Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

[p. 183]

Cap. IV.

Van een collacie te Ghendt ghehauden, nopende de groote assijsen vander stadt ende ander pointen anghaende de lasten der stadt; van eenen soldaet int nieu casteel ghehanghen; hoe tvendel ende tregiment van Lijcques uut Ghendt vertrack; ende hoe datter een ander vendel, up den zelven dach, weder te Ghendt quam ligghen, onder den capiteijn Germenij; hoe deen heelft vande Ghendtsche soldaten ghecasseert werden; ende vanden ghoeden coop boter ende vleesch.

Up den xvij^en in april, up eenen donderdach, wast collacie te Ghendt; ende wart aldaer ghevraecht of men de toecommende groote assijsen verpachten ofte doen collecteren zoude. Ende hadden vercreghen, bij accoorde ende octroije, eenen stuver up elcken stoop wijns, indifferentelic, te moghen stellen; zoo dat elc daer in ghelden zoude, gheestelicke, heeren vanden rade ende dierghelijcke, om den zwaren last, die de stadt draecht, te verlichten. Voort was daer ghevraecht of men de banckiers tAndtweerpen haer obligacien, die zij hadden ofte noch zouden ontfaen ten laste vander stede van Ghendt, die daer moesten haer ghelt te freete¹ halen, zoude teekenen metten zeghel van verbande der voornoemde stede, om metten ghelde te betalen de wachte vande vier regimenten te Ghendt; want die van Andtweerpen niet en wilden meer te vreden zijn met obligacien, ten ware dat zij gheteekent waren met den voornoemden zeghele, ende of men niet de belastijnghe, bij octroije ghedaen bij vercoopijnghe van renten, den pennijnck xiiij^e, om tvulmaken der nieuwer

1 Op interest.

[p. 184]

vaert, die niet en zou liever stellen te coope den pennijnc xij^e; anghezien dattet tghelt dat daer toe behoufde niet boven alf inghecommen en was. Gheconsidereert up deerste point, dat, bij collectacie vande assijsen, de zelve zouden moghen qualic bezurcht ofte ontrauwelic ghedaen werden, zoo was gheandtwoort, dat mense liever zou verpachten, zoo men ghewonelic was van doene; want elc draecht voor zijn eijghen ghoet alderbest zurghe. Was ooc eenen stuver, indifferentelic, up alle de wijnen, groot ende cleene, gheconsenteert te stellen; daer in dat niemant vrij ghaen en zoude. Up tderde was gheandtwoort, als dat men den zeghel van verbande den cooplieden thaerder verzekertheijt verleenen zoude. Up tvierde point, dat men rente, thulpen der vaert, den pennijnc xij^e vercoopen zoude; want datte veel min noch draghen zoude dan tfreet, dat men de banckiers tAndtweerpen gheven moet. Ende wart daer bij ghehanghen, bij vormen van recommandacie, dat men zoude willen die soldaten som ofte al casseren, ter discrecie van schepenen; want haer betalinghe viel de stat al te zwaer, te weten alle maenden daer toe viij^c ponden grooten up te brijnghen, ende om dat tmeeste perijckel scheen ghedaen zijnde. Voort was gherecommandeert dat men zoude willen obligacie gheven die daer toe haer ghelt gheleent hadden, of dat zij haer gheleent ghelt mochten afcurten int coopen vande renten thulpen der vaert. Dit wart van sommighe collegien notable aldus vermaent.

Up den xxij^en in april, disendach ende Sente Jooris avont wesende, was tsmorghens, up een hurde¹, uut den nieuwen casteele te Ghendt ghevoert eenen pacient van Maestricht, ghenaemt Guillaume Ronckaert, een jonc fraij man van

1 Horde.

[p. 185]

