Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. VI.

Hoe datter drije brekers te Ghendt, up de Vrindachmaerct, ghehanghen waren; hoe de ghebueren vander Vrindachmaerct ende daer ontrent requeste presenteerden om ontlast te zijne vande crijschknechten ende hoe die crijschlien buten gheghaen zijn ende hebben dlandtvolck verdruct.

Aldus dan den vij^en in meij, woensdach wesende, moestent drije brekers te Ghendt metten lijve betalen. Ende de zake es aldus toegheghaen: men slouch tsmorghens die trommelen vande vier regimenten te Ghendt, vermanende up alle vierweechscheeden ende wijcken, naer costume, die knechten te vergharen ter ghenoumder hueren, onder haer capiteijnen, elck toegherust met zijn hernasch ende gheweere; dese alle verghaert zijnde ende ooc die knechten vanden gharnisoene onder Montinbrugis, die up de Vrindachmaerct verghaerden, zoo quamen, curts naer den xj hueren voor der noene, de crijschknechten van Ghendt over de Hooftbrugghe naer tsGraven Casteel, met alle vier de capiteijnen, een trommel ende feijfel, ende achter ooc een trommel zonder feijfel, met haer veendel ende wel ghewapent, met blijnckenden hernasche, met hemlien brijnghende, voren tusschen die handen vande dienaers (al voren ghaende joncheer Pieter Van Hoverbeque, onderbaliu van Ghendt), eenen Gillis Van Hauweghem, mandemakere, een man curt ende vroom van persoone, die zij ghehaelt hadden uut tSausselet, die onderweghe ghijnc psalmen al zijnghende, ende zeijde

[p. 201]

veel dijnghen hem ontschuldighende vander doot ende andere de schult ghevende, zeer ghepassijt ende verbost¹ sprekende. Dese aldus ghecommen zijnde up Sente Pharahilden plaetse, keerden hemlieden naer des Graven brugghe ende trocken een deel daer up ende overe, zoo dat de achterste bleven staende ontrent den sGraven Casteele verwachtende noch ij pacienten, die deer ghevanghen zaten, onder dander dierghelijcke ghevanghenen, de welcke, curts daer naer, vanden voornoemden baliu daer uut ghebrocht waren; ende waren eenen Jooris De Ghusseme, curtenwaghencruder up tSlusekin, een groot vroom man van persoone, hebbende twee ghestrijpte bocxemen² an; ende eenen Jooris Van Westhuuse, smet in de Hauburch, een vierschoot magher man, ende mocht audt zijn ontrent l jaren, een man mij wel bekent, ende en plach van gheenen ghoeden regimente³ te zijne. De ander twee mochten elc xl of xliiij jaren audt gheweest hebben. Dese twee laetste, ende bijsonder den curtenwaghencrudere, ghijnghen zeer al roupende ende beclaghende, dat zij moesten steerven om dat zij dafghoderie helpen weeren hadden (waermede zij de beelden meenden) ende dat zij om der papen wille moesten steerven, dat zij ooc niemant een curte⁴ ontkeert en hadden. Aldus gheleet wesende, alle drije, tSchepenhuuse, ende veel dijncx totten volcke zegghende, zoo werden zij daer bedijncht ende verwesen van dat zij haer onder de brekers ende beeldestormers zeer breet ghemaect hadden, in cloosters ende keercken, ende beroerte makende, deen uutcommende met eenen valckenbeck⁵, dander met eenen smedehamer ende groote

1 Zeer hevig en vergramd.

2 Wijde kousen.

3 Gedrag.

4 Twee mijten.

5 IJzeren knots, legerhamer.

[p. 202]

schade doende; hadden noch meer voorghenomen, haddet haer moghen wel ghelucken. Dienvolghende werden ghecondempneeert gheexecuteert te werden metten stroppe, up de Vrindachmaerct, zoo datter de doot naervolghen zoude. Ende met dat xij hueren slouch, werden zij tSchepenhuse afgheleet, daer zij weder veel spraken al overluut ende werden tusschen de ghewapende gheleet duer tSchepenhuusstraetkin, tSerpentstraetkin ende alzoo up de Vrindachmaerct, alwaer een leere stont gherecht an de dobbel potente (die noch maecht was), ende die soldaten van Montembrugis waren daer al te voren, zoo ghezeijt es, ende hilden tvolc up in alle die straeten ende straetkins, die up de Vrindachmaerct uut quamen; zoo dat die maerct gheheel bloot was, dan rontomme tghehernascht volck, bijsonder voor die monden vande straten. Ende alzoo werden mijn heeren vander Wet met die ghewapende van Ghendt gheconvoijiert tot up tHoochhuus¹, up de voornoemde Vrindachmaerct staende, ende de drij pacienten mede. Terstont schicten haer dese ooc ter weere om tvolck vander maerct te hauden. Dit aldus ghedaen wesende, ende sommighe ghewapende bij den gherechte staende, waer of Wijchuuse den capiteijn was, hebbende eenen ronden schilt zeer schoone verghult inde een handt ende in dander een javelijnkin of daergie, zoo bracht men ten eersten uut den curtenwaghencruder. Dese liet hem wel hooren, maer tvolck stont verre van daer; ende wart alzoo ter justicie ghebrocht ende ghehanghen. Daer naer quam daer gheleet den smet, die knielde neffens die dobbel potente ende daer naer ghijnck hij up, ooc sommighe woorden sprekende, die men om de verre distancie niet en conde verstaen. Ende daer stonden twee Augustijnen,

