Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

[p. 59]

Cap. X.

Hoe die Westcanters in die wapen te velde quamen, ende hoe die Walen vier cloosters in gloede stelden; hoe den hoop curts zeer wies ende toenam; van veel lueghenen, die de papisten zaeijden, ende de ghues van ghelijcken; ende van vijve, die tot Rijssele ghehanghen werden.

Up den Christavont, quam te Ghendt de tijdijnghe datter in den westcant cryschvolc verghadert was tot xv duijst, die trocken neffens Rijssele, alle ghuesghezinde, om Valenchiene tontzetten vanden belegghe. Maer up den ij^en Christdach verstont ic van joncheer Chaerles De Lepinoo¹ datter niet boven iiij duijst en waren, ende volcxkin qualic ghemonteert. Hij hadde hooren zegghen dat de trommel ghesleghen was, int voornoemde west quartier, in diveersche plaetsen; ende was daer uutgheroupen, alle die de ghues dienen wilden, zoude men gheven eenen daelder up dhandt ende een pont grooten de maent, ende dat men haer gheweer ende wapenen leverde, zonder haren cost.

Up den voornoemden ij^en Christdach, wesende den xxvj^en decembris, was ooc ghezeijt, als datter neffens die stadt van Doornicke, vier cloosters in gloede ghestelt waren. Men zeijde, zij hadden te voren de religiuesen ghewaerschuut te willen vertrecken ende al haer ghoet rumen of zoovele als zij wilden. Dese cloosters waren som van mannen ende som van vrauwen. Tvier was daer in ghesteken in den nacht tusschen den maendach ende dicendach, ten xj hueren. Alst up den voornoemden disendach Christ-

1 De l'Espinoy.

[p. 60]

avont was, men zeijde dat zij daer al rontomme stonden, ende was ghedaen vanden bovenscreven volcke, met dat daer toe viel, die voorbij Doornicke passeerden met xiij vlieghende vendelen, die de Tornisienen van up haer vesten telden. En de mare liep datter noch xiiij vendelen commen zouden die zij verwachtende waren.

Die van Doornicke stelden haer poorten open; ende daer liep zoo veel volcx uuter stadt om desen tocht te ziene, dat zij moesten de poorten toesluten om haer volck binnen te behauden. Een man bracht een stick van een clocke binnen Doornicke, zoo veel als hij draghen mochte, ende haddet ghecocht om iiij stuvers. Haer vendelen hadden baren van drij colueren, als wit, zwart ende root, ende int midden een root bourgondions cruse, daer groote ghulden letteren ontrent stonden; eenighe walsche devijse. Want dit waren alle Walen ende gheen Westcanters. Men zeijde ooc van een vendelijn, daer in twee zweerden point jeghen point ghefigureert stonden ende eenen bijbel. Veel ander maren ghijnghen onder tvolck, als ooc datter onder elc vendel maer ij^c mannen en waren, ende al voetknechten; ander zeijden van viij^c peerden daer toe. Dit was voorwaer een groot wondere, dat dit volck haer dorsten zoo staut avanchieren, directelic jeghen tmandament van onsen Coninc in zijnen rade, zoo men zien mach hier voren int vj^e capittel, aldaer expresselic up dlijf verboden staet, gheen wapen te draghen, of an te doene, oft oorloochsche vergharinghe te maken, zonder consent, wille ende weten van mij vrauwe de Regente ende hare ghecommitteerden. Tscheen dat zij troucken¹ verloren hadden ende de cansse waghen wilden, want zij haer lijf ende ghoet an eenen zijdendraet hijnghen.

