Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

[p. 241]

Cap. IX.

Hoe die Anabaptisten haer ooc bestaen hebben ontrent Ghendt te predicken, die de Calvinisten blameerden ende die Calvinisten hemlieden, ende hoe zij somtijts jeghen melcanderen ghedisputeert hebben, ende dat daerom de ovaerheijt niet verwonnen en wert, al werden haer bescheermers verwonnen.

Alzoo men ghemeenlic zecht dat gheen quaet alleen en comt, maer daer mijnghelt hem altijts gheerne een ander quaet daer ondere, alzoo eijst hier mede ghevaren. Ten was niet ghenouch dat die Calvinisten hier haer errueren zaeijden, maer boven dese beghonden ooc haer hooren up te steken die Anabaptisten oft Herdoopers. Dese waren eenen grooten hoop in de stadt van Ghendt ghecommen, hopende dat hier van alle secten liberteijt oft vrijheijt vallen zoude, die te voren haer daer niet en hadden durven betrauwen. Aldus up den xix^en septembris, verghaerden een deel van zulcken volcke buten der Pedercelie poorte, leden Tquaet Taveerekin, ende trocken ter slijncker handt af in eenen bosch, ende verstauten haer daer te predicken bij schoonen daghe. Daer waren toehoorders, (maer of zij alle van dien zinne waren, dats beter te ghelooven neen, anghezien datter sommighe uut nieuwicheijt gheghaen zijn) ontrent drij hondert, ende hadden daer te voren aldaer noch meer verghaert. Die doppsghezint waren zeijden, dat die ander veltpredicanten Calvinisten ende andere verleeders waren ende uproerighe meinschen, wraeczouckers ende dierghelijcke. Zij quamen ooc dicwils onder den hoop daer dander predicanten preecten, ende naer tsermoen vielen zij de predicanten an ende arguweerden daer hert jeghen, ende jeghen andere, die de

[p. 242]

leeringhe van Calvinus wilden diffenderen; maer zijlieden, die de Calvinisten gheerne hoorden, zeijden dat zij van haer verwonnen worden, ende dat zijt ooc wel beleden, maer zeijden dat haer meesters oft sommighe, die beter verstant daer af hadden, daer niet en waren, die haer wel zouden ghepaeijt hebben, indien zij daer gheweest hadden. Dit heeft ooc metten effecte somtijts ghebleken; want een edelman hadde ghenoot eene vande Calvinistsche predicanten ende liet daer bij commen eenen jonghen ghezelle van ontrent xx jaren, die herdoopers ghezint was, ende lietse onderlinghe disputeren; maer den Herdooper was den predicant al te machtich in zijn argumenten ende alle steerck ghewapent metter Scriftuere, zoo dat den predicant niet wetende metten packe waer henen, vaste oorzaken zochte om van daer te zijne, zegghende dat hij nootzake hadde, ende moeste hier ofte daer wesen. Daer up den Doopsghezinden zeijde: Mijn vriendt waer af comt u nu dees nootzake, daer ghij te voren niet af ghezeijt en hebt? Eijst niet daeromme om dat ghij up mijn argumenten niet en weet te andtwoorden? Ende maecte hem alzoo, present sommighe toehoorders, beschaemt. Maer hier om en es niet te zegghen dat de waerheijt verwonnen wert,indien de Calvinisten de ware leeringhe bij haer hadden, dat neen; want de waerheijt es steerck ghenouch ende onverwinnelic in haer zelven, zoot in Esdra blijct; maer dat de ghene somtijts verwonnen werden, die de leeringhe der waerheijt sustineren ende bij haer hebben, ende dat van lueghenachtighe meinschen ende boose ketters, dat comt daer bij, omdat de ghene, die de waerheijt voren staen, dicwils te lettel kennesse vander waerheijt ende der waerachtigher leeringhe hebben, ende te onlanghe oft te lettel ofte niet ghepeinst oft ghelet en hebben up die loose ende subtijle ommeslaghen ende detorqueringhen, die sommighe ketters

[p. 243]

weten voort te brijnghen; daer dicwils een catolijcke meinsche (al es hij ooc wel gheleert ofte een predicant) noijnt eens om ghepeinst en heeft, dat van zulcke zaken questie oft different zou moghen zijn, de zulcke heretijcquen commen wel ghewapent ende voorzien van tghene dat tot haerlieder matterie dient. Zij hebben moghelic x of xx jaren lanc haer zinnen daer in besich ghehauden, ende gheleert de middelen, indien zulcke oft ander argumenten haer jeghen gheworpen werden, hoe zij die keeren zouden ende daer mede leven, ende indien dien scheermslach weder ghekeert werde, hoe zij dan voort dien zouden moghen weeren; maer een catolijck meinsche comt (tes wel waer) ghewapent met der waerachtigher leeringhe, maer niet nochtans met zulcke leeringhe ende disputacie als tot dier zake dient, ghelijck of ijemant een vier wilde bevechten met eenen zweerde, ende niet liever met water, daer mede dattet te blusschen es, Oftijemant comt in een parck ten strijde, ende zijnen vijandt ghebruuct fenijnighe oft betooverde pijlen, daer jeghen dat den anderen niet voorzien en es: Eijst wonder dat hij verwonnen ofte ghewont wert? Hij meent met ghelijc gheweere, als met zweerden, jeghen hem te campen; maer hij vint hem met een langhe spijsse ghereden up de burst, ende zijn zweert en can totten vijandt niet reeken. Eijst wonder dat hij faelgiert ende tonder ghaet? Hij meent te slane jeghen eenen wulf, ende hij vint hem ghesteltjeghen eenen leeu, tijgher, oft elephant, oft eenich vreeselic monster of jeghen die gheraetselen van Sphincx, die met gheen gheweer-matteriael te bestrijden en zijn. Te deser causen zijn vanden gheleerden ende wijsen (maer niet vanden ghemeenen man, die inde zake niet bewandelt en es) zeer ghoet ghelesen ende gheweten die boucken ende scriften vanden heretijcquen, om hem te beter daer jeghen te wapenen, als zij daer claerlic zien met wat

[p. 244]

gheweere dat zij te velde commen; want zonder dat en mach men se nemmermeer verwinnen oft beschamen; want tzij int scrijven, preken oft spreken, men andtwoort dicwils dat totter matterie niet en dient, ghelijc ijemant in een proces blendelic andtwoort, die den heesch, die men hem anlecht, niet ghezien oft ghelesen en heeft, ofte men sustineert auctoriteijten oft argumenten, die de heretijcquen zelve ghebruucken ende aldermeest tharen voordeel nemen, ende aldus vanghen oft sluten zij die catolijcque in haer zelfs argumenten, dwelc schandelic es dat ijemant een ander met zijns zelfs wapenen verwint. Niet of de scriftuere en mach wel in alle haer passaigen ghealegiert zijn; maer men moet wel toezien tot wat propooste dat men se alegiert ende ghebruuct, ende dat naer den gheest ende meenijnghe Godts, die de helighe keercke onderhaut ende bewaert,zoo de Heere haer toeghezeijt heeft: Ic en zal u gheen weesen laten, maer blijven dij u alzoo langhe als de weerelt staen zal. Aldus (zegghen wij) om tspotten ende ghecken der heretijcquen te schuwen, alsmen haer andtwoorden zoude dat tot haerder zake niet dienen en zoude, ende oock om die ketterien uut te roeijen, zoo dienen wel haer proposicien ende argumenten gheweten; want anders esser quaet een medicijne toe te vinden, als men de wonde niet en ziet ofte en weet. Hier af eijst nu ghenouch.