Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

[p. 111]

Cap. XVII.

Hoe die raetsheeren te Ghent wederomme bij haer ontboden de consistorie vande ghues, ende wat pointen haer voren ghehauden waren; hoe den pastuer van Sleijinghe, predickende buten Mechelen, ghevanghen ende ghehanghen wart; dat den grave van Egmont tot Ghendt ghecommen es; ende hoe den magistraet ende die ghues ghedeputeerde bij hem ghijnghen.

Up den derden februarius was wederomme te Ghendt de consistorie vande ghuesghezinde (oft zoo zijt liever heeten der ghereformeerde keercke, maer niet wettelic ghereformeert) bij den Raet up tsGraven casteel ontboden. Ende hemlien waren voren ghelesen ix articlen, die al jeghen hemlien waren ofte jeghen haren zin ghijnghen; ende, onder andere, dat zij zouden scheeden ende laten glijseren haerlier consistorie; ooc dat men niet meer buten, ter ghewonelicker plaetse, predicken en zoude; dat zij ooc zouden afstaen, te weten haer predicanten, vande sacramenten als den doop, thuwelic, de cena ende dierghelijcke uut te deelen, ooc haer begravijnghen in ende ontrent haer keercke; met meer andere pointen, tot neghene toe, zoo voorseijt es. Ander zegghen dat hemlien alleen verboden was de cena ofte tnachtmael, ende dat zij niet meer ommeghaen en zouden voor den aermen, mits dat zij de aerme meinschen daer mede locten tot haer religie ende en wilden haer niet gheven, ten ware dat zij haer manniere van doene onderhilden. Dees mare bast uute onder tschamel puepele, als oft men haer wilde tbroot uut den tanden trecken; zoo dat uut dees ghoede oorzake

[p. 112]

een zeer quaet rigourues gheruchte onder tvolck liep, ghelijc men alle dijnck mach int quade verkeeren.

Men zecht dat dees consistorianten gheleet waren alle in een camere tot xx toe; ende waren, met eenen smaels, uut doen commen, ende van haer andtwoorde gheheescht oft zij die voorghelesen pointen obedieren ende gheoorsaem zijn zouden; ende elcx andtwoorde wart bijsonder gheteekent; ende men liet niemant meer present de raetsheeren commen ofte den eersten en was vertrocken. Som, beloofden zij te obedieren; som beriepen zij haer up taccoort van Egmont, zegghende: ghij wilt ons hier int secrete doen afghaen ende laten dat ons int openbare gheconsenteert es. Wilt ghijt emmer wederroupen, doet dat ooc met trompetslaghe openbaerlic, up dat een ijeghelic weten mach, ende dat wij alzoo verontschuldicht werden van tghemeente ofte over de ghene daer af wij dlast ghenomen hebben vrede tonderhauden. Alle dese andtwoorden, aldus ghescreven zijnde, werden achtereen tHove bij de Regente over ghezonden. Men wachte den grave van Egmont alle daghe; want zij hadden som ooc ghezeijt, zij zouden haer reghuleren naer tghene dat hemlien den Grave voren hauden zoude. Hij hadde in den Westcant gheweest, ende daer was alle de nieu predicatie gheweert, ende eenen predicant, om zeker mesdaet, bij Nieukeercke ghehanghen; ooc waren hare nieu schueren, daer zij in preecten, afghebroken. Ooc was buten Brugghe tpredicken al verboden.

Up den iiij^en februarius was eenen waghen van buten betraept met ingienen, die clooten voerden ghelijck caetseballen; ende was ghebrocht te Ghendt, up de Hoochpoort, ende tgheschut afghedaen in de heerbeerghe ende hostelrije ghenaemt de Roose. Dit gheschut lach met stroo ende matten ghedect, tsij om den reghen te weeren, wantet al dien

[p. 113]

nacht zeer ghereghent hadde, tzij dat zijt waenden voeren naer Valenchiene ofte elders. Dat stont den juge te onderzoucken ende te beziene wat paspoort dat zij hadden.

Ende al was eldere, in sommighe plaetsen, tpredicken (verstaet naer de nieu manniere) verboden ende ghecesseert, nochtans te Mechelen, daer den hooghen Raet licht, preecte men noch in twee steden buten der poorten, maer zonder tempel oft huus, onder den blauwen hemele, als buten de Andtwerpsche poorte ende buten de poorte te Necspoele. Die van Mechelen (verstaet roomsche catolijcke ghezinde die zij hieten paepsghezinde) waren som verstoort up die van Ghendt, om dat zij Hermes¹ den predicant (die daer ontrent ghepreect hadde ende die zeer uproerich ende staut preecte, want hij hadde ghezeijt twas nu te doene, nu moeste de roomsche keercke in Nederlandt vallen, al zoudet hondert duijsent mannen dlijf costen) niet ghehanghen en hadden; want hij hadde gheweest ende ghepreect tot Maestricht ende daer ontrent, ende tvolc zoo upghewect dat zij ooc al de beelden (die zij hieten afghoden) afgheworpen hadden, ende, dat meer was, haddense met coorden an haer halsen ghebonden ende ghesleept lancxt der straten ende openbaerlic verbrant. Zulcx was ghebuert niet alleene tot Maestricht, maer ooc tot Tongren, tot Hasselt ende in meer ander steden ende durpen.

