Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

[p. 298]

Cap. XIX.

Van een communicacie tusschen den maigistraet ende de ghues ghehauden te Ghendt; van een rudesse vande ghues, die tAxele ghebuerde; hoe den prince van Oraingen eerlic uut Andtweerpen track, en wat hij an haer begheerde, ende hoe sommighe tAndtweerpen weder beghonden te breken, ende hoe datter daeromme ghevanghen ende soommighe ghehanghen waren, ende wat die ghues te Ghendt gheschict hadden te doene, ende van hare vuijle ontschuldijnghe.

Up den xvj^en octobris, waren de ghues verghaert up den Cautere te Ghendt, met hare principale voorstanders oft hoofden, als Vanderhaghe, heere van Gotthem, meester Pieter De Rijcke, Jan Van der Luere, etc., ende een groote somme ghemeens volcx, dat daer veel ghecommen was om ghapen ende kijcken. Ende over dander zijde was daer ghecommen mijn heere den hoochbaliu ende sommighe van schepenen weghe daertoe ghecommitteert, metghaders mijn heere van Backersele, raet vanden grave van Egmont, aldaer ghezonden om te appointieren met de ghues in die alderbeste voughen dat doenlic ware, ghelijc hem al Vlaenderen duere ghelast was te doene ende ghedaen hadde in sommighe quartieren, zoo nochtans dat de ghues alzoo lettel liberteijts ghegheven werde alst doenlic ware. In somma die ghues begheerden een keercke oft plaetse om te predicken ende haer diensten te doene, haer dooden te begraven ende dierghelijcke, binnen die stadt van Ghendt. Ander zegghen, dat zij drij plaetsen begheerden, als in de Boghaerde ende int nieu weerck, dat capiteijn Cauwenhove ghemaect hadde, beede an de Zantpoorte an dwatere¹, ende noch een derde

1 De Zottenpoort.

[p. 299]

eldere, dwelc hemlieden al te male ontzeijt wart; maer zouden ter nauwer noot vercryghen een plaetse buten der stadt, die zij betemmeren mochten, zoot haer ghoet dochte, ende mits die plaetse of gront coopende, huerende oft betalende, zoot haer best gheleghen ware. Dese communicacie was ghehauden up den Cautere voornoemt, int hof van Ste Sebastiaen, ende den Cauter was al vul volcx.

Den xix^en octobris, was te Ghendt de tijdijnghe commen, hoe dat binnen Axele ghepreect hadden twee nieu predicanten; dat ooc de ghues uuter vanghenesse aldaer ghehaelt hadden drij zoo vier ghevanghenen van haerder opijnie, daer eenen dief onder was, die tlijf verbuert hadde, ondancx der justicie. Waeromme den baliu van Axele ghereijst was naer thof te Bruesele om advijs, ende weder commende zijn hem angheschict een deel peerderuters van Ghendt, ghenaemt de roode rocx. Dese hadden last de mesdoenders te vanghen oft ghecrijghen levende of doot. Den baliu van Axele aldus versteerct zijnde, sloughen de predicstoelen vande nieu predicanten in sticken, ende vonden daer onder ligghende veel causijtsteenen, zoo zij ooc deden in eens mans huus ghenaemt Van Dees, van Deijnse, een rijcke welghestelt man, waeromme veel erruers¹ was. Dit was moghelic ghedaen, hadde men haer upghecommen, om haer daermede te verweeren. De roode rocx droncken daer in een heerbeerghe xxviij stoopen wijns zonder betalen, ende noch was de weerdinne blijde, om dat zij die predicatie verstoorden, ende wert nu daer af zuver ghehauden in Axele ende Hulst.

Noch quam up den zelven dach te Ghendt, de tijdijnghe van Andtweerpen an schepenen vander Kuere, hoe dat gheleden eenen dach zoo twee, den prince van Oraingen om zeker

1 Woeling.

[p. 300]

affairen ghereijst was uut Andtweerpen, ende zoo hij gouvernuer was vander zelver stadt thaerder grooter begheerte, zoo heeft hij haer in zijn vertrecken bedanct, dat zij gheduerende zijn presencie zoo paeijselic ende stille ghehauden hadden, ende zijn gheboden gheoorsaemheijt betoocht hebbende, begheerde voort an hemlieden, dat zij van ghelijcken in zijn absentie, ooc haer paeijselic ende stille zouden willen hauden, dwelc zij hem belooft hadden te doene. Maer hij vertrocken wesende, zoo zijn eenighe quaetwillighe van nieus ghevallen in Onser Liever Vrauwen keercke (dwelc die alderschoonste ende costelicste van Andtweerpen es), ende beghonnen wederom te breken ende in sticken te smijten, zulcx als zij daer noch gheheel vonden, ofte dat van nieus daer weder ghere pareert was, als oft daer in de voorleden foele niet ghenouch ghebroken ende verdestrueert en hadde gheweest, ende men zecht dattet aldus toeghecommen es.

