Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. XX.

Hoe te Ghendt die lieden ontboden werden, om haren eedt te doene; ende welc een groote ruse ende vreese dat daer duere onder veel volcx quam; hoe die van Valenchiene scheerpelic beleijt werden; ende hoe zij noch een course of sprijncreijse deden, dwelcke haer naermaels niet we becommen en es.

Den xxvij^en februarij beghonden schepenen vander Kuere in Ghendt, uut laste vande Regente, voor hemlien tontbieden, om heet te doene, de lieden vander stadt. Ende waren aldereerst ontboden die lieden vander Langher Munte ende Vrindachmaerct, te weten alle huijsweerden ofte huijshaudende mannen. Ende tsanderdaechs, wesende den laetsten der maent, waren ontboden die mannen vanden Curten Steendam ende ontrent Sente Jacobskeercke, de Cammestrate, de Conincstrate, de Veemaerct, de Nieupoort, den Hautbriel ende een deel vander Nieustrate naest der Veemaerct ende de Ridderstrate, waer onder ic eene was wonende up de Nieustrate, te compareren bij schepenen, tusschen achte ende neghen hueren, up de boete

[p. 131]

van drij poont parisis. De verghaderinghe was in de nieu kamere; ende, als zij daer ontrent ij hueren ghezeten hadden, werden zij in Schepenen camer ontboden, bij straten ende ghebuerten. Ende was vertoocht bij den ij^en pencionaris, meester Jan Du Boos, de dueren ghesloten zijnde, hoe dat, bij laste van mij vrauwe de Regente ende Gouvernante, gheoordineert was, ende ooc vanden Hoochbaliu ende Schepenen, dat elc zijn gheweere zoude moeten overbrijnghen: spijssen, stocken, hallebaergien, bussen, sijncroers, hernasch, pantsiers, etc., uutghenomen rapieren, messen ende poengiaerden. Maer waert bij alzoo nochtans dat zij heet deden de coninclicke Majesteit, heere ende wet, ghoet ende ghetrauwe te zijne; belovende voorts de roomsche keercke ende de aude religie, tot noch toe gheobserveert, daer mede te helpen bescheermen: keercken, cloosters, godtshusen, spittalen, met die daer inne wonen, ende hare ghoedijnghen te diffenderen, zouden haerlier gheweere ende wapenen moghen behauden; ende die desen eet niet doen en wilden zouden ghehauden werden, up haer lijf, haer gheweere ende wapenen voornoemt over te brijnghen onthier¹ tsanderdaechs tsavonts. Daer naer las ende resumeerden den eersten secretarius, Roelandt van Embijse, den zelven heet, conforme den vertooghe bij gheschrifte. Dat ghedaen zijnde, zoo was ghezeijt dat alle, die den eedt wilden doen, ghaen zouden in die vertreck camere; ende de refusanten zouden daer blijven in presencie van schepenen. Ende daer zijnder, alzoo vele als daer toe ghoetwillich ende obedient waren, in de zelve camer vertrocken (waer af ic eene vanden eersten was), alwaer Baltazar Van Hane, secretarius, elcx namen screef; ende wij hoorden

1 Tot hiertoe.

[p. 132]

wel datter terwijlen argument viel tusschen schepenen ende hemlieden die steegherden oft weijgherden desen heet te doene, presenterende gheerne haerlier heet te doene den Coninc, heere ende wet ghoet ende ghetrauwe te zijne ende bij te stane met lijve ende met ghoede, ooc die cloosters, hare ghoedijnghen oft die gheestelicke persoonen niet te mesdoene; maer hemlien te bescheermen ende diffenderen, dat docht hemlien te breet ende te ampel sprekende.

‘Dat zij dan, zeijden zij, ooc ons ghoedijnghen ende husen bezweeren, met ghelijcken eede, te bescheermen ghelijck wij hemlieden doen; want, terwijlen dat wij hare ghoedijnghen mochten besich zijn met bescheermen, zoo mochten die ander quaetwillighe vallen in ons husen ende ghoedijnghen, ende die berooven ende spoelgieren.’

Maer ten hilt haer vele daer niet; maer om dat zij de gheestelicke zoo qualic mochten, zoo en conden zij haer tot desen eedt niet wel ghevoughen; ten anderen ooc aldermeest, om die belofte die roomsche keercke te onderhauden, alzoo zij tot desen daghe onderhauden gheweest heeft. Maer ten baette al niet wat zij daer up wisten te zegghen: curt af, men vraechde haer of zij den eedt in dier vormen wilden doen of niet, waeraf zij niet veranderen en mochten. Daer naer zijn de ghene, die in de vertreck camer vertrocken waren, haer ghoetwillich presenterende om haren eedt te doene, haer namen bij den voornoemden secretaris Van Hane gheteekent zijnde, wederom in Schepenen camer ghecommen, dander vertrocken zijnde. Ende haer wart weder den zelven eedt ghelesen ende gheheeten naer te zegghen met upghesteken vingheren. Dwelc aldus ghedaen zijnde, wart haer toeghezeijt haer gheweere te moghen behauden, ende zijn alzoo vertrocken. Maer de meeste heelft en dede gheenen eedt; want men zeijde dat,