1 Voorzichtigheid.

[p. 61]

De gheestelicke, zeer vervaert zijnde, ontbonden gheheel den zack van ghedichte lueghenmaren, om de ghues een vreese int lijf te jaghen; want tscheen zij en pasten nieuwers uppe. Ende zeijden, als dat men onsen Coninc tot Gennes¹ wachte, ende dat men groote ghereetschap aldaer maecte; datter costelicke schepen toe bereet waren, ende eene voor Zijn Majesteijt, dat men met zelver overdecken zoude; datter ooc van Roome vi cardinalen hem zouden jeghen ghezonden zijn, waeraf dat Granvelles eene was, bisscop van Atrecht, die de ghues hieten den rooden duvele; want zij zeijden dat hijt hier al in roere stelde ende vermaecte die princen ende heeren an den Coninc. Daer hadde ooc gheschil tusschen hem ende sommighe groote personaigen int hof gheweest, bijna tot vechtens toe, omdat hij sommighe princens huusvrauwen ghedreecht hadde te brijnghen om den hals, zoo men zecht, omdat zij niet catolijck ghezint en waren; ende hadde oock sommighe heeren ghetacxeert, hebbende groote auctoriteijt int hof, vergharende zeer grooten schat daer de heeren haer ghoet veroorloocht hadden voor den Coninc ende haer lijf gheavontuert; zoo creech hij nochtans meer ghoetdoens ende proffijten, alleene stille zittende, dan bijna alle de vroomste heeren vanden hove. Men zeijde ooc dat den Coninc veel crijschvolcx afbracht, Spaengiaerts ende Italianen. Ooc zeijden de catolijcke dat in Inghelandt die Coninghinne bekeert was totten roomschen christenen gheloove, ende dat men beghonste messe in haer pallaeijs te doene secretelic; wilde ooc dat haer gheestelic volc de vij ghetijden hilden; hadde ooc die duijtsche keercke oft ghemeente, die tot Londonia was te kennen ghegheven of zijt met haer annemen wilden, dat neen, dat zij vertrecken zouden. Maer onder den ghemeenen man en ghijnghen

1 Guines?

[p. 62]

zulcke maren niet vele; ende zeijden, dat vande papen (alzoo zijse noumden) alzoo uutghezet was, mits dat zij vervaert waren ende daerom zulcke maren stroeijden; dat men ooc menichwaerf in diveersche tijden vande comste vanden Coninc ghezeijt hadde, postpeerden ghereet ghemaect hadde, brieven an groote meesters beschict hadde, als dat hij over de zee was ghecommen tot Genua, ende marchierde met veel crijschvolcx naer dees landen; dan zoude hij ontrent Baefmesse, dan weder ontrent Martinsmesse, dan te Christiavonde hier int landt gheweest hebben; dan sprac men dat hij eijmelic te poste quam ende zoude hier up ons lijf zijn, eer wijt weten zouden; ende menigherande ander vertellijnghen, daer ooc wetspelen up ghedaen waren; dwelc al faute ghesleghen was, zoot bleeck; waeromme vele tvoornoemde ooc niet en gheloofden, ende zeijden dat papenlueghenen waren, waer af dat zij er een schip vul overghebrocht hadden.

Men zeijde te Ghendt, up den derden Christdach, dat de voornoemde crijschlieden waren ghecommen tot bij Audenaerde, ontrent tclooster tEename; ende dat Lievin Onghena daeronder een bevelsman was, gheheel int cramosijn ghecleet, ende hadde een groot regiment.

De mare ghijnck ooc dat men te Doornicke, up den helighen Christdach, niet gheviert en hadde ghelijck lovelic die roomsche keercke huseert, haudende ghedijnckenesse ende solemnele feeste van dat ons Salichmaker gheboren was; maer dat alle ambachtslieden haer weerck deden als up eenen weercdach. Zoo hadden zij ooc ghedaen up Alderhelighendach, niet als christenen oft ghuesen (indient alzoo es) maer als mamaloucken ende heijdenen, die gheen deel met der christenheijt en hebben.

Ooc quam de tijdijnghe, in de Christdaghen te Ghendt,

[p. 63]

datter te Rijssele vijve ghehanghen waren, om dat zij gheschict ende ghepoocht hadden, terwijlen dat sommighe gheghoedde lieden van Rijssele buten ter predicatie gheghaen waren, haer huijsen te berooven. Alzoo vint men altijts quade halen ende haren onder tvolck, die alzoo wel deen partije als dandere zochten te inderen ende te quellen.