Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. XXIV.

Hoe die principael ghuekeercke tAndtweerpen afghebroken wart; hoe de Ghouvernante uut Andtweerpen schiet; van veel nieumaren; vanden abt van Sente Beernaerts; van xv mannen van Oostwijnckele, die gracie hadden; van eenen brudeghoom, die te zoucken was; ende van Zeecxkin.

Ontrent desen tijt beghonde men af te breken die principale walsche keercke der Calvinisten tAndtweerpen. Men dede eerst af de schaliën daer zij mede ghedect was, ende dander matterialen, al ter minster quetse ende schade om die te vercoopen. Twas eenen schoonen tempele, die meer ghecost hadde dan zes ghendtsche ghues-tempels; ende was, onder een mans lijnchde hooghe, ghemetst van oorduun steen. Daer waren noch wel zes tempelen of logijsten, daer die Martinisten ende Calvinisten ghepredict hadden.

[p. 318]

De grave van Hoochstraten quam ooc in Andtweerpen ghereden met xxxvj peerden, ende quam bij de Gouvernante; maer lette daer zeer onlanghe ende smacte wederomme uut der stadt. Dit es gheschiet tot twee stonden, dat hij alzoo in de stadt ghecommen es ende bij de Gouvernante gheghaen.

Up den xix^en hoijmaent, alst tsanderdaechs zondach ende Sente Margrietendach was, up welcken dach men jaerlicx feeste haut van tSacrament van Miraculen tot Bruesele, om welcker zaken wille begheerde de Regente daer present te zijne; ende es alsdoe uut Andtweerpen vertrocken, tschepe ghaende ende varende lancxt de vaert, die die van Bruessele nieuwe doen delven hebben; ende die van Andtweerpen, hare excellencie uutgheleede doende, bedreven groote triumphe met eenen faussen alaerme ende andersins; dat veel ghelts coste, hoe wel dat haer stadt machtich zeer tachter was, mits dat daer zoo groote eccessijve weercken ghemaect waren, als bijsonder die nieuwe mueren der stadt ende haer schoon triumphant Schepenhuus, de nieuwe stadt ende meer ander dijnck. En nu, eijlacen! zijn vele der rijcke ende machtighe cooplieden vertrocken, die daer een groote floracie, leventheijt ende winnijnghe in de stadt plochten te maken, als in een ander Tijrus, zoo dat mens, alle dees Nederlanden duere, wel gheware wert.

Den xxj^en in hoijmaent sprac men, datter zes veendelen Duijtsche knechten van uut Brabant naer Valenchiene ghezonden waren, ende dat mer noch een groot deel verwachte, die den grave van Eversteijn ende ander upbrochten; datter ooc een deel waghenen naer Bruessel moesten, hoe wel datter van die ander wederomme ghezonden waren; dat ooc veel prelaten, abten, proosten ende bisscop-

[p. 319]

pen van dese Nederlanden tot Camerijck verghadert waren. Deen zeijde, dat duuck Dalve curts hier in dlandt zijn zoude, te weten voor alf ougst; dat hij in Loreijnen was; ander zeijden in Lorijnen dat hij langhe lorijnde ende beijde; of dat hij wel met x^m Spaengiaerts in Riemen was, want zij hadden, daer zij waren, riemen anne; dus waren zij in riemen, maer niet in die stadt Riemen, in Vrancrijck; ende dat die Spaengiaerts, die men wachte van tzuude, van tnoorde anghecommen waren; ende datter vele ghequartiert zouden werden. Hier mede meenden zij apelen van Oraingen, die zij Spaengiaerts noumden, om dat zij uut Spaengien quamen ende daer ghegroeijt waren; de welcke met eenen grooten hoop alsdoe ancommen waren te Ghendt, up tSlusekin, vander ghentscher nieuwer vaert die in tnoorde staet. Up dese ende deser ghelijcke nieumaren, als vande comste van onsen Coninc, duuck Dalve ende andere, werden bij diveersche lieden, ten diveerschen tijden, diveersche wetspelen ghedaen. Men zeijde ooc voor serteijn, dat Hermanus van Zwolle in Inghelandt was, ende predicte daer onder die Nederlanders die daer ghevlucht waren; want daer zijn ooc veel Ghendtenaers, als Lievin Henricx, Marcus De Mil ende Lievin Van den Wijnckele, brauwere in den Tenen pot, ende vele meer andere.

