Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. XIII.

Hoe die van Doornicke vermant werden onder den roup vande ghues; ende dat te Ghendt scheerpe wachte ghehauden wart; hoe den grave van Egmont in de stadt quam, ende vande edelmannen ende gharnisoenen ontvanghen was; hoe Backersele an den ghuestempel was, ende wat sprake dat zij hadden; ende van een requeste die die van Valenchiene tHove presenteerden.

Niet jeghenstaende dat dees ziecte scheen noch te groeijen, zoo heeft nochtans mij vrauwe de Gouvernante (vanden ghoeden gheest Godts ghedreven zijnde) ende haren raet en ander ghoede heeren, die den vrede des landts beminden, haer beste ghedaen om, bij die alder bequaemste middelen, ter minster queste vander ghemeen republijcque, daer jeghen ghesocht, te commen; ende de ghues, daer zij hemlieden te breet maecten, haer vinnen ghecurt. Ghelijc men een vier hier en daer bluscht, tot anderstont dat men de macht crijcht ende zoo veel waters om dat gheheel te blusschen, zoo doet men emmer wel dat ment resisteert, up datter gheen grooter schade af en comme. Ende om dat tHof een groote ooghe ende weerzien up die van Valenchiene hadde, ende ooc up

[p. 76]

die van Doornicke, dwelck beede gheen cleene noch onsteercke steden en zijn, ende waren zeere metten ghueschen viere onsteken, zoo haer sprancken ende oorloochsche viervlammen wel uutwesen, waer af emmertoes sommighe cloosters verbrant ende in gloede ghestelt waren; hadden oock een anzien, om dat zij niet verre vande frontuere van Vrancrijck en waren. Te desen propooste, zoo quam, den vierden januarius, te Ghendt, de tijdijnghe dat die vanden casteele te Doornicke hadden eijmelic voetknechten inghelaten, om die stadt te bedwijnghen ende curt te hauden. Dese zijn, alst best pas ghaf, met eenen jost¹ in de stadt ghevallen, roupende vijve le ghues, als oft vrienden vande ghues gheweest hadden; ende hebben terstont alle die huijsen bezet ende inghenomen die vande ghuesghezinde waren; zoo datter doe ghoede hope van Doornicke was. Ende die van Antweerpen, zecht men, dat in vreesen waren, die moghelic verstant met de ghues van Doornicke hadden.

Te Ghendt wart dobbel wake ghehauden; want bij de oordineere wachte waren ooc ghenomen vleeschauwers, vischcoopers, schiplieden, ooc de ghilden vander schutterie vanden boghe ende vander bussen. Uut laste van mijnheere dhoochbaliu ende vander wet, was ooc de zelve lieden van neeringhen verboden ter predicatie buten te ghane, up verbuerte ende openstellen van haer neeringhen; welcke neeringhen, als vleeschauwer ende vischcooper, bij gheslachten eerven, ende en zijn niet te coope; ende moeten altijts den prince ende heere ende wet, in noode ende daertoe gheroupen zijnde, bijstaen; daerom heet mense sprincen kinderen. Zoo scheerp ghijnct te Ghendt, mits ooc de dierte ende

1 Jouste, krijgslist.

[p. 77]

qualic overcommen vanden coorne, dat men alsdoe die schepen, gheladen met coorne, die binnen der stadt quamen ende haren uplech van haren onvrijen ghedaen hebbende naer aude costume, aldaer arresteerde.

