Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. XVIII.

Vanden fiertel van Sente Lieven, die te Ghendt afghestelt was, ende dat veel volcx hem quam verzoucken; ende hoe die ghues daer mede ghecten; hoe men zeijde, dat daer een mirakel gheschiet was van een cruepel vrauwe, ende hoe zij bij schepenen gheexamineert was.

Up den xxixen in wedemaent, zondach ende Sente Pieters dach wesende, was den fiertel vanden helighen vriendt Godts, Sente Lievin, in Sente Jans keercke afghezet; want up dien tijt plach hij hier voortijts tot Sente Lievins-Hautem ghedreghen te zijne, alwaert alnoch een groote maerct up dien dach was; ende veel jonc volcx liep vast daerwaert, som in der nacht; ende som reden zij, om eenen stuver of drij grooten, tot daer; veel knechteraege¹ zach men van daer commen, up haer bonetten met lepelen besteken ende met stocken val ghevlochten kersen, naer daude costume; maer daer was ooc veel volcx, die desen fiertel groote eere ende reverencie deden, laghen daer uppe planten veel keerskins, schoncken wassen leden, etc., als of hier noijnt ghueserie int landt gheweest en hadde; ooc quamer veel volcx van buten haer offerande doen; hier bleeck wel, datter

1 Jongelingen.

[p. 283]

gheen ghelt afghesleghen en was, zoo die ghuesen hadden de mare doen ghaen.

Maer de ghues, stokende weder haer tanden, spraken nu, dat de priesters den fiertel niet voortzetten en zouden, oft haer creemerie voort doen, ten ware dat zij wisten dat zij ghelt ontfaen zouden; datter ooc gheen priesters en quamen cussen noch haer doen zeijnen¹, oft eenighe broers oft religiuesen; noch wassen leden of keerskins planten, zoo zij ooc en deden in gheen bevaerden of daer men relijcquen der helighen oft pardoenen verzouct, als oft zij zelve daer gheen gheloove of betrauwen in en hadden. Aldus wast haer altijts te curt of te lanck, te veel paps of te veel brocken, zoo men zecht. Men dwijnct niemant ter offerande ijet te gheven, dan elc zijn ghoede jonste; die niet en gheeft en wert niet gheheescht. Ooc en behoort dit cleen coperen gheldekin niet toe den priesters, maer wert gheschict (zoo ic wel dijncke) tot onderhaut vanden tempel Godts, dwelc emmer daer anne zeer wel besteet es; ende eijst dat de priesters daer niet en commen cussen ende doen zeijnen, dat mach haerlier schult zijn. Ic vinde nochtans in die brieven van sommighe christen ghemeenten, die verstroijt waren onder die heijdenen, dat zij feeste hilden met sommighe martelaren lichamen ende verzochtense zeer eerweerdelic, zoo wel priesters als andere, van over veel hondertjaren. Maer of nu de devocie verflaut es, dat moghen zij haer zelven wijten, diet beschuldich zijn.

Tsachternoens, up den voornoemden dach, waren die vrauwen, omtrent Sente Jans keercke in grooter verwonderinghe ende raet, omdat een cruepel vrauwe haer crucke an Sente Lievins fiertel ghelaten hadde. De ghues zeijden,

1 Zegenen.

[p. 284]