ontrent xxx jaren audt int anzien, ende hadde eenen brief voor zijn burst met groote letteren, daer zesse of viij reghulen in stonden, ende was in Walsche, groot den brief meerder dan eenen voet viercant; de handen voren ghebonden wesende, ende achter met den lijfve ghebonden an eenen staeck. De soldaten vanden nieuwen casteele ghijnghen mede in oorden, een deel wel ghewapent, hebbende voor gheweere bussen ende bijlen oft hallebaergien, ende voren ende achter een trommel die flauwelic oft druckelic sloughen. Zij quamen daer mede van over de Nieubrugghe, duer de Nieustrate, Veemaerct, Cammestrate, Vrindachmaerct, Langhemunte, Vischmaerct ende alzoo up den Coorenaert. Daer draeijden zij gheheel omme, ende die dobbel potente die daer stont ommerijnchden zij en keerden alzoo weder van daer zij ghecommen waren, dan dat zij alsdoe trocken, over den curten Steendam, weder ten nieuwen casteele inne, alwaer een nieu ghalghe upgherecht was, herde steerck ghetemmert, daer hij an ghehanghen wart, voor den xj hueren. Godt hebbe de ziele. Dees justicie wart ghedaen up tbolleweerck vanden casteele, naest der Ghuepoorte ende naest S^te Amantsbeerch, omdat alle die over den langhen Steendam passeerden wel zien zouden. De soldaten stonden in oorden lancxt de mueren, tot dat de justicie vulbrocht was vanden hangman van Ghendt. Men zeijde, dat de cause van zijnder doot was, dat hij hem hadde doen inscrijven als soldaet int voornoemde nieu casteel, alwaer hij eedt ghedaen hebbende, ende zieude terstont daer naer den tijt uprijsen, datter hope was, dat de ghuesghezinde de overhandt zouden hebben, es zonder oorlof van daer gheloopen met noch twee soldaten uuten voornoemden casteele, die hem daertoe vertweeffelt hadden, zoo hij beclaechde, ende deden hem ontrent Andtweerpen anscrijven

[p. 186]

om met de ghues eenich feijt te doene; maer werden terstont van tsHoofsweghen met wel gheruste knechten onvoorzien bespronghen, alwaer zij tonderghijnghen, zoo ghehoort es lib. 4, cap.21. Ende eene van dees drije wart ten drij steden duerschoten, ende men hoorde hem noch roupen: Vijve le ghues; waeruut te meercken es, hoe zeere zij som ghezint waren om met de ghues te helpen de zake vulvoeren jeghen de macht der gheestelicheijt, zoo zijt uutghaven. Daernaer wait hij noch eens duerschoten van eenen ruter, die daer af zelve de condtschap quam doen int voornoemde nieu casteel te Ghendt, ende was daeromme den wijn gheschoncken. Den anderen wart in die battailge ghevanghen, ende om zijn uproer ende meijnheedicheijt, metten anderen ghevanghenen, ghehanghen. Ende desen derden quam te Deijnse, desen reij ontspronghen zijnde; ende waende hem weder doen anscrijven onder zeker ruters vander catolijcquers zijde, dewelcke hem som rieden te vlieden, om zijn perijckel te schuwen, mits dat zij hem kenden. Maer hij, meenende dat verholen blijven zoude, es daer ghebleven ende terstont daernaer ghevanghen vanden provoost der knechten, ende alzoo te Ghendt beschict ende ghelevert. Hij belaste, te Ghendt wesende, den weert, in den Inghel achterbroo (?) up de Hoochpoort an de Vischmaerct, ghenaemt Gheeraert Fernants, die voor hem ghebrocht was, hem anzegghende dat hij daer toe ghelt hadde helpen oft laten tellen; ende daer wasser noch meer van hem belast. Welcken weert dat steerck loochende, ende hiet hem lieghen; maer an den avont wart desen weert uut zijnen huse ghehaelt ende int sauselet gheleet als ghevanghen. Dit was een banckghezelle¹, die plach te wonen in de Bauweloostrate an tachterste

1 Drinkgezel.

[p. 187]

hende, daer eenen schoonen loochtijnck was met rollebanen. Maer desen, die hem belast hadde ende te Ghendt ghehanghen was, zoo voorseit es, hadde een zeer ghoet eerlic uutzien, was ooc ghepresen van die vanden casteele voor alzoo ghoet ende paeijselic een man als eenighen, die daer was. Nochtans es hem dees quade temtacie overghecommen, daer niemant vrij af en es dan die Godt tot zijnder hulpe neemt ende niet af en ghaet, wel verstaende in die quade temtacien te vallen; maer van die te hebben en es niemant hier in dit leven vrij.