Up den zelven tijt quam de tijdijnghe te Ghendt, dat den abt van Sente Beernaerts (ende es een machtich clooster ende abdije staende up de Schelde, niet verre van Rijpelmonde) ghepredict ende doen predicken hadde naer de manniere der Calvinisten, ende zoude daeromme ghevanghen ghenomen gheweest hebben. Maer dit heeft hem bevonden onwaerachtich te wesen; want den voornoemden abt (zoo ic hoore) es een wijs gheleert man, doende herde

[p. 320]

treffelicke sermoenen, ghelijck zulck eenen herder wel betaemt, zoo dat de lieden van daer ontrent te schepe quamen over ende lancxt der Schelde ghevaren, om zijn sermoenen te hooren. De Calvinisten hebbent verziert, ofte andere haers ghelijcke, die zeijden dat hij ghevanghen was. Maer dat mocht daer omme zijn, dat hij tAndtweerpen ghezien was rijden metter roo roe ofte ander officiers ofte justiciers; want hij es een man, die ooc zeer wel staet met de Ghouvernante tHove.

Den xxiij^en in hoijmaent hadden xv mannen gracie, ende werden vrij ghelaten uuter vanghenesse, ende waren van Oostwijnckele ofte daer ontrent, mits betalende haer vanghenescosten, ende verpeint zijnde up te rechten, tharen coste, die beelden ende chieraigen der keercke van Oostwijnckele, die zij helpen breken hadden. Ende zij zouden daer omme ghehanghen hebben (zoo mij den baliu vander Auderburch zeijde), ten hadde gheweest, dat souffisantelic bleeck om ghenoughen, dat haerlier pastuer zelve daertoe gheraden hadde, zegghende dat ghelast was vander overheijt, dat men al de beelden in de keercken breken zoude, ende dat zij hem zouden willen helpen tzelfde vulcommen; want hij hadder commissie af. Overzulcx sneet hij zijnen bouck in sticken, ende beghonde vanden eersten up de beelden te sturmen; maer dese, als een schalck hase, es de vanghenesbanden in tijts ontloopen; anders zoude hijt metten leven moeten betalen hebben. Hier af es voren vermaent, lib. 4¹, cap. 12.

Ontrent dees tijt wasser te Ghendt eenen brudeghoom te zoucken, die met een schoone dochter verzekert was,

1 Lees lib. 5.

[p. 321]

die hij langhe ghevrijt hadde; waerom de bruut zeer weenende was, ende ooc waren daer in verwondert ende bedrouft de vrienden van over beede de zijden. Maer up den xxv^en der maent voornoemd was hij verdroncken vonden, bij Sente Claren buten Ghendt metten stroom ghedreven zijnde, ende wart ghevoert ende ghebrocht jeghen den stroom uppe, tot an den Wijnaert, die men nu heet den Wijenaert. Men presumeerde, dat hijt hem zelven ghedaen hadde van droufheijt ende cleenmoedicheijt, omdat zijn schoonvader Adriaen Kessoij, dienare der stadt, ende zijn moedere met melcanderen gheen huus en hilden, ende dat hij qualic zoude connen zijn ghoet ghecrijghen, ende dierghelijcke quellijnghe, die de quade den meinsche int hooft steect. Nochtans waren dees nieu ghehuwede voor catolijck ghehauden. De dochter plach met stockvisch ende dierghelijcke ware up de Vischmaerct voort te stane.

Up dees tijt was Sentkin Salomon¹, die men in de wandelijnghe hiet Zeecxkin, vanden proost van Sente Pieters ghevanghen ghehauden. Men leijde hem te laste, dat hij an de Keijserpoorte zeker schoone ijmaigen vanden Keijser ende Ons Vrauwe, etc., schoone verghult ende gheschildert, helpen schenden hadde, oft emmer de leeren daer toe gheleent, dwelck hij loochende, zegghende dat tzijnent ticheldeckers ghewrocht hadden ende haer leeren hadden laten staen, die de brekers in de foele, jeghen zijnen danck, daertoe ghehaelt zouden hebben. Maer den baliu leijde hem veel pointen ende articlen te laste, die zwaer ende groot waren, hem altijts heesschende dlijf, zonder te declijneren. Onder ander waren daer pointen, dat hij de

1 Over Vincentius Salemon of Salomon zie Memorieboek der stad Ghent, II, bl. 353.

[p. 322]

wet van Ghendt gheblameert ende gheïngurieert hadde, hemlieden heetende bloetzupers ende dierghelijcke infame tijtelen hemlieden ghevende, daer hij onder zijn volc zat ende dranck; daer hij zelve van vele niet beter ghehauden en was dan voor een ghezellekin, dat in veel acten gheconfijt was, die niet ghoet en waren, van joncx niet willende dueghen, ende woende duer de Keijserpoorte, haudende taveerne; ende hadde, ter cause vander assijse, groot crackeel ende questie jeghen de stede ghenomen, spannende inne met die van Aelst, die haer eerlicheijt pretenderen te hebben tot voor de voornoemde Keijserpoorte.