Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

[p. 277]

Cap. XVII.

Van twee mannen van Axele, die te Ghent bij den Raet ghegheesselt waren; ende een verhael hoe die van Eecloo bespronghen waren; ende van een schoolmeester, die daer ghehanghen was, ende wat hij voor de wet voor zijn diffencie ghezeijt hadde; ende van veel prochien ontrent Eecloo, die met Calvinus leere gheinfecxeert waren; ende hoe drij mannieren van ghuesen gheen gracie en zullen hebben, zoo men zecht.

Up den voornoemden xxviij^en deser maent, in een teeken datter gheen apparentie en was van eenighe veranderinghe, zoo waren bij den heeren vanden Rade, up een schavot, twee mannen van Axele ghebonden an eenen staeck ende zeer ghesleghen met roeden, zoo dat zij lude creeschen; ende waren in haer lijnwaet ende haer ooghen verbonden, als die de doot verdient hadden. Sommighe van ontrent Axele dees justicie ziende, hadden ghemeent, dat den eenen al ghejusticiert was. Haer delicten waren, dat zij jeghen den Heere ghestuent hadden ende die veltpredicanten besceermt ende verborghen, ende dierghelijcke resistencie jeghens justicie, dwelc aest naer tcrijm smaken zoude. Voorts waren zij ghebannen vijftich jaren. Den eenen hadde wijlen baliu van Axele gheweest, maer en hadde gheenen ghoeden name; zoo dat vele zeijden, dat hij gheen duecht doen en zoude. Daer wasser noch twee, die hadden ander amenden ende bannissementen, als zoo vele niet mesdaen hebbende.

Den hanchman, dese gheexpediert hebbende, es achter een naer Eecloo ghereijst, ende heeft daer ghehanghen een

[p. 278]

schoolmeesterkin, om dat hij tbreken helpen raden hadde, zoo sommigghe zegghen; ofte dat hij nu, als alle zaken ghestilt schenen zijnde, hem vervoordert hadde verghaderinghe ende predicatie tzijnen huuse te hauden. Hij was ghevanghen ter middernacht ten een hueren, ten tijden als die roode rocx van Ghendt daer ghecommen waren metten souverain Gheeraert Rijm, baliu van Sente Pieters; ende vijnghen noch drij mannen met hem, die sindert te Ghendt ghebrocht zijn: waer onder noch een schoolmeester was, ghenaemt meester Jan Spieghelman. Ende daer lieper wel xx wech vande principale van Eecloo: dese vluchten compasselicker dan noijnt de Valdoijsen, in haer hemden, baervoets ende blootshoofts, ende doken alzoo int cooren. Ander waren zoo vande vreese wechghedreven, dat zij bij der nacht wel vijf of zes mijlen weechs vluchteden, vreesende dat haer die peerden achterhaelt zouden hebben. Zij waren beancxt totter doot toe; want die roode rocx sloughen ter middernacht haer trompetten, ende maecten zulck gheschal met die husen open te smijten, dat zij al die voghelen uut haer nesten verjaechden. Sommighe meenen, dat dit al willens gheschiede, om dat die ander vluchten zouden. Zij waren beticht, dat zij, ten ontbieden van die van Axele, ter bewaernesse van haren predicant tAxele ghecommen waren, int eerste als de veltpredicatie zeer floreerde.

Nopende den schoolmeester, die daer ghehanghen was, zoo voorseijt es, hiet meester Jan Van der Muelene; ende was cruepel in handen ende voeten, sonderlinghe in de handen, achterwaert ghecromt ende zeer mesmaect; ende plach een zeer schamel kindt te zijne. Als hij gheëxamineert wart, was hem ghevraecht, waerom dat hij Heere ende Wet niet gheobediert en hadde, die hem verboden hadden zijn schole meer te hauden, mits dat die kinderen in perijckel waren om

[p. 279]

met zijn quade leeringhe bedorven te werden. Waer up hij andtwoorde, dat hij anders gheen brootwinnijnghe en hadde dan zijn schole te hauden; zij zaghen hoe aerm een meinsche van handen ende voeten dat hij was, niet ghestelt om zijn wijf ende cleene kinderkins anders den cost te moghen winnen dan metter schole. Wilden zij hem onderhaut gheven om bij te leven, hij wilde gheerne afstaen van schole te hauden; maer te moeten ghaen bedelen ende de lieden lastich vallen, als hij met Godt en met eeren zijnen cost winnen mochte, en dochte hem niet expedient te zijne. Hij en wiste ooc niet, waerinne hij de kinderen bedarf, dan dat hij haer quade zeden afnam ende poochdese in Godts wet te instruëren ende hem te leeren minnen ende ontziene. Ghevraecht zijnde waerom hij zijn kindt achter den doop hilt, zoo vraechde hij de Heeren, of daer ooc eenighen ghestelden tijt toe stonde; ende als zij andtwoorden jaet, zoo sprack hij: hoe macht dan bij ghecommen zijn, dat Christus zelve xxxiii jaren audt was, als hij ghedoopt was? Niet min, up dat men niet zegghen en zoude, dat hijt met de herdoopers hilde, zoo wilde hijt gheerne doen doopen, alzoot behoorde, in vlaemsche, zoo dat elc verstaen mochte, zoo die ministers deden, die daer ghepreect hadden. Zij vraechden hem, waerom hij die keercke schuude; wat hij vande keercke wist te zegghen; waerom dat hij zijn kindt daer niet en wilde ghedoopt hebben; ende of de keercke quaet was? Hij sprack: hij en wist vande keercke gheen quaet te zegghen, dan dattet een huus of ghestichte was ghelijck andere, van moortel en steen ende haut, etc. ghemaect; ja, daer men weercken in behoorde te doene, te weten dwoort Godts den volcke te vercondighen, Godt te bidden ende te dienen. Zij spraken dat men zulcx daer dede. Hij zeijde neen; men dede daer veel afgoderije met hauten

