghen; ja, die burchmeesters gheweest hebben, ende die te voren vrij en vranck achter de straten ghijnghen ende up de maerct wandelden, werden nu vluchtende, ex.: Guillame Dez Fossez.

Ontrent dees tijt werden de benden van oordonancien ghecasseert ende verlaten, als de bende van Orainge, Egmont, Hoochstraten, Hoorne, Bredenrode, ende meer andere.