Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. VIII.

Welc een rudesse dat zij in der nacht bedreven int afstormen der beelden, ende hoe oneerlic dat zij leefden in Sente Jacobskeercke, int clooster te Dronghene ende ten Cartruesen.

Maer om te commen tonsen propooste, die beeltstormers meenende voor Godt een groote weldaet te doene, ende dattet haer ooc zonder begrijp¹ al gheoorlooft was (zoo voorseijt es), en hebben gheenen aerbeijt ghespaert, ende hebben al den nacht duere van deen keercke in dander gheloopen, ende van deen godtshuus in dandere, ende quamen met xxx, xl of l tseffens, daer vrauwen ende knechten onder ghemijnghelt waren die psalmen songhen, ende sommighe mans zonghen

1 Berisping.

[p. 138]

voren. Alzoo zach icker voor mijn duere, vanden ij hueren vander nacht tot ontrent den iiij hueren, wel ij^c passeren, zonder dat in ander wijcken der stadt mocht ghebueren, ende hoordese tot melcanderen vraghen ende roupen: hebt ghij hier of daer niet gheweest, ende hebt ghij dese of die beelden, die up de houcken der straten stonden ofte eldere, niet afgheworpen oft ghebroken? Twas een vremt dijnck bij nachte om zien alle die hoopen ofte benden commen; want deene en was niet ghepasseert of dander bende en vertoochde hem, ende al ghestoffeert, met veel lichts ende breeckinstrumenten. Wij hoorden ontrent den ij hueren groot gheruchte in Sente Janshuus van breken, maer veel meer ende langher duerende in Sente Jacobskeercke, daer men veel claerheijts ende lichts in zach, ende men hoorder bij waerften¹ groot rumoer van beelden, oft blocken, oft verwelven van autaer tafelen die zij afwierpen. Daer en was gheen keercke in Ghendt, van binnen zoo zeer gheschonden als de dese, dat leijden zij som toe, sommighe persoonen, die den deken vanden christenen qualic mochten, die daer pastuer es. Hier stont een constich Sacramentshuus moderne, dat hebben zij tot bij den gronde toe afghebroken, met meer ander schade, zoo wij noch zegghen zullen; want zij en sparden, in veel keercken ende cloosters, vonten noch wijwatervaten. Die motalen candelaers ende lampen smeten zij in sticken. Zoo deden zij ooc die motalen pilaren neffens den hooghen autaer. In veel plaetsen de hurghelen vloghen ooc meest al in sticken, zoo dat tsanderdaechs die kinderen met die pijpkins achter straten liepen al fleijtende, ende vercochtense een curte² oft vier mijten tstick, want tSente Jans

1 Poozen.

2 Twee mijten.

[p. 139]

(die hooftkeercke), Sente Jacobs, ende in veel ander keercken ende cloosters, waren die orghelen al bedorven ende averecht ghesmeten. tSente Martins tAckerghem beghonde men eerst die hurghel te vermaken in den meij 67. Maer gheen keercke was zoo lettel gheschonden als de dese, ghelijck Sente Jacobskeercke (zoo voorseijt es) aldermeest ghesconden was. Maer tAckerghem ande keercke stont een schoon hovekin, dat wart ooc al bedorven. In de abdije van Dronghene, een quartier mijls vander stadt, hebben zij veel schoone weercken al in sticken ghesmeten. Dat ghedaen zijnde ende ander overdaet bedreven hebbende, zijn wech gheghaen; maer daer naer zijnder inghecommen die lieden vanden durpe ende vanden platten lande daer ontrent, en hebben noch meer ruwijne ghedaen, en sommighe die int clooster bekent waren ende veel ghoetdoens daer af hadden, hebben ghewesen de oratorie daer alle de brieven ende secreten vanden clooster laghen, welcx dueren wel waren vier vijngheren dicke, zeer steerck beleijt. Niet jeghenstaende dien, zij hebbense open gheloopen ende al de brieven ende litteraigen gheschuert ende ghenitseleert, ooc de boucken ende registers, zoo dat men tot talven beene in de gheschuerde brieven ende boucken ghijnck, dwelck doch gheen beeldeweerck en was (dat zij ongoddelic achteden) ende groote schade ende ongherief bij brachte, bijna onverdraghelic. tChartruesen en leefden zij ooc niet eerlic; want als zij de beelden ende autaertafelen in sticken ghesmeten hadden, zoo was hemlien wel te eten ende te drijncken ghegheven, om dat zij te vreden zouden willen zijn; niet jeghenstaende dien, zoo esser een ander bende inghecommen ende ghijnghen in den minsten pant, die al vul cristalijnen ghelaes veinsteren was van boven tot beneden met fighueren, ende hebben die al in sticken ghesmeten. Alsment die ander zeijde, die noch zaten en aten,

[p. 140]

andtwoorden zij dat daer up principalic uutgheleijt was, ende dat zij zulcx niet beletten en wilden. Zulcke rudesse ende manniere van doene gbebuerde alomme; want dat deen bende hadde laten staen dat bedarf dandere, ende dat de ander gheheelliet, dat destrueerde de derde, ende alzoo voort somtijts de vierde, de vijfste, de zeste, etc., ende was ghenouch ghelijck hongherigghe lieden eenen wijnghaert aflesen, ende dat de ghene die naer commen, de druufkins ende cleen crapkins nauwe onderzoucken ende aflesen, of ghelijc men tfruut van eenen boom duermunstert.