Up den xvij^en octobris, donderdach wesende, tsavonts ontrent den vj hueren, alzoo daer een zegghen was ende gheruchte liep, dat up Onser Vrauwen turre gheschut lach ende poer up ghedaen was, zoo wasser eenen hoop kinderen ende knechten verghaert up Onser Vrauwen keerchof, de welcke liepen in de keercke, maer meest rappailge ende vande ghuesghezinde, ende hebben beghinnen van nieus in sticken te cloppen ende breken dat zij daer vonden, zonder eenich onderscheet. Dit vernemende den marcgrave ende de heere van Hoochstraten, zijn ghesteerct met volcke daerwaert ghecommen, ende hebben met hallebaergien doen in den hoop slaen, ende hebbender tot xxx ghevanghen ghenomen, waer onder dat was een edelman, die afgheghaen van ghoede was, ende hadde wel ij duijsent ghuldenen tsjaers ghehadt, zoo men zeijde, noch jonc van daghen ende wel bij drancke wesende, de welcke sprack: mijn heeren, wat wilt ghij mij

[p. 301]

vanghen, ic en ben van dien volcke niet. Die heeren presumerende dattet waer was, hebben hem laten ghaen, ende ghijnck thuijswaert slapen. Maer daer wart vernomen, dat hij de principale was, ende diese daertoe ghehuert hadde, ende was daeromme up dien zelven nacht van zijnen bedde ghehaelt, ende tsanderdaechs smorghens, hebbende costelicke abijten an ende een ghauden keten rontom zijnen hals, met noch vijf beschuldighe ghehanghen an een ghalghe, die up de maerct stont, alwaer een vrauwe quam gheloopen onder tvolck, terwijlen dat men besich was met dees pacienten te hanghen, crijsschende ende roupende zeer deerlicken, om dat zij zach dat haren man eene van dees zesse was ende mede ter leeren up ghetrocken was om te ghaen hanghen bij den anderen. Waer af een groote beroerte onder tvolck rees, niet wetende watter te doen was, ende ten hadde ghedaen dat die crijschknechten scheerp zurghe ghedreghen hadden, ende die straten der stadt met ketenen afghesloten, ende de ingienen ghereet ghemaect, die daer stonden, thadder moghen al qualic ghaen ende eenen leelicken tier werden. Men zeijde te Ghendt: haddet zake gheweest dat de ghues tAndtweerpen, als zij dees tweede reijse waren besich met breken, de overhandt aldaer moghen crijghen, dat zij binnen eenen dach of twee daernaer, een preuve van ghelijcken te Ghendt ghedaen zouden hebben, om te bezien of zij ooc hadden connen te boven gheraken; want die brekijnghe tAndtweerpen dees tweetste reijse was uutgheleijt, om alzoo volc te vergharen, ende dan eenen uploop te maken up de rijcke contoiren, als broeders in kisto ende niet in Christo, waer af desen edelman ende quaet beleet meende te ghauderen¹ ende met rooven te verhalen, tghene dat hij qualic

1 Gebruik te maken.

[p. 302]

overbrocht ende verdaen hadde. Maer de ghues, om haer schip schoon te maken, lieten de mare ghaen, dat zij tAndtweerpen den heere van Hoochstraten ende den marckgrave zouden te voren van dees beroerte gheadverteert hebben, ende met eenen gheprotesteert, quamer quaet af, dat ment up hemlien niet hauden en zoude, als daer af onbeschuldich zijnde; maer waren quaetwillighe ende roovers, die zulcx voor haer ghenomen hadden ende nu metten weercke beghinnen vulbrijnghen hadden. Dit luut als een blauwe lueghene; maer wat daer waer af es, dat weet Godt alderbest, die een kender van alle herten es. Men zeijde ooc voorwaer, als dat te Ghendt alsdoe in veerden¹ was, eene foele, roovijnghe ende pilgieringhe te ghebueren, in de cloosters ende der rijcker lieden husen, sonderlinghe up de ghene daer zijt quaet up hadden; want sommighe waren in haerlier aensicht ghedreecht doot te smijten, zegghende: ghij hebt ghezeijt dat de ghues honden zijn, ghij zult vanden eersten zijn, die zelve als eenen hondt geclopt zult zijn. Waer in die lieden, die zulcx hoorden, som zoo verscrict waren, dat zij daer af zieck ende onlustich werden. Daer zouden ooc duijtschen gheweest hebben, die sommighe huijsen up een schalie zouden ghenoteert hebben, ende tzoude up tgheestelicke ende up de poorters ghemunt gheweest hebben. Ziet hier welck een eerlicke devocie ende vrucht es ghecommen uut dese veltpredicatien. Wat esser uutgheworden, dan een gheboufte om den ghemeenen vrede van haer eijghen vaderlandt te verstooren, die boven alle verraders ende dootslaghers de doot schuldich zijn, hoewel (dat moet men ooc zegghen) ooc vele van dien verre anders ghezint waren,

1 Te wege.

[p. 303]

die noode ghezien hadden, dat men ijemant een haer zoude verwerrent hebben. Aldus onder alle staten ende oordenen der meinschen zijn beede ghoede ende quade.