Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. 2

Hoe dat die ghues te Ghendt (die zij heeten de ghereformeerde keercke) ghereetscap maecten om haren tempel te temmeren, ende wie de hoofden ende principale van dien waren, ende van eenen man, die bij nachte anreest¹ was met meer andere mannen, ende van sommighe maren.

Overzulcx beghonden die ghues te Ghendt haer preparacie te maken ende hadden nu noijnt zoo veel te doene; want zij maecten terstont xij ontfanghers om tghelt te vergharen tot der fabrijcque vander nieuwer veltkeercke.

Hier hilden zeere dhandt anne dese naervolghende rijcke mannen, waer af de zes eerste ghenoumde naermaels bij den Raet van Vlaenderen, up confiscacie van haren ghoede, inne ghedaecht werden, als haer suppoosten wesende; ende de xx naervolghende werden in der zelver vormen inne ghedaecht bij der stadt of schepenen vander Kuere.

In den eersten, wasser meester Pieter De Rijcke, een treffelic rijcke man en die noch veel ghoets stont te commen, welcx huijsvrauwe den fluweelen capproen drouch, ende hij

1 Aangevallen.

[p. 7]

de fluweelen mutse, ende hadde officien die hem boven desen wel l ponden grooten tsjaers inne brachten; den anderen was meester Cornelis Theijmont; den derden, meester Christoffels Delabeque¹; den vierden, meester Jacob Taijaert; den vijfsten, Jan De Coninc, ende den zesten, Jan Ruijtijnck. Dese waren alle wel gheachte lieden, die wel ghedoen mochten ende som schoon patrimonie hadden.

Den eersten van bij der stede was Jaques Vanderhaghen heere van Gottem, poorter ende jonck; Jan Van der Luere, een zeer machtich coopman van coorne ende van wijne; Lievin Henricx², een machtich coopman van zijden lakene; Marcus De Mil, een rijcke coopman van lijnwade; Martin Volckaert, coopman van coorne; Pieter Van Hoorebeque, ooc coopman van coorne; Jaques Lobberjoos³, een vande twee cleercken vanden coorne; Reijnier De Pestere, ende plach secretaris te zijn bij Ghedeele, zone van meester Marten De Pestere, secretaris bij der Kuere; Abraham Dossaert⁴; Jan De Vos, in de Auburch, een rijcke coopman; Martin Dierkins, levende up zijn renten, eens priesters zone wesende; Carele Oegheert⁵; meester Jan Piels⁶; Willem De Coninck; meester Cornelis Rediable⁷; meester Christiaen De Rijcke; Nicasius Van der Schuere, eene vande veltpredicanten voornoumt, van Ghendt; Gooris Van den Boomghaerde⁸, zijden laken coopere; Lievin De Smet, wullen, laken vercoopere; Jan Coucke; alle deghelicke mannen.

1 Een Christ. De la Becque was schepen van der Keure in 1581.

2 In het Memorieboek L. Heyndricx.

3 It. Jacq. Laubejois.

4 It. Abr. Rossaert.

5 It. Kaerle Ootgheer.

6 It. Jan Priels.

7 It. Corn. Van Reiable.

8 G. Van den Bogaerde.

[p. 8]

Voort wasser Franchoijs Hueriblock¹, poortere; Lievin Brakelman², coopman van coorne, beede machtighe mannen; Pieter De Bellemakere; Joos Codde, filius Joos³; Franchoijs De Cleerck⁴; Jan Martins; Claeijs De Zaleere, apotecaris up de Vischmaerct; Dierick Jooris; Lievin Dherde; Lievin Tock, coopman van twijne, alle rijcke, treffelicke lieden; Jan Weijns, ghaudtsmet; den brauwer in den Tenen Pot; den brauwer in den Sallem; ende noch vele meer andere hier te lanck om noumen. Zoo dat jammer ende compasselic was zoo vele ghoede eerlicke mannen te moeten naermaels ghaen dolen, ende uut haer vaderlandt ende stadt, daer zij gheboren waren, vluchten.

Dese hebben ter plaetse daer men haer predicte, dat was up den ackere achter de heerbeerghe van Sente Jacob, buten der Bruchscher poorte, voort ghehanghen ghefighureert tfautzoen van haren tempele, die zij nu voorghenomen hadden te doen maken, omdat elc te beter in de burse schieten zoude ende zijn caritate daertoe doen, ghelijc men pleecht in onse keercken die fighueren van eenighe edificien oft reparacien van diere, ooc fighuerlic, voort te stellen, met een dichtkin daer anne, vermanende elcken tot caritate van diere. Ja, dat meer es, zij beghonden haren tempel emmertoes den vij^en novembris int weerck te legghen ende een preparacie daertoe te maken, welcke plaetse den hoochbaliu van ghendt, met leetwesen zijns herten, heeft commen bezien. En de mare quam up den zelven dach te Ghendt dat die van Doornicke zoo veel ghedaen hadden, dat haer velt-

1 Fr. Hueriblock of Hueribloc, schepen van der Keure, 1556, 1561.

2 L. Brakelman, schepen van der Keure, 1564.

3 J. Codde, schepen van Gedeele, 1535, 1538.

4 F. De Clercq, schepen van Gedeele, 1552.

[p. 9]

predicanten verboden was eenighe sacramenten oft keerckelicke diensten te administreren.