[p. 133]

van up den Curten Steendam, daer wel l husen staen, maer zes mannen eedt en deden. In ons ghebuerte, een hende vander Nieustrate, wasser viij die eedt deden ende de zesse niet; nochtans wilt die ghebuerte zeer catolijck zijn. Int eerste, als sommighe lieden uut quamen die eedt ghedaen hadden, als Lievin De Moor ende Jan Serlippins in de Langhe Munte, ende sommighe maer weijnich andere, werden zij vande kinderen ende quade knechten beghect ende met vingheren ghewesen, zegghende: ziet, daer ghaen de papisten, daer zijn de vlabackers¹, de gheteekende, de ijpocriten, etc. De schepenenboden, die de lieden daer toe ghijnghen daghen, waeren vande sommighe ooc qualic toeghesproken. Ander zeijden dat al dieven en schelmen waren, die eedt ghedaen hadden, ende dat men haer, als de papen, wel een groote crune scheeren mochte ende papebonetten ende langhe keerels an doen. Nochtans hadden desen eedt ghedaen te Bruesele, zoo men zeijde, de prince van Oraingen, de grave van Egmont, de grave van Meghen, dhertooghe van Arschoot, de grave van Hoorne ende vele meer groote heeren ende machtighe princen.

Tvolc was, te Ghendt, zeer beladen met desen eedt, sonderlinghe die een besijkin vande ghuesche haghe ghepluct hadden; ende vraechden melcanderen neerstelic raet. Twart ooc, achternaer, zeer beterende; want daer warter wel noch zoo vele bevonden die eedt deden dan die gheenen eedt ghedaen en hadden. Maer met wat herten dat zij som eedt deden, dat kendt Godt. Daer wasser ooc vele, die upghenomen hadden gheenen eedt te doene, die nochtans, haer zelven wel bedijnckende watter haer af commen

1 Vleiers.

[p. 134]

mochte, zijn ghecompareert ende hebben haren eedt ghedaen. Van welcken eedt, die aldus bedwonghen quam, men niet veel estijme en hilt; maer altijts waren zij voor den juge in een beter anzien dan de ghene die gheenen eedt en deden, noch gheen missiven en zonden oft ootmoedighe supplicacien om bij Schepenen in gracien ontfaen te zijne. Want de vreese beghonde in de sommighe al wat te weercken, vreesende dat haer eenich meerckelic quaet daer af commen mochte; te meer, om dat in desen eedt bij ghecnoopt stont den Coninc ende heeren ende wet ghoet ende ghetrauwe te zijne; dwelc zij wel wilden beloven; maer de reste en ghevouchde haer niet; ende ooc, omdat zij zaghen datter, int hende, al een veel meerder menichte desen eedt dede dan ijemant int eerste ghehoopt zouden hebben, hier om vreesden zij, een cleen hoopkin zijnde, daeromme, als den Coninc quame ofte alst ijewers te passe quame, eenighe meerckelic schade ende beschromtheijt te lijden.

Ontrent desen tijt ghijnck de mare alghemeene als dat men die stadt van Valenchiene zoude ghaen beschieten van drij zijden, elc met xx sticken gheschuts. Daertoe waren ingienen ghehaelt ten diveerschen plaetsen. Daer warter ooc van Mechelen ghebrocht, daer de principael ingienmeesters wonen, diese maken ende ghieten. Dit was jammer dat die inwoonders, haer overheijt niet obedierende, de zake zoo verre lieten commen dat zulck een steercke ende schoone stadt, vul eerlicke edificien ende gheghoedde machtighe mannen, cooplieden en andere, alsnu ghegheven was ter verdeerffenesse ende roove van elcken; wesende ooc een frontier stadt, daer al wat anne gheleghen was. Men zeijde ooc dat zij weder een course zouden ghedaen hebben; want daer zou eenen boer met schapen

[p. 135]

ghecommen zijn, als of hijse hadde willen met behendicheijt in de stadt drijven, om hemlien te fictailgieren en den meesten pennijnck daer af te crijghen; dwelc nochtans scheerpelic verboden was, zoot blijct bij den placcate jeghen die van Valenchiene uutghegheven, zoo ghij vint lib. 3, cap. 6. Ende zoo hij bespiet was vanden gharnisoene, gheliet hem als of hij den bespieders wel betraut ende voor gheen bespieders ghehauden hadde, hemlien vraghende, welcken wech dat hij zoude moghen best nemen om in die stadt onbeschadicht te gheraken, om vanden gharnisoene niet betraept te zijne. In somma, hij coos eenen wech daer hij wel wiste dat die van Valenchiene verborghen zoude ligghen; ende, daer commende, viel tgharnisoen hem anne, meenende al die schapen teenen prijse te hebben ende den man ghevanghen te nemen om ghehanghen te werden, als die ghedaen hadde contrarie den placcate. Maer die van Valenchiene, steercker ghewapent ende meerder in ghetale zijnde, quamen uut haer verborghen laghen, ende vielen up tgharnisoen ende versloughen haerder een groot ghedeel, ende dreven die schapen in haer stadt, ondancx den gharnisoene, dat voor haer stadt lach, maer niet strictelic als een vaste belech, maer in zeker durpen ende fortressen daer ontrent; want men beghonde nu maer preparacie van een vaste ende beslutende belech te maken. Maer met dese ende deserghelijcke sprijncreijsen (indien zij alle alzoo waerachtich zijn) en verschoonden zij haer zake niet, doende als quade kinderen die deen quaet up dander legghen, ghevende aldus die overheijt groote oorzake om onghenadelic met haer te handelen.