Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. IX.

Hoe sommighe capiteijnen ende predicanten vande ghues te Ghendt anden president gheghaen zijn; hoe schepenen sommighe deghelicke mannen bij haer ontboden ende raviseerden van die nieu predicatie.

Zoo vele vermochte dese rasende curts int lichaem der ghemeente, dat up den voornoemden dach, tsmorghens ontrent den vj hueren (als niet wel bij haer zinnen zijnde), vijve van dese ghuesghezinde, waeronder dat waren twee predicanten, waeraf den eenen een bouckdrucker gheweest hadde, ooc beede de ghebroeders Lievin ende meester Jan Onghena, met een vande zonen vanden grave van Baten-

[p. 44]

burch, ghecomen zijn ten huijse van mijn heere den president, een fijn treffelic man, ghenaemt meester Jacob Martins, ende vraechden naer hem, wetende dat hij alsdoe noch niet uut en was ten parlemente oft casteele gheghaen. Den president niet wetende wie naer hem vraechde, es naer zijn ghewonelicke ghemeensaemheijt voorwaert ghecommen up de zale van zijnen huse, alwaer terstont dese vijf persoonen hem anghijnghen ende begheerden an hem een keercke te hebben om hare predicatien ende ghewonelicke diensten te vulbrijnghen; want ten ware niet behoorlic dat men in den winter (die nakende was) tvolc zoude laten int velt dwoort Godts horen daert reijnt, sneeut ende haghelt, ende dat zij langhe de paciencie ghehadt hadden. Waer af mijn heere den president, zeer verscrict wesende, niet eens vermoet hebbende dat zulck volck bij hem commen zoude, ende ooc niet verzekert zijnde dat zij hem zonder indere zouden laten wederkeeren ende vertrecken, heeft nochtans duer Godts ingheestijnghe eenen moet grijpende, hemlieden ghevraecht van wiens weghen zij zulcx an hem begheerden ende voren hilden, zegghende dattet in zijn macht niet en was zulcx te consenteren ende toe te laten in zulck een groote eerlicke stadt, die den coninc toebehoorde, die hij eedt ghedaen hadde ghoet ende ghetrauwe te zijne, of ten ware dat zij hem van sconincx weghen, haren gheduchten heere, eenich speciael bevel oft last toochden. Doe vraechden hem beede de predicanten, waeromme dat hij haerlieder persoenen ende meer andere up een ghelt ghestelt hadde, zegghende: wij zijn nu hier in huwe jeghenwoordicheijt, ende wij begheeren dat ghij zout willen ontslaen vander vanghenesse meester Christoffels Delabeque, ende ooc van zulcke pecuniale boeten als ghij sommighe advocaten oft practizienen, in huwe consistorie postulerende, verpeint hebt,

[p. 45]

als te weten up de verbuerte van drij dusent ghuldenen niet meer ter predicatie te ghane buten der stadt, ende up de boete van vijf duijsent ghuldenen te commen ten ontbieden van u. Waer up den president andtwoorde dat hij anders niet ghedaen en hadde dan bij laste vanden hove; begheerden zij eenighe dispensacie ofte moderacie van dese ofte van ander zaken te hebben, zoo waert veel behoorlicker dat zij ghijnghen anden priveen raet vanden hove dan an hem, die maer haer dienare ende substituut en was. Hier mede dancte hij haer properlic af, die niet wel te vreden en waren met zulcke andtwoorden, ende uut tspresidents huse commende terstont worden zij verzelschapt ende ommerijnct van eenen grooten hoop volcx die daer ontrent de Hooftbrugghe, de Breijelsteghe ende an andere canten ende monden van straten de wachte ghehauden hadden, oft ijemant de voornoemde vijf persoonen hadde willen vanghen oft beschadighen, ende aldus zijn zij weder duerghetrocken ende verzwijmt.

Men hoorde daghelicx veel vremde maren, maer werden vele gheloghen, alzoo wel vander zijde vande catolijcque, die de gues papisten noumden, als vander zij de vande ghues, hoe wel dat die meest stoften ende bliesen, meenende haer zake al claer ende ghewonnen te hebben, verhopende groote machtighe hulpe ende adresse, alzoo zij haer ghelieten. Tvolck en wist niet waer zij ghedraeijt waren ende wie daer al dhandt an hilt. Men becief¹ wel datter vanden hoven lettel hulpe quam, mits dat zijt daer ooc niet eens en waren, zoot wel scheen, want thof zelve, met mij vrauwe de gouvernante, (zoo men zecht) langhen tijt niet wel den gront en conden gheweten. Men zeijde dat tusschen Mechelen ende Andtweerpen, die gues eenen priester anreest hadden, hem vra-

1 Besefte.

[p. 46]

ghende oft hijdwoort Godts ghepreect hadde, hij zeijde ja ic, zij zeijden ghij liecht, neemt, hauter dat voren, ende zouden hem alzoo dlijf vul wonden ghegheven hebben, zoo dat hij daer af ghestorven zoude zijn, maer dat en es niet zeker. Sommich quaet gheboufte hadde ghezeijt: men zoude de papen noch bij haer manlicheden up hanghen ende dierghelijcke leelicke ongheraecte woorden.