1 Utenhove-steen.

[p. 203]

die hemlien tgheloove anriepen. Den laetsten dan was den mandemakere, die knielde ooc ende boochde hem dat hij zijn aenzicht leijde up de kelsije, ontrent dat men een zoppe eten zoude; daer naer rechte hij zijn lichaem up ende dede noch zijn ghebet, ende upghaende de leere, wart sprekende, als hij boven was, onder ander propoosten zegghende totten baliu: als dat men hem ten laste gheleijt hadde, dat hij cause zoude gheweest zijn van tverbranden vanden huijse van mijvrauwe vanden Hesch, dwelc hij met noch een vrauwe te bewaren hadde, ende zouden de keerse verrouckeloost¹ hebben ende bij de vrauwe gheconverseert, waer af hij hem altemale ontschuldichde, zoo wel van deen als van dander, ende zeijde dat hij daer up de doot starf. Dus meer anderdijnghen uutghesproken hebbende, wart ooc afghesteken ende verwurcht. Maer de broers waren eerst wechgheghaen; men zeijde, dat hij se niet en begheerde. Zij hijnghen alle drije an deen crucke vander potente, up de zijde te Wannekinsaerde² waert. Godt hebbe haer aerme zielen. Jooris den smet ende Gillis den mandemaker hijnghen rugghe jeghen rugghe, ende den mandemaker an tuuterste; ende den curtenwaghencruder an den staeck vander ghalghe, zoo dat den smet int midden hijnck.

Sommighe wilden zegghen, dat den smet ende curtenwaghencruder, daer zij up tsGraven Casteel ghevanghen zaten, haer noch sommighe dijnghen, die niet ghoet en waren, vermeten hadden, hadden zij uut moghen gheraken, zoo zij wel hoopten, niet dijnckende dattet an haer leven ghaen zoude. Dit willen sommighe dijncken (eijst waer dat

1 Verwaarloosd.

2 Bij het Groot Kanon. Aldus genaamd naar eene bierbrouwerij aldaar gestaan, Wannekin, welke eenen uitgang had bij de Zuivelbrug.

[p. 204]

mer af zecht) dat een groot point zoude wesen van haerlier doot.

Dees justicie aldus ghedaen zijnde, zoo vertrocken de heeren vander Wet, die trommelen sloughen ende die regimenten ende gharnisoenen beghonden te scheene. Ende was bij den een hueren, eer dexecutie gheschiet was.

Item, alzoo de ghebueren vander Vrindachmaerct ende andere requeste bij schepenen vander Kuere overghegheven hadden, ghevende te kennen, hoe dat zij zeer verlast waren vande crijsknechten, die in haer husen laghen ende teerden van boven nedere, hebbende sommighe drije, viere, zesse, achte oft x soldaten in een huus, biddende dat men se daer af verlichten wilde ende die andersins bedeelen, zoo wart daer reghaert up ghenomen, ende werden de voornoemde knechten voorder uutghespreet ende bedeelt. Daer naer ghaven zij requeste over om ontsleghen te zijne vanden cost, die zij haer ghaven, dwelck zij som niet langher ghedoen en conden, mits den scheerpen tijt ende cleen winnijnghe, ende mits dat zij ghehoort hadden dat ment alzoo tAndtweerpen niet en dede, maer ghaven haer alleene olije, licht, azijn ende haut, zonder meer. Schepenen dit verstaen hebbende, ende wel gheinformeert zijnde, dat de waerheijt zulcx was, consenteerden ooc, dat zij daermede ontstaen mochten. Aldus ontrocken zij hare soldaten den montcost.

Dit ghenouchde de soldaten zeer qualic; want hongher es een scheerp zweert. Ende mits dat zij qualic betaelt waren ende gheen ghelt en hadden, vele die daer waren, om haer costen te betalen ofte haer selfs cost te doene, mits dat zij in vier maenden gheen besoldijnghe ontfaen en hadden, zoo zij zeijden, zoo zijn buten der stadt up den landtman gheghaen, hebben daer ghehaelt kiekenen, hespen, boter, eijeren ende dierghelijcke. Ende de roode rocx, die

[p. 205]

int nieu casteel laghen, stelden haer peerden in de Eernesse, die afweedden tghers, dat die lieden van deer ontrent ghewonelic waren voor haer coeijen te ghebruucken; sneden ooc tghers af, ende bondent met bundijnghen up haer peerden ende voerdent (ondancx diet leet was) int voornoemde nieu casteel. Ende up dat wij alzoo wel deen als dander scrijven zouden, zoo waren ooc veel lieden der stadt, die haer van hare soldatem zeer beloofden, om dat zij zoo redelic met haer leefden ende zoo eersamelic teerden. Maer daer was van allen: daer wasser die, in den Salem up de Leije, die ghelaesveinsters in sticken ghesleghen hadden; ende andere hadden elder ooc eenighe rudesse bedreven; maer zij werden ghevanghen ghestelt van haren provoost in thuus van Lievin Dherde, an de Keerenmelckbrugghe an den curten Steendam, mits dat ijdel stont ende den man ghevlucht was met zijn huijsghezinne. Zoo hilden zij daer haer vanghenesse in eenen peertstal, comende onder leenen vleerick vander brugghe. Desen provoost hadde thuus gheleghen tot Joos Seijs up den aert bij de Nieubrugghe; maer was ghaen wonen int voornoemde huus van Lievin Dherde; maer Joos Seijs moeste daer zeker bedden beschicken.