Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. II.

Hoe de brekijnghe der beelden te Ghendt, te weercke gheghaen es, ende hoe dat tvolc meende dat men daerinne niet mesdoen en mochte, maer dattet elcken gheoorlooft was, diet luste ende beliefde.

Ziende dat mijn heere den hooch baliu hoe campelic² datter stont, ende dat noch bijna alle dijnghen desen anghaende onvoorzien ende onbewaert waren, mits de onledicheijt die zij hadden int bezurghen ende wel beschicken vanden coorenaerde (daer dat scheen tmeeste perijckel an gheleghen te

2 Hachelijk.

[p. 105]

zijne, alzoot ooc in der waerheijt was); want hongher es een scheerp zweert, ende tghemeen puepele zoude daer lichte een oorzake uut nemen, want men wist wel, hoe zij den dach te voren gheroupen hadden ende gheclopt up Jan Henricx duere, jeghen de voornoemde belle, over daer Jan Doens¹ in gheloopen was, zegghende: waer es hij die ghezeijt heeft dat men tghemeente behoort te dwijnghen ende tonder te hauden? Dit zoude hij moghelic hem laten ontvlieghen hebben vij ofte x jaren daer te voren, anders een ghoet eerlic poorter zijnde, paijsivel ende ghestichtich van levene, die ooc dicwils in wette ghezeten hadde. Zoo heeft hij (hoorende dat de vergharinghe alreede gheschiede ontrent dem Tempelhuijse), au hemlien begheert dat zij int afdoen der beelden zouden willen zurghe draghen, dat mer eerlic mede leven zoude, ja, alzoo zoetelic alst moghelic ware, hemlieden dat hooghelic belastende, dwelc zij hem in trauwen beloofden, naer haer uuterste vermoghen, alzoo te vulbrijnghen, ende tot meerder verzekerthede van dien, zant den voornoemden hoochbaliu sommighe van zijn dienaers met haer, die tzelve ooc zouden helpen voorderen ter minster quetse, hemlieden noch zeker bevelen belastende. Maer of de sommighe hier af wel haer devoor ghedaen hebben, daeraf es onder veel lieden murmuracie ende questie. Meester Artus Boessins² was eene vande principale ghezondene dienaers vanden hoochbaliu. Ooc waren daer sommighe dienaers van scepenen onder ghemijnghelt, als Joos De Baut ende andere. Dese commende verzelschapt met Lievin Onghena ende zijn consoorten, an tvoornoemde Tempelhuus, hebben terstont den coster belast die poorte vanden keerchove open

1 Over Jan Doens, zie Memorieboek der stad Ghent, II, bl. 341.

2 Elders Artus Bousse. Den xi^en ougste (1569) was capitain Artus Bousse voor 's Gravencasteel tusschen baelgen gherecht, ende was begraven in 't bagijnhof Sente Lysbetten (Memorieboek, II, bl. 371).

[p. 106]

te do ene, ende dat hij met eenen de keercke ontsluten zoude dwelc den coster obedierende, ghedaen heeft. Tvolck datter verghaert was, ontrent vier hondert, al meest vremdelijnghen, schamel ghezellen, wies terstont wel tot vijf oft zes hondert, ende waren vele ghezellen die binnen der stadt commen in cnaepschap weercken waren, als te weten cnapen van naghelmakers, smeden, terteijn¹ ende smalwevers die nu qualic, mits desen tijt, te weercken hadden, ende som liever ghezien hadden datter qualic gheghaen hadde, dan wel, hopende in den brant wat te rapen. Dese hebben alle ghesaemder handt mede binnen ghedrumt, zoo dat de keercke ende tkeerchof al vul wart. Dit ziende den voornoemden Artus (die sindert een vande vier capiteijnen van Ghendt, in hulde van heere ende wet ende de ghoetwillighe gheworden es) maecte eenen rijnck oft ruumte onder tvolc, ende sprack hemlieden met curte woorden an, zegghende hoe dat hij ende meer andere daer jeghenwoordich, van mijn heere den hoochbaliu ghezonden waren, met laste ende bevel, dat hem niemant en zou vervoorderen te breken, dan die daertoe ghecommitteert waren, ende dat hem' niemant int breken der afgoden oft beelden, in keercken, cloosters of godtshusen, en zal vervoorderen ijet te nemen of wech te draghen, up de pugnicie vander ghalghe; maer dat men alleene die afgoden oft beelden weeren ofte afweerpen zoude. Ende terstont anreesden² zij eenen Godt an tcruijse die voor de keercke stont ende worpen hem af ende sloughen in sticken. Dit ziende tvolck datter ontrent was, sprack: ziet, tes nu al claer, tbevel es commen vanden hoochbaliu, dat men de afgoden breken ende afweerpen zoude. Wij hebbent daer hooren

1 Tierentein.

2 Vielen.... aan.

[p. 107]

ghebieden, maer dat niemant niet stelen en zoude. Ende deen sprack tot den anderen: ic gha thuijswaert loopen om een instrument om te helpen breken. Maer onder de dese en warender alsdoe niet boven een xxv inboorlinghen vander stadt, de reste, zoo voorseijt es, waren al meest vremde ghezellen te Ghendt wonende, ende som met stocken ende staven van buten in ghecommen zijnde. Sommighe wilden presumeren dat sommighe dienaers vanden hoochbaliu ghezonden, ziende tvolck al bereet ende zoo greetich om te breken, oock al verbaest waren ende spraken vander zake (om tverwoet volck te believen) wat ampelder ende breeder dan zij last hadden, ende tvolck namt noch breeder dan zijt spraken, ende bediedent duer melcanders monden noch al verdraeijder ende breeder, zoo dat scheen dat een speciael ende sonderlinghe bevel ende last was, vander overheijt ghecommen, als dat men die beelden afbreken moeste ende dat men daer af prijs en danck hebben zoude. Zoo verre quam dees quale ende doliance dat van hondert lieden nauwelic eene en meende of ten moeste alzoo ghedaen wesen, ofte emmer dattet vander overheijt quam. Hier inne en waren niet alleene verabuseert tempelschenders ende gues, diet gheerne zaghen, maer ooc die catolijcque, diet wee int herte dede dat zij zulcx beleven moesten. Maer dat onderscheet was daer tusschen, dat die catolijcque haer handen daeranne niet en staken, noch niemant voetsel daertoe en ghaven, maer vele vanden anderen, bijsonder ghemeene lieden van cleender qualiteijt, waren de ghene die zulck weerck deden ende grooten aerbeijt ende slavernie daer om bezuerden, daer zij qualic af gheloont waren, zoo men hier naer wel hooren zal. Zoo dat die aude proverbie wel hadde ghedient ghenoteert, die zecht, dat lettel onderwints veel rusten inbrijnghende es.