Den iiij^en in ougste (1566), zondach zijnde, waren uut Ghendt ghevoert iiij tonnen biers ende twee manden broots, om tvolck dat ter veltpredicatie commen zoude te furnieren van lijfcost. Hier laten wij achtere (mits dattet ons niet wel moghelic en ware te bescrijven) hoeveel lieden datter in zulcke verghaderinghen ghetraut ende hoeveel kinderen dat daer christen ghedaen waren; want dese predicanten (die zij ooc ministers noumen) trocken an hemlieden de priesterlicke diensten als de administratie vanden sacramenten, zonder eenighe commissie oft auctoriteijt te hebbene vander hoverheijt alzoo tbehoort, dan dat zij haer zelven daer in ghesteken hadden, als den coninc Azarias, die daerom met lazerie ghesleghen wart ende moeste zijn leefdaghe vanden rijcke versteken zijn ende alleen wonen, verscheeden vanden volcke; zij zijn inghecommen duer haer eijghen promotie ende ghoetdijncken, niet duer de rechte duere ende niet bij oordene, zoo Paulus wilt, maer duer de veinstere, onbehoorlic in der nacht zoo die quaetdoenders pleghen.

Ziende mijn heeren schepenen, met een groot leetwesen des herten, dat zij haer onderzaten die haer bevolen waren, bij gheenen middele en conden afghetrecken van dese predicatien te ghaen hooren, zoo hebben zij (niet onderweghe latende dat daertoe dienen mochte) noch altemet een prueve ghedaen, ende hebben ontrent desen tijt ontboden, alsnu ende alsdan, sommighe deghelicke mannen vander stadt, die

[p. 47]

tanderen tijden ooc scepenen hadden ghezeten ende nu ter veltpredicatie ghijnghen, mits dat zij daer af te vullen gheinformeert waren; want zijt zoo openbaerlic deden dattet elcken kenlic was, ende onder andere Lievin Henricx¹, in de Langhemunte, in de granaetappel, zijden laken vercoopere, een machtich rijcke man, eerlic van levene ende Godt vreesende, die somtijts scepene hadde ghezeten, hem raviserende van deser zake, daer diveersche woorden tusschen vielen; maer emmer en heeft hijt daeromme niet ghelaten, dijnckende dat hij te ghoeden smaeck in de veltpredicacie vant ende te treffelic om alzoo daer af te scheeden. Gooris Vanden Boomghaerde² filius Baudins, ooc te deser causen ontboden zijnde ooc een zijden laken vercoopere in de voornoemde Langhemunte ende van tzelve gheraviseert zijnde sprack: hij en conde maer den hals verbueren, zoo zeere waren sommighe gheloct, gheviert ende ghezoncken in dese predicatie; hij was een jonck man, die int jaer lv voor zijn eerste reijse de laetste bij schepenen van Ghedeele was, welc woort wel mochte eensdeels zijnder joncheijt toeghegheven werden. Ooc wasser ontboden Jan De Grave, brauwere, int slotelkin, an de Schabrugghe, een rijck man, de welcke beloofde tzelve te laten, zoo hij ooc dede. Aldus wasser daer een deel die peniteerden ende werden dan van eenighe ghecken, die ghuesghezint waren, gheheeten Pietere, al hadden zij ander namen, om dat sente Pietere onsen Heere loochende ende verzaecte, alzoo de dese, meenden zij, hadden uut vreese de waerheijt verzaect. Lievin, den crehierder, wart langhe ghezocht om dat hij ghecrehiert hadde de predicatie reijse te Deijnse, zoo voorseijt es, maer

1 L. Heindricx of Heyndericx, schepen van der keure, in 1558.

2 Goris Van den Bogaerde.

[p. 48]

hij hilt hem een poose bedect, maer hendelic wart ghevanghen. Men leijde hem te laste dat hij in zijn crehieren zoude gheroupen hebben, zoo wie te Deijnse trechte woort Godts hooren wilt, die comme up zulck een plaetse (als hij noumde) om tscepe te ghane, maer dit en bleeck alzoo over hem niet, daerom wart hij weder, met interdictie, ontsleghen.