[p. 280]

ende steenen beelden ende andersins, meenende die misse ende thelich sacrament vanden autare (Godt betert!); ende die daer af ministers waren, die waren vul ghiericheijt ende vul boosheijt. Zij spraken, dat hem verboden was zulcx te leeren oft sustineren; ende hij, schepenen ghebodt niet obedierende, hadde noch van ghelijcken ghedaen, waerinne hij alnoch persisteerde. Hij sprack, dat men in de zaken Godts behoorde Godt meer onderdanich te zijne dan de meinschen. In somma, mits dat hij persisteerde ende justicie niet en obedierde, wart ghewesen, dat men hem rechten zoude metten stroppe, datter de doot naervolghen zoude. Ende wart ghehanghen als een vledermuus an eenen boom, alzoo men ghaet van Eecloo naer Raveschoot. Godt hebbe zijn ziele, waer voren ic zeer vreese! Men zeijde ooc, dat hij zijn cleen ghoeijkin oft catteijlkins vercocht ende te ghelde ghemaect hadde, ende was beghinnen wech reijsen; maer die broeders van Eecloo baden hem te blijven, ende aldus quam hij, wederkeerende, in zijn doot.

Niet alleene Eecloo en es zeere gheinfexeert, maer ooc dese ommegheleghen prochien daer ontrent, als Aeijghem, Maldeghem, Waerschoot, Oostwijnckele, Ronsele, Somerghem, Hurssele, Hansbeke, Lovendighem, ende meer andere; zoo dat als ijemant vande Roomscheghezinde predicanten predict in haer keercken, zij liever buten up tkeerchof staen dan zij zulcke ghaen hooren zouden. Ende die ghevlucht zijn van Eecloo, veel rijcke mannen, hauden haer nu int conijncrijcke van Inghelandt.

Van drij mannieren van deliquanten in dese ghueserije en wilt den Coninc niet, dat men gracie doe, zoo de mare ghijnck, ten eersten vande ghene, die in de keercken, cloosters, godtshusen ende capellen ghebroken, gherooft oft ghestolen hadden, ofte eenich van drijen ghedaen

[p. 281]

hadden; ten anderen, over de ghene, die wapenen anghedaen hadden om haer zaken te bescheermen ende die voort te drijven, ende daertoe ghepoocht naer alle haer vermoghen om dander partije, die catholijcque, tonder te bringhen; ende ten derden, de ghene, die raetsmannen ende consistorianten gheweest hadden, waer anne die ander ghehoeft hadden, die de veltpredicatien volchden, hoewel dat dese consistorianten haer zaken zoo causeerden ende verschoonden, als dat zij maer als voorstanders ofte bezurghers en waren om hemlien te beletten ende constringieren van uproer ende sedicie, waer uute nochtans (zoo vele verstandighe presumeren) de principale sedicie ende tweedracht gheresen es, ende noch veel meer gheschepen was te rijsen, haddet niet wijselic belet gheweest. Maer wij hebben noch tghebreck van ons eerste auders, Adam ende Eva: wij willen al onse schult van onsen halse schudden ende ons onghelijck niet kennen, ghelijck dat voornoemde cruepel schoolmeesterkin (ooc zeer vercruepelt int gheloove) ghedaen hadde; want hij voedde zijn schoolkinderen met valsche, ghereprobeerde leeringhe; hij hilt zijn kindt achter den doop, ende gheleect bij Christus doop, die doch den doop niet van doen en hadde, want hij zonder zonde was; ergo die ghelijckenesse [es] quaet, want ons es tdoopsel nootzakelick, en wie en wist niet, dat de keercken van haut ende steen zijn? Maer zij zijn ghedediceert ende ghehelicht om Godt aldaer te eeren en te dienen; tHelich Sacrament rust daer ooc in; men predict daer dwoort Grodts; men bidt daer, tsamen verghadert zijnde; ende veel ander ghoede gheweercken werden daer ghedaen: waeromme dat zulck een plaetse beter ende heligher behoort gheacht te zijne dan een ander. Nopende dat men daer afgoderije met beelden bedreef, daer en zeijde hij niet wel an, want wij die alzoo niet en ghebruucken; of mesghaet

[p. 282]

hem ijemant, die can men wel zoetelic raviseren. Godt kent therte der meinschen: wij en behooren niet lichtelic ijemant te oordeelen. Noch causeerde hij zijn zake ghoet, uprecht ende goddelic te zijne, ghelijck dees gheconterfeette Christenen oft heretijcquen pleghen.