Den eenen predicant, die voor Mechelen predicte, hadde gheweest pastuer van Sleijinghen bij Ghendt, zoo hier voren vermaent es lib. 4 cap. viii. Dese, predickende buten bijbele (maer wat pointen dat en weet ic niet), wart vanden souverain van Vilvoorde, wesende een Ghandtoijs, met lettel knechten ghestoffeert zijnde, daer hij predicte,

1 Herman Modet?

[p. 114]

ghevanghen; want de voornoemde souverain hadde beschict vijf of zes trommelen die hij dede rontomme upslaen, zoo dat die ter predicatie waren, zeer verbaest zijnde, de vlucht namen, meenende dat daer een groote macht van volcke up hemlien quam, ende daer waren, int sermoen, ontrent den predicant beschict drij zoo vier serjanten, die hem ghrepen met noch eenen advocaet van Mechelen ende noch eene of twee vande principale die haer voorbarichst maecten¹. De ghues mochten dees daet qualic, ghelijden, zegghende twas Viglius dat vet veerckens bedrijf, president tHove, die, de prostie van S^te Baefs inghesloct hebbende, mede heere van Sleijinghe was. Ten hadde hem, zeijden zij, gheenen ghoeden man ghedaen die Godt vreesde, willende alzoo den man vonnessen die moghelic veel beter voor Godt almachtich was dan zij hem toescreven. Aldus dan was desen predicant tHove ghevanghen inneghebrocht, ende daer wart hem voor een amende ghestelt als dat hij zijn meshuus te Mechelen openbaerlic, ende noch in een plaetse of twee, wederroupen zoude. Dat welcke hij ghedaen hebbende ende wanende wech reijsen, wart anderwaerf vervolcht ende ghevanghen, ende upghehanghen an eenen boom. Van desen priester nochtans ghaven ghoede ghetughenesse alzoo wel catolijcke ende priesters, die hem wel ghekent hadden, als ghuesghezinde, als dat hij een ghoet godtvreesende man was en van ghoeden eerlicken levene; maer was heretijc werden. Wat die overheijt mocht moveren tot sulck scheerp recht over hem te laten snijden, dats mij onbekent, anghezien dat hij wederroup ghedaen hadde.

Up den vij^en februarius, donderdach wesende, quam,

1 Die zich meest vertoonden.

[p. 115]

ontrent der noene, den grave van Egmont, te Ghendt inneghereden, ende zoude tsavonts wederom vertrocken hebben, ten hadde ghedaen dat de heere van Hoochstraten ooc quam te Ghendt inneghereden, om zeker affairen metten Grave te communiqueren. Ende de bende van Hoochstraten, die te Ghendt lach, meende sdaechs te voren vertrocken te hebben; maer mits dat haer heere quam, moesten noch tarderen. Den Grave, in zijn hof slapende, wart snachts bewaert met een deel wel ghewapende knechten, Aertoijsienen, uut den nieuwen casteele. Dese quamen tsanderdaechs, dat was tvrindaechs, smorghens, naer den zeven hueren, wederomme met trommel ende pijpe, in schoonder oordinancie, naer tvoornoemde nieu casteel. De hoochbaliu, de schepenen vander Kuere ende ooc de consistorie vande ghues ghijnghen den Grave spreken ende groeten. Hier af liepen diveersche maren. De ghuesghezinde deden de mare ghaen: haer dijnghen stont al wel; de Grave hadden den hoochbaliu ende schepenen ghescholden, om dat zij de ghues verboden hadden om den aermen omme te ghane in haren tempel; ende quamen met een blijde ghelaet uuten hove van Egmont, ende ghijnghen up de Hoochpoort den wijn drijncken. Maer dit bevant hem lueghen te wesen; want dit bevel vande aermen, die de ghues met de aelmoessenen tot haer trocken, quam van weghen der Regente, want de wet en dedet van haer zelven niet; ende den Grave sprack den magistraet der stadt vriendelic an, bescheldende de ghues consistorie, zegghende dattet eenen quaden hoop was ende dat hij zijn handt daer af dede. Zulck een mare ghijnck onder de catholijcque ende ooc onder sommighe die tSchepenhuus anthierden.

Ende up den vrindach voornoemt vertrack den Grave wederomme uut Ghendt, ende de heere van Hoochstraten

[p. 116]

met de bende, die te Ghendt gheleghen hadden. Welcke bende die van Ghendt hadden moeten betalen, eensdeels voor haer peerden, ofte dreechden de pachters buten af te rijden; hier up wart raet ghehauden met die vander Auderburh te Ghendt. Sommighe hadden gheerne ghezien dat mense zulcx niet betaelt en hadde; want men hadde haer ghevraecht, of die stadt in noode ware, of zij gheen bijstandicheijt doen en zouden; zij andwoorden dat zij daer af gheen last en hadden. Zij laghen te Ghendt, en jongheluerden ende zeijden vele, vrij uut, dat zij voor de papen niet en waren; nochtans en wilden zij daude gheloove niet laten; maer die papen waren ghierich, wreet ende nijdich; twas oock eenen quaden hoop, spraken zij: ergoo, up hemlien en was niet zeer te betrauwen. Eenighe eerlicke mannen van Ghendt murmureerden, waeromme men hiesch betalinghe van dees peerderuters, ende waerom dat men hemlien zant volck dat niet betaelt en was, ende de ghene, die dlandt van Vlaenderen ende die van Ghendt betaelden, hemlieden onthilt ende zant naer Luxemborch ende eldere.