Up den viij^en Novembris, alzoo een man van Rijssele tijlic quam vander Eerdtbrugghe, ende hadde tAndtweerpen gheweest met zes of zeven dossijnen bonetten, ende en hadde niet eene vercocht; zoo dat hij noch metten donckeren ontrent Ghendt quam, zijn neghenster, meest volck van Rijssele. Mits dat doe winters dach was, zoo quamen haer jeghen ende bijcans up de burst ghereden drij mannen te peerde, metter lance ghevelt, ter avontueren dat zij vermoedden dees ix mannen roovers te wesen, ofte dat zij haer zelve wilden rooven. Dees neghen mannen, dees lancen voor hem ziende, zijn metter aest ghevlucht, deene hier ende dander daer, zoo elc best mochte; ende vielen som ter eerden, onder welcke de voornoemde man van Rijssele ooc viel, in zulcker mannieren dat hij zijn been in de huepe uuten lede viel, ende lach daer en creesch van grooter pijnen, ende wart daer naer up eenen waghen te Ghendt ghebrocht ende ghevoert int Clephuus up den Coorenaert, daer meester Silvester Moenens ende meester Jan De Keghele, chirurgiens, besich waren met tbeen, in te zetten, van snuchtens tot tsavonts; ende in zijnde, weende den man van blijschepen die te voren van eenparigher pijne in zijn herte weende; want om zulcke leden in te stellen dient groote conste ghebesicht, ende es zeer twijffelic boven alle leden des beens.

Den ix^en novembris, zoo ic ghijnck naer Onser Vrauwen keercke up Sente Pieters, om te zien de destructie, die daer binnen ghedaen was, zoo quam jeghen mij, uuter keercke, een aerm hijnghels priester met eenen magheren keerel, ende en hadde nauwelic een brouc an, zoo quaet waren zijn caussen, dwelc hij mij toochde, ende badt om een aelmoessen, mij onder ander verclarende dat hij verjaecht was uut

[p. 10]

Shertoghenbosch, ende was zijn derde reijse dat hij verjaecht hadde gheweest, te weten: twee waerf te voren in Inghelandt, eens bij tijden van coninc Henricus ende eens ten tijden van deser coninghinne nu jeghenwoordich; zeijde oock dat die ghues tShertoghenbossche hadden uut doen ghaen de Jacopijnen, Fremenueren ende de fraters, ende boven desen hadden haer cloosters ende keercken wel alf af gheslecht, ende hadden an een keercke vj daghen besich gheweest met afbreken; hadden ooc gheruwijneert ende gheraseert tclooster vanden Chartruesen buten der stadt. Den raet of de schepenen waren uut der stadt ghevlucht naer Bruesele, ende die vander nieuwer religie hadden eenen nieuwen raet aldaer ghemaect; verclaerde ooc dat Hermannus, eene vande veltpredicanten van die van Andtweerpen ende van die van Ghendt, zoo veel ghoet doens hadde, dattet onghelovelic scheen; ende dat hij metten ghelde duer loopen zoude; zegghende, dattet al valsche, bedrieghelicke leeraers waren, contrarie daude christen gheloove ende der heligher doctueren, die hij vele noumde; ende dat die sectarissen. melcanderen contrarie waren in veel pointen; dat alsdoe ooc binnen Andtweerpen waren wel vj duijsent herdoopers, ende dat zij ooc veelderande waren. Daernaer hem een aelmoessen ghevende ende troostende pacientich te willen zijn, ben ic truerich gheghaen in Onser Liever Vrauwen keercke, van welcx ruwijne, die ic daer zach, ic ghescreven hebbe voren int ii^e bouc int x^e capittel. Den zelven priester hebbe ic daer naer in de stadt zien om Ghode ghaen ende bedelen, als een aerm fielt.

Up den zelven dach, zaterdach wesende, alzoo te Mechelen stont een priester messe en celebreerde, zoo wasser een ghautsmet, ghehuwet wesende ende wonende binnen der stadt, die openbaerlic metten priester stont en ghecte, zeg-

[p. 11]

ghende: ghij radebraect ofte breect ons Heere ende ten doet hem niet zeere, ende als hij uuten kilct dranck, zoo riep hij: Monsuer la Roij boor¹, ghelijc men up dertien avont pleecht te roupen als den coninc drijnct. Hier up wart hij ghevanghen ende achter een, naer den noene, ghehanghen.

Den x^en novembris, zondach wesende, ende den xj^en Sente Martins, ende den xij^en Sente Lievins dach wesende, preecte men zeere buten der Bruchsche Waelpoorte, ende daer werden veel kinderen christen ghedaen ende lieden ghetraut. Nochtans preecte daer een simpel predicant, te weten, Schuerkin, ende eenen die groot quaet beleet gheweest hadde, zijn vader ende moeder veel verdriets anghedaen hebbende, zoor voorseijt es, den uutgheloopen Onser Vrauwenbroeder, die sommighe ghuesen hadden gheheeten een dief ende schellem te wesen; maer als zij hem hadden hooren in zijn predicatie zeer versmaen de gheestelicheijt ende sommighe sacramenten vander keercken, doe wast met haer een ghoet man ende hadde een weerdich sermoen ghedaen.

1 Le roi boit.