dat was een Babilons uutzet van Baals papen, die tvolck bedroghen ende zulcke vrauwen daer toe uutmaecten, zoo zij tot meer stonden hier voortijts in sommighe plaetsen ghedaen hadden; want waert waerachtich, men zou daer ghoede ghetughenesse af nemen, letteren van certificatien maken ende attestatie vander wet; ooc zoude men met rechten schoon sermoenen daer af doen, daer inne de gheleghentheijt ende circunstancien verhalende; maer nu en wisten vele niet den name vander vrauwe, noch wie zij was, dan dat men wart zegghende, dat zij buten der Peterceliepoorte woonde; maer of de vrauwen zulcx voortstelden ende dattet ooc een fausse mirakel was, ghelijck de vraukins lichte van ghelooven zijn, dwelc meer quam uut een vierighe devocie dan uut eenich bedroch end veel min duer tbedroch vande priesters, die daer niet int eerste af en wisten, zoo ic wel betrauwe. Maer die men qualic mach, moet altijts an den hals hebben ende tversufte upgheteghen werden. Ooc en es die handt Godts niet vercurt duer zijn helighen mirakel te doene. Ten es ooc niet nieuwe; wantet menich duijsent mael ghebuert heeft, ooc duer ghestorven helighen; zoot bleeck an Heliseus doot lichame, ende an dat Augustinus scrijft van die bloumkins, die laghen up Sente Stevens autaer, ende veel meer andere; want dalmoghende Heere gheneest wel ziecten duer cruden ende ander substancien, die hem noijnt ghedient noch gheheert en hebben, hoe veel te meer duer zijn ghebenedijde helighen, die hem zoo liefghetal gheweest hebben; achtervolghende daer hij ooc zecht: die mij dient, mijn hemelsche Vader zal hem eeren. Maer dees eere der miraculen en zal men die helighen principalic niet toescrijven, maer Godt almachtich, die duer hemlien, als zijn weerdighe instrumenten, weerct, ende scrijven alzoo Godt die oorspronckelijcke eere toe. Sommi-

[p. 285]

ghe gues zeijden, ende andere, dat dees vrauwe sindert es ontboden gheweest bij schepenen, ende was aldaer van deser zake gheexamineert ende scheerpelic ondervraecht wanneer haer dees cruepelheijt anquam ende dierghelijcke, waer up zij zoude gheandtwoort hebben, dattet twee jaer gheleden was, dat zij haer anquam, ende dat zij doe met twee crucken ghijnck, om dat zij zoo cruepel was vande artijcke¹; ende een jaer daer naer ghevoelde zij beternesse, zoo dat zij maer met een crucke en ghijnck; ende nu crijghende devocie tot Sente Lievin, es daerwaert ghecommen, ende creech in de keercke zulck een devocie, dat zij bijna bezwijmde ende wart draeijende van hoofde, zoo dat haer dochte, dat zij ghenesen was, ende liet haer crucke daer, die ghesteken was tusschen die mute vanden fiertel. Maer, zeijden zij, vraukin, ghij ghaet noch cruepel. Dats waer, zeijde zij, mijn heeren; ic ghevoele mij weder qualick in mijn beenen, ende en ben niet recht ghenesen, zoo ic meende. Aldus en was dit mirakel niet zeker te achten, dan den waen vander vrauwe. Een cruepelheijt van een ghebroken been te heelen, dat waer een clijnckende mirakel. Maer een been vander artijcke eerghert ende betert van tselfs, naer den tijt ende tsaijsoen; daerom en was gheen glose daer up te slane. De crucke nochtans up den fiertel ghesteken, ghaf veel simpel lieden een groot gheloove ende betrauwen tot Sente Lievin.

Daer wasser ooc, die de mare uutstroeijden als dat an de crucke ooc een mirakel ghebuerde; dats dat zij zoo vaste in de tralien vander mute van Sente Lievins fiertel ghesteken was, dat mense niet uut en conde crijghen. Ic wilde dat tvolck zoo slecht niet en ware, en dat zij van gheen miraculen en roumden, dan van die waerachtich ende

1 Flerecijn.

[p. 286]

uprecht waren; want alzoo veel als zij wanen die eere der helighen ende haer fabrijcque daer mede verheffen, alzoo vele ende meer gheven zij, niet alleene de heretijcquen, maer ooc ander verstandighe lieden oorzake om met zulcke blauwe miraculen te ghecken; want alsser waerachtighe miraculen ghebuerden, men zoudtse om dees lueghenachtighe niet ghelooven; ghelijc men eenen lueghenare niet en ghelooft om zijn ghewonelicke lueghenen wille, al eijst dat hij oock waer zecht; want daer gheschieden souffisanter teekenen duer den boosen gheest onder die Turcken, an haer ghestorven helighen, ende onder die levende, die zij nefes oglij (?) noumen, in die stadt Prussia¹ in Turckijen bewaert ooc onder die Tartaren, zoo wij wel betooghen zouden, waert noot; maer tzoude hier te lanck vallen ende nauwelic dienen, ja upendien dattet alzoo waerachtig es, zoot mij hier af vertrocken² es, waer af ic niet zeer zeker en ben.

1 Brauss.

2 Verteld.