Up den voornoemden xxij^en aprillis, zoo vertrocken, curts naer noene, de crijschknechten, die te Ghendt gheleghen hadden, up de Vrindachmaerct, Veemaerct, Langhemunte ende daer ontrent, met trommele ende ghewapent ende met waghenen met vrauwen ende bagghaige naar Loo¹, om daer ende daer ontrent tsavonts te logieren, ende alzoo naer Andtweerpen; want men wachte daer de Regente met ander crijschvolck. Zij en hadden te Ghendt niet betaelt; want vele van hemlieden en hadden gheen ghelt. Dit waren de ghene die onder den capiteijn Mons^r De Lijcques laghen; want zij en hadden in ix maenden, zoo zij zeijden, gheen betalijnghe ontfaen. Nochtans waren daer edelmannen in. Al meest die de spijssen droughen, die deden haer zelfs cost ofte betaelden, ende die hadden in de beste husen ghefoeriert gheweest. Zoo hadden dan sommighe rijcke lieden meest ghelucx. Men zeijde, dat die up de Ledertauwersgracht laghen wel betaelt waren, ende daerom, daer zij thuus laghen, ooc redelic betaelden; ende dese waren onder den capiteijn Montembrugis, die een cornel es, daer meer capiteijnen onder

1 Loochristi.

[p. 188]

sorteren. Treckende de voornoemde crijschknechten alzoo buten der stadt, wie zij vonden ende vermoedden van cleender estijme te wesen, die moesten an staen; zij loedense met haer hernasch ende bagghaige; dat moesten zij draghen zoo verre tot daer zij nedersloughen ende ter ruste ghijnghen. Ooc ghijnghen zij ten logijste daert haer beliefde, ende zoo vele alst haer ghoetdochte. Om dat sommighe jonckers daer jeghen zeijden, zoo waren zij in perijckel van duersteken te zijne. Ende eenen baliu van buten, dat willende beletten, sloughen zij ende torden hem met voeten.

Up den zelven dach, ontrent den vier hueren naer noene, quam binnen Ghendt ter Bruchscherpoorte inne een veendel crijschknechten die te Deijnse gheleghen hadden, ooc Walen oft Artoijsienen; ende quamen, vijf dicke tot xxxv waerf vijve; ende maecten eenen lustighen rijnck up de Vrindachmaerct, ende schoten tweewaerf altsamen zoo dapper af, dat de lieden verwondert waren. Dit waren ooc lichte knechten, wel ghewapent ende voorzien; haer veendel was wit en zwart gheschakiert, ende diet drouch was een groot vroom man. Zij werden weder up de Vrindachmaerct, in den Hautbriel, up de Nieustrate, up tPas ende eldere, in de ghueshusen, ghefoeriert. Haren capiteijn hiet men Germenij¹.

Ontrent den xxv^en in april waren, volghende der recommandacie in de laetste colacie ghedaen, ontsleghen van haren eedt ende ghecasseert vande soldaten van Ghendt de gheheele heelft: te weten, onder elck regiment, een hondert maect iiij^c; zoo datter noch iiij^c an bleven. Maer men stacker noch uut ende inne, ende nam de gheschictste

1 Genaamd Jeremie in het Dagboek van Van Campene, bl. 61.

[p. 189]

ende men maecter vrienden omme; want al en was elcx mans winnijnghe maer eenen reael sdaechs, nochtans, mits den benauden tijt ende de sober brootwinnijnghe, zoo baden zij som ende deden bidden zeer om dienst.

Ontrent desen tijt hadde de heere van Liedekeercke, hem haudende up tgroote slot te Liekeercke bij Aelst, ghecocht om een groote somme ghelts die steden vander Vere ende Vlissinghe, in Zeelandt, int eijlandt van Walckeren, de welcke tsamen in proffijte wel inbrijnghen xxv duijsent ghuldenen tsjaers.

Al wast dat eenen schamelen tijt was van winnijnghe, nochtans de Heere almachtich dede zijn gracie; want de botere was ghoeden coop; men cocht een pont versche botere om iij grooten ofte om iij grooten en alf; twerenvleesch was ooc uutnemende ghoet ende vet, zoo dat, binnen mans ghedijncken, dierghelijcke ghezien en was, ende ooc redelicken coop. Dit quam bij dat, te Ghendt, voor vastenavont, zoo veel visch alle daghe quam, ende zeer ghoeden visch; zoo dat veel lieden visch cochten int stede van vleesch; ende ooc was tVleeschhuus lettel besocht van veel lieden, bij ghebreke van ghelde. De landtlieden hilden haer schapen vele in, als willende meer daer af hebben dan de vleeschauwers haer gheven wilden; ende moestense wel, al den vastenen duere tot Paesschen ende ontrent Sinxenen, om tzelve ghelt gheven; ende haddense al dien tijt ghehauden ende ghemest, daer af dat zij zoo vet gheworden waren.