Up den voornoemden dach, wesende S^te Pharahilden dach ende een vuul vurt¹ wedere, slegghende² ende donckere, quam, ontrent den iiij hueren naer noene, de grave van Egmont in de stadt van Ghendt ghereden. En daer reden hem jeghen sommighe edelmannen vander stadt, metghaders ij capiteijnen, als Wijchuse ende Stoppelleere, van ij regimenten te Ghendt; item, de peerderuters vande bende van oordinancien van dheere van Hoochstraten, ende die peerderuters, die men heet de roode rocx, die al binnen Ghendt laghen. Ende commende voor thof van Egmont, wijlen thof van Fienis an de Coorenleije, daer zat hij af; ende hem wart een cussen brocht onder zijn voeten om up te beeten, mits dat die straten gheheel vuijl waren. Tselve wart noch een joncxkin toeghelaten. Alsdoe schoten die peerderuters ende andere al haer gheschut af, ende hadden som twee of drij bussen an haer peerden hanghende, die zij alle aflieten. Hier af spronghen de peerden zeer wildelic; zoo dat sommighe vrauwen vluchten tot in Sente Michiels keercke, ende van tvolck dat up de caeije stont oft zat, daer wasser twee af van boven neder int water ghedrumt, mits dat tvolck zoo zeer vande peerden weeck; zoo dat daer mantels of cappen int water vlootten. Daer was ooc, sdaechs te voren, een meijskin verdroncken, tsavonts ontrent den viij hueren, die doe zonder licht up ij plattijnen³ om water gheghaen was, up

1 Vuil rot, zeer slecht.

2 Mistig.

3 Patijnen.

[p. 78]

den steegher an de Liefbrugghe; maer hadde nochtans haer plattijnkins boven den steegher ghelaten; zij lach doot ghevischt, up Sente Pharahilden dach tsavonts.

Item, zoo nu den Grave ghecommen was te Ghendt, zoo quamen terstont schepenen, metghaders den voorschepenen, tot hem up den zelven avont, om hem te welcommen ende om ander affeeren den grooten troublen tijt anghaende. Ooc tsanderdaechs, wederomme quamen zij bij hem; ende meer andere, ende onder andere meester Pieter De Rijcke ende andere advocaten, als Jan Diericx zone, zeer eloquent, staut ende gheleert, connende diveersche talen, ghuesghezinde, daer zeker pointen ghehandelt waren; ende, onder andere, zoude de Grave an hemlien begheert hebben te willen cesseren van uut deelen tnachtmael, dat men heet tsacrament vanden autare; in dwelcke zij hem beloofden te ghelieven.

Mijnheere van Backerzele, zijnen raet, was buten an haren tempele, tvoornoens up den zelven dach, dertienavont ende zondach wesende; ende zij, de ghuesghezinde, bij inductie van haerlier predicant, verbeijden vele tot naer der noene om andtwoorde van hem te hebben, niet jeghenstaende dattet een vuul weder was. Maer hij en compareerde niet; maer dede zegghen dat hij niet commen en zoude, ende dat zij haer metten voorghaenden advertessement te vreden hauden zouden.

Up den xiij^e dach, curts naer noene, vertrack den Grave uut Ghendtnaer Audenaerde, ende alzoo naer den Westcant. Die vanden nieuwen casteele hadden dien nacht den Grave commen waken ende bewaren in zijn hof, vijftich mannen steerck zonder dander soldaten, waer af haerlier hooftman gheheel int vulle hernasch ghijnck ende dander alle wel upgherust.

[p. 79]

Up den x^en januarius, die van Valenchiene, ghehoort hebbende dat rigorues mandament snijdende ten laste van hemlieden, hebben ghepresenteert een requeste te Hove, ende es de naervolghende:

‘Den G.H. ende edelen vanden verbonde,

Vertooghen in alder ootmoedicheijt de ghene die de belijdenesse doen van devangelie, binnen der stadt van Valenciene, hoe ende in welcker mannieren om paeijsivelic te ghenieten ende te drijven dexercitie vander ghereformeerder religie, toeghelaten bij haer hoocheijt ende U.G. gheconsenteert, zij alle devoor ghedaen hebben; solliciterende mijnheere van Norkarmen, haerlieder gouvernuer, om te handelen, te tracteren ende met haer taccorderen sommighe articlen oft sticken, naer de welcke zij hem zouden moeten voughen, schicken ende reghuleren, achtervolghende dintencie ende meeninghe van haer hoocheijt, bij de drij heeren vander oordene U.H. verclaert; hoe wel datse hem vlijtelicken nu gheemploijeert hebben ende gheaerbeijt om zulck appointement oft accoort voort te drijven ende te vervolghen, langher dan een maent, ghaende oft reijsende naer Camerijcke ende tander plaetsen, daert hem beliefde, de zelfde tontbieden ende te bescheeden, ende dat tot veel reijsen toe gheschiet es; pretendeerende desen heer van Norkermen eenich beletsel, verhinderinghe ende diveersche occasien om haer wederomme te zenden ende anderwaerfs doen wedercommen; hoe wel insghelijcx, mits hun endelic bij hem gheaccordeert wert, als datse buten der stadt, ter exersitien van haerder religie, plaetsen kiesen zouden, zij bereet zijn gheweest de tempelen ende de stadt te rumen; dwelck zoude uutghestelt gheweest zijn, duer dat den voorscreven heere naer der handt zoude

[p. 80]

dit accoort gherenogueert hebben ghehadt, onder het decsel oft schijn als dat sij daer naer brieven zoude ontfanghen ghehadt hebben van haer hoocheijt, bij die welcke die zelfde verclaerde te willen haer ghereserveert te zijne ende achterwaerts ghehauden de kuere ende assignacie vande plaetsen; zoo eijst nochtans onder de name, den tijtel ende schijn van weijgheringhe ende afvallinghe oft rebellacie, dat den voorscreven heere heeft willen crijchsvolck in der stadt bringhen; waer inne de remonstranten eenighe zwaericheijt ghemaect hebbende, mits groot achterdijncken ghemeerct, ende onder andere, om de versche memorie vanden last ende bezwaringhe van meer dan vijftich duijsent ghuldenen, van tschoffieren van vrauwen ende dochters, van tbeletsel van onse neeringhe, ende stille staende oft upgheschurtte anthieringhe ende meer ander leedts ende zwaer verdriets, dwelc zij bevonden ende ghevoelt hebben duer de crijschknechten, die in der stadt ghevoert werden, tes ontrent vier jaer, up den zelven dach als haer wel solemnelic ende hooghe was belooft gheweest, als datse gheen knechten up den hals zouden hebben. Ende uut meer ander zaken, oorzaken ende redenen, breeder ghestelt, vervaet ende begrepen in de remonstracie ende requeste hier bij ende anghehanghen, zoo eijst dat zij alsnu, bij een mandament, opentlick duer haer hoocheijt verclaert worden afghevallen, rebellen, ghegheven, ghelevert ende ghestelt tot prijs, buet ende roof van haer vijanden; ende diervoughen ghevallen in een uuterste desolacie ende in schijnbaer perijckel van gheheelic ende in den gront te verdeerven. Om dan zulcx vooren te commen, zoo bidden zij U.G., datse hem willen helpen met alle wettelicke middelen ende die U.G. moghelic zijn; ende

[p. 81]

namelic presenterende ende overghevende, in den name vande voorscreven remonstranten, die ooc voorscreven remonstratie ende requeste in de handen vande heeren vander oorden; ende soliciterende om effect derzelven, naer dat U.G., die zelve overlesende, verstaen ende vernemen zullen hoe rechtveerdich ende redelic dat huer peticie ende begheerte es; alzoo zullen U.G. wel doen.

U.G.

ootmoedighe ende gheoorsame dienaers, derghene die devangelie belijden, binnen der stadt van Valenchiene.’

Hier uut can een ijeghelic wel meercken van wat zinne zij gheweest zijn, ende hoe zij gheheel gheinfecteert waren vande nieuwe calvinische leere; dwelc hemlieden qualic, eijlacen, upghecommen es, alzoo men